Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη μορφή καρκίνου, μετά τον προστάτη στους άντρες και τον μαστό στις γυναίκες, και την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο και για τα δύο φύλα, παγκοσμίως. Ο κύριος αιτιολογικός παράγοντάς του είναι το κάπνισμα.
Τα παραπάνω αναφέρουν οι Επαμεινώνδας Σαμαντάς, Διευθυντής Β΄ Ογκολογικής Κλινικής, η Μαρία Δρίζου, Επιμελήτρια Παθολόγος – Ογκολόγος και ο Αντώνης Βάσσιας, Επιμελητής Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος από το , προσθέτοντας ότι:
Στην Ελλάδα, τα νέα περιστατικά αυξάνονται συνεχώς, καθώς τα ποσοστά των καπνιστών παραμένουν υψηλά παρά τις εκστρατείες των τελευταίων χρόνων κατά του καπνίσματος. Και όμως τόσο ο θλιβερός απολογισμός σε ζωές όσο και η δυσοίωνες προβλέψεις που αφορούν στην επίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα θα μπορούσαν να ανατραπούν σε μεγάλο βαθμό, υπό την προϋπόθεση της έγκαιρης διάγνωσής του, κάτι που μέσα από κάποιες πρακτικές μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
Καρκίνος του πνεύμονα: κλινική εικόνα
Η κλινική εικόνα του καρκίνου του πνεύμονα ποικίλλει. Υπάρχουν ασθενείς ασυμπτωματικοί, αλλά οι περισσότεροι εμφανίζουν βήχα, αιμόπτυση, δύσπνοια, θωρακαλγία, καταβολή ή εμπύρετο. Αφού γίνει ο απαραίτητος απεικονιστικός έλεγχος, το πλέον σημαντικό βήμα είναι η διενέργεια βιοψίας, με την οποία θα γίνει ο διαχωρισμός στους δύο βασικούς ιστολογικούς τύπους, τον μικροκυτταρικό και τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα. Στον μη μικροκυτταρικό, που αποτελεί το 80-90% των περιπτώσεων, περιλαμβάνονται κυρίως το αδενοκαρκίνωμα και το πλακώδες καρκίνωμα.
Καρκίνος του πνεύμονα: θεραπευτικές επιλογές
Στα αρχικά στάδια της νόσου και όταν δεν υπάρχουν απομακρυσμένες εντοπίσεις, οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν το χειρουργείο, τη χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία, με ικανοποιητικά ποσοστά επιβίωσης. Στους περισσότερους ασθενείς, όμως, η διάγνωση γίνεται σε προχωρημένο στάδιο, με τη χημειοθεραπεία να αποτελεί τη βασική αντιμετώπιση μέχρι πρόσφατα. Εντούτοις, η τεράστια έρευνα των τελευταίων ετών οδήγησε στην ανακάλυψη νέων φαρμάκων και ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα για το πώς έχει αλλάξει το θεραπευτικό τοπίο της ογκολογίας παγκοσμίως.
Ανοσοθεραπεία
Η προσθήκη της ανοσοθεραπείας ήταν το ορόσημο για την αλλαγή του θεραπευτικού αλγόριθμου. Πρόκειται για ενδοφλέβια αγωγή που σχεδιάστηκε ώστε να ενεργοποιεί την άμυνα του οργανισμού μας και να προκαλεί μια αποτελεσματική ανοσιακή απάντηση έναντι του καρκίνου. Πλέον χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλους τους τύπους καρκίνου με εντυπωσιακά αποτελέσματα στο μελάνωμα, τον καρκίνο πνεύμονα, νεφρού, ουροδόχου κύστης, κεφαλής-τραχήλου κ.ά. Τα καινοτόμα αυτά φάρμακα ονομάζονται immune checkpoint inhibitors – αναστολείς σημείων ελέγχου και στοχεύουν κομβικά σημεία που έχουν χρησιμοποιήσει τα καρκινικά κύτταρα ώστε να ξεφύγουν από το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Κάποιοι βιοδείκτες που χρησιμοποιούνται για να αποφασίσουμε αν θα επιλέξουμε την ανοσοθεραπεία είναι το PD-L1 (programmed death ligand 1), το οποίο πρέπει να ελέγχεται στους ασθενείς με μεταστατικό μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα, και το TMB (tumor mutational burden). Αρχικά, η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιήθηκε για εκείνους τους ασθενείς που εμφάνισαν υποτροπή του καρκίνου μετά από τη χημειοθεραπεία. Στη συνέχεια, μελετήθηκε ως πρώτη επιλογή στις περιπτώσεις που υπάρχει μεγάλη έκφραση του PD-L1 στα καρκινικά κύτταρα, αυξάνοντας την επιβίωση και την ανταπόκριση συγκριτικά με τη χημειοθεραπεία. Τα τελευταία δεδομένα από μεγάλες μελέτες που έχουν διεξαχθεί, υποστηρίζουν το συνδυασμό της ανοσοθεραπείας με τη χημειοθεραπεία ανεξάρτητα από το αν εκφράζεται το PD-L1, αλλάζοντας την κλασική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα και προσφέροντας ελπίδα σε πολλούς ασθενείς.
