Η συχνότητά του στην Ελλάδα κυμαίνεται μεταξύ 7% έως 10%, ενώ είναι μεγαλύτερο το ποσοστό για τους κατοίκους των μεγαλουπόλεων
Το άσθμα είναι μια ασθένεια από την οποία πάσχουν εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο, με τον αριθμό τους να αυξάνεται όλο και περισσότερο λόγω της επιβάρυνσης του περιβάλλοντος και του σύγχρονου τρόπου ζωής. Τα επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η συχνότητα του άσθματος στην Ελλάδα κυμαίνεται μεταξύ 7%-10,% με το ποσοστό αυτό να είναι λίγο μεγαλύτερο για τους κατοίκους των μεγαλουπόλεων. Η άνοιξη είναι η εποχή κατά την οποία εκδηλώνονται τα περισσότερα συμπτώματα κυρίως σε όσους πάσχουν από την αλλεργική μορφή της ασθένειας.
Η ασθένεια, που προσβάλλει ανθρώπους όλων των ηλικιών, οφείλεται σε φλεγμονή και στένωση των αναπνευστικών διόδων από τις οποίες περνά ο αέρας. Οι επιπτώσεις στην καθημερινότητα των ασθενών είναι ιδιαίτερα σοβαρές, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις οι κρίσεις άσθματος ενδέχεται να αποβούν μοιραίες.
Το άσθμα μπορεί να είναι εξωγενές και οφείλεται συνήθως σε αλλεργιογόνους παράγοντες του περιβάλλοντος. Προσβάλλει κυρίως τα παιδιά και είναι η πιο ελαφριά μορφή της ασθένειας, καθώς με το πέρασμα του χρόνου τα συμπτώματα μειώνονται και, μετά ένα διάστημα, δεν χρειάζεται ούτε φαρμακευτική αγωγή.
Αντίθετα, το ενδογενές ή μη αλλεργικό άσθμα αποτελεί δυσκολότερη περίπτωση γιατί δεν είναι δυνατό να εντοπιστούν οι αιτίες που το προκαλούν. Σε πολλές περιπτώσεις, το άσθμα είναι κληρονομική ασθένεια.
Οπως προαναφέρθηκε, μπορεί να πυροδοτηθεί επίσης από αλλεργιογόνους παράγοντες όπως η γύρη, η σκόνη, οι τρίχες, οι τροφές κ.λπ. Αλλοι παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν κρίση άσθματος είναι ο καπνός του τσιγάρου, η έντονη σωματική άσκηση, διάφορες παθήσεις των πνευμόνων, η ατμοσφαιρική ρύπανση, οι έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις, αλλά και οι χαμηλές θερμοκρασίες.
Εχει αποδειχθεί, τέλος, ότι το επαγγελματικό περιβάλλον μπορεί να ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση της ασθένειας. Οι αναθυμιάσεις από λιωμένα μέταλλα και χρώματα, τα ρινίσματα του ξύλου και το αλεύρι των αρτοποιείων είναι αποδεδειγμένα παράγοντες που ενδέχεται να οδηγήσουν σε μια κρίση άσθματος.
Σε αρκετές περιπτώσεις το άσθμα είναι κληρονομική ασθένεια αλλά μπορεί να πυροδοτηθεί και από αλλεργιογόνους παράγοντες, όπως η γύρη, η σκόνη, οι τρίχες κτλ. Εχει αποδειχθεί επίσης ότι και το επαγγελματικό περιβάλλον μπορεί να ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση της ασθένειας.
Βρογχικό, παροξυσμικό και χρόνιο
Στο παροξυσμικό άσθμα τα συμπτώματα εμφανίζονται σποραδικά ύστερα από λοίμωξη του αναπνευστικού ή έκθεση σε κάποιο αλλεργιογόνο παράγοντα. Εκδηλώνεται συνήθως την άνοιξη και χαρακτηρίζεται «ελαφρύ» όταν ο ασθενής εμφανίζει δύσπνοια μία ή δύο φορές τον μήνα.
Στο χρόνιο βρογχικό άσθμα οι ασθενείς παρουσιάζουν απόφραξη των αεραγωγών ολόκληρο τον χρόνο. Η σοβαρότητα της ασθένειας εξαρτάται από τον αριθμό των αφυπνίσεων τη νύχτα λόγω δύσπνοιας, από το πόση ώρα χρειάζεται το πρωί μέχρι να υποχωρήσει η δύσπνοια και από την ποσότητα των φαρμάκων που λαμβάνει ο πάσχων.
Με τον όρο «αιφνίδιο βρογχικό άσθμα» περιγράφονται οι πιο επικίνδυνες κρίσεις, οι οποίες προκαλούν εντονότατη δύσπνοια και έχουν ως πιθανές συνέπειες την απώλεια των αισθήσεων και του προσανατολισμού, καθώς επίσης και την κυάνωση. Σε γενικές γραμμές, πάντως, τα κυριότερα συμπτώματα είναι ο συριγμός κατά τη διάρκεια της αναπνοής, ο έντονος βήχας, το σφίξιμο στον θώρακα και η δύσπνοια.
ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΑΣΘΜΑ
Προσοχή στις οδηγίες χρήσης των συσκευών
Σε γενικές γραμμές η κλινική εικόνα και τα συμπτώματα του άσθματος στα παιδιά δεν διαφέρουν από τα αντίστοιχα των ενηλίκων. Αυτό που χρειάζεται μεγάλη προσοχή είναι ο τρόπος με τον οποίο χορηγούνται τα εισπνεόμενα φάρμακα. Μέχρι την ηλικία των τριών ετών, είναι ευθύνη των γονιών η σωστή χορήγηση της αγωγής με τη χρήση αεροθαλάμου ή νεφελοποιητή μέσω μιας μάσκας προσώπου.
Η μέθοδος αυτή ενδείκνυται γιατί μέχρι τα τρία χρόνια το παιδί δεν έχει την ικανότητα να συγχρονίσει την αναπνοή του με την ενεργοποίηση της συσκευής του εισπνεόμενου φαρμάκου. Από αυτή την ηλικία και μετά, και με την κατάλληλη εξάσκηση, το παιδί μπορεί να χρησιμοποιήσει τις «κλασικές» συσκευές για τα εισπνεόμενα φάρμακα.
Πρέπει να επισημανθεί ότι τόσο οι γονείς όσο και τα παιδιά πρέπει να δώσουν μεγάλη προσοχή στις οδηγίες χρήσης αυτών των συσκευών.
Σε διαφορετική περίπτωση το φάρμακο δεν θα φτάσει όπως πρέπει στους πνεύμονες και τα συμπτώματα δεν θα υποχωρήσουν, ενώ, αν η δραστική ουσία παραμείνει στον φάρυγγα ή στη στοματική κοιλότητα, το παιδί ενδέχεται να έχει παρενέργειες από τη χορήγησή της. Η σωστή προσέγγιση είναι να αποφασίσει ο γιατρός ποια μέθοδος θα ακολουθηθεί και να βεβαιωθεί, ακόμα με συνεχή δοκιμαστικά, ότι οι γονείς και το παιδί ξέρουν πώς να χρησιμοποιήσουν τις συγκεκριμένες συσκευές.
Πρέπει να επισημανθεί ότι τα παιδιά που πάσχουν από άσθμα μπορούν να συνεχίσουν να αθλούνται χωρίς περιορισμούς, υπό την προϋπόθεση ότι η πάθηση ελέγχεται με φαρμακευτική αγωγή και δεν βρίσκεται σε έξαρση.
Τα συμπτώματα όπως η δύσπνοια, ο βήχας και ο πόνος στον θώρακα μπορεί να είναι αποτελέσματα της άσκησης αλλά δεν αποκλείεται να αποτελούν και ένδειξη ότι η ασθένεια δεν αντιμετωπίζεται ικανοποιητικά. Σε αυτή την περίπτωση, το παιδί θα πρέπει να λάβει φαρμακευτική αγωγή πριν αρχίσει να αθλείται. Οπωσδήποτε, όμως, θα πρέπει να έχουν ενημερωθεί οι γυμναστές για το πρόβλημα έτσι ώστε να είναι σε θέση να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα αν προκύψει ανάγκη.
Οι διατροφικές συνήθειες της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης επηρεάζει τη συχνότητα με την οποία μπορεί να εμφανιστεί το άσθμα στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού. Ερευνες έχουν δείξει ότι τα λαχανικά και τα ψάρια έχουν ευεργετικές επιδράσεις στην πρόληψη του παιδικού άσθματος.
Είναι χαρακτηριστική έρευνα που έγινε πριν από λίγα χρόνια στην Ισπανία με δείγμα 232 αγόρια και 228 κορίτσια από την ώρα της σύλληψης μέχρι την ηλικία των έξι ετών.
Η έρευνα έδειξε ότι τα παιδιά που κατανάλωναν περισσότερα από 60 γραμμάρια ψαριού την ημέρα είχαν 57% λιγότερες πιθανότητες να προσβληθούν από άσθμα. Επιπλέον, όσα παιδιά κατανάλωναν περισσότερα από 40 γραμμάρια λαχανικών, όπως ντομάτες, κολοκυθάκια, πράσινα φασόλια, μελιτζάνες και αγγούρια είχαν 62% λιγότερες πιθανότητες να προσβληθούν από άσθμα.
Οι επιστήμονες αποδίδουν την ευεργετική δράση των συγκεκριμένων τροφών στο γεγονός ότι περιέχουν αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως η βιταμίνη C, η άλφα και βήτα καροτίνη, το λυκοπένιο και τα λιπαρά Ω3 των ψαριών. Επισημαίνουν, επιπλέον, ότι αν και δεν έχει γίνει αντίστοιχη έρευνα σε ενηλίκους είναι πολύ πιθανό τα αποτελέσματα να είναι παρόμοια και στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Θεραπεία με αντιφλεγμονώδη και εισπνεόμενα στεροειδή
Προς το παρόν δεν έχουν βρεθεί ακόμα τα φάρμακα που θα θεραπεύσουν οριστικά τους ασθενείς που πάσχουν από άσθμα. Κάποιες κατηγορίες φαρμάκων, ωστόσο, μειώνουν σημαντικά τα συμπτώματα και βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία των πνευμόνων. Τα αντιφλεγμονώδη και τα εισπνεόμενα στεροειδή έχουν τη μεγαλύτερη δράση και είναι αυτά που αποτελούν την πρώτη επιλογή των γιατρών ακόμα και για όσους πάσχουν από ήπιες μορφές της ασθένειας. Τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα ανακουφίζουν τους ασθενείς από τα συμπτώματα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ενώ η χορήγηση, μέσω συσκευής εισπνοών, κορτικοστεροειδούς σε συνδυασμό με βρογχοδιασταλτικό βοηθά τον ασθενή να είναι πιο συνεπής στη θεραπεία του. Οι παρενέργειες αφορούν κυρίως τα κορτικοστεροειδή που χορηγούνται από το στόμα. Οι πιο πιθανές από αυτές είναι η οστεοπόρωση, η παχυσαρκία, οι ψυχολογικές διαταραχές, ο διαβήτης, η παχυσαρκία, η μυοπάθεια, το γλαύκωμα και άλλες.