Στοχεύουσες θεραπείες
Μια άλλη κατηγορία καινούριων φαρμάκων είναι οι λεγόμενες στοχεύουσες θεραπείες. Πρόκειται για παράγοντες που χορηγούνται από το στόμα και στοχεύουν συγκεκριμένες μεταλλάξεις «οδηγούς», που έχουν ενοχοποιηθεί για την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα, ιδιαίτερα σε νέα άτομα και μη καπνιστές. Οι συχνότερες είναι οι μεταλλάξεις στα γονίδια EGFR, ALK, BRAF, ROS-1, MET και όταν υπάρχουν, οδηγούν σε ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων. Πλέον θεωρείται απαραίτητος ο μοριακός έλεγχος των ασθενών με μεταστατική νόσο, ιδίως με τον τύπο του αδενοκαρκινώματος, καθώς αλλάζει η θεραπευτική τους αντιμετώπιση. Υπάρχουν εγκεκριμένα φάρμακα για κάθε μετάλλαξη και δεδομένα από μελέτες έχουν δείξει ότι προσφέρουν σημαντικές ανταποκρίσεις και μακροχρόνια επιβίωση συγκριτικά με την κλασική χημειοθεραπεία.
Η ζωτική σημασία της έγκαιρης διάγνωσης
Παρά τις νεότερες, πολλά υποσχόμενες θεραπείες, η θνησιμότητα για τους ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα παραμένει σε υψηλά ποσοστά, καθώς η διάγνωση γίνεται συνήθως σε προχωρημένο στάδιο. Το γεγονός αυτό κάνει επιτακτική την πρόληψη και την εκστρατεία έναντι του καπνίσματος, αλλά και την προσπάθεια για έγκαιρη διάγνωση της νόσου. Σε αντίθεση με άλλους τύπους καρκίνου για τους οποίους υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες για τον προσυμπτωματικό έλεγχο, το μοναδικό εργαλείο που έχει αποδείξει μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο πνεύμονα είναι η αξονική θώρακος με χαμηλή δόση ακτινοβολίας (low-dose CT) για τα άτομα που θεωρούνται υψηλού κινδύνου. Άτομα, δηλαδή, ηλικίας 50-80 ετών, βαρείς καπνιστές, που καπνίζουν τώρα ή διέκοψαν τα τελευταία 15 χρόνια, συστήνεται να υποβάλλονται σε τακτικό έλεγχο ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου και έγκαιρης αντιμετώπισής του.
Πρόγραμμα «Πνευμόνων Υγεία» για την πρόληψη & την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα
Στο Metropolitan Hospital χορηγούνται όλες οι προαναφερθείσες καινοτόμες θεραπείες για τον καρκίνο του πνεύμονα, ενώ προσφέρεται η δυνατότητα συμμετοχής των ασθενών σε κλινικές μελέτες. Παράλληλα προωθούνται η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα. Πρόσφατα αναπτύχθηκε το πρώτο οργανωμένο πρόγραμμα προληπτικού ελέγχου για καρκίνο του πνεύμονα με την ονομασία «Πνευμόνων Υγεία». Το Πρόγραμμα συνδυάζει υψηλού επιπέδου επιστημονική στελέχωση και ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό αιχμής και έχει ως στόχο να βοηθήσει να αλλάξει ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τον καρκίνο του πνεύμονα. Στο πλαίσιο του προγράμματος μία ομάδα απαρτιζόμενη από ογκολόγους, πνευμονολόγους και ακτινολόγους θα προσφέρει συμβουλευτική προσέγγιση και εξέταση σε εβδομαδιαίο εξωτερικό ιατρείο. Αναλόγως των αποτελεσμάτων τα εξετασθέντα άτομα θα υποβάλλονται σε περαιτέρω έλεγχο. Το Πρόγραμμα «Πνευμόνων Υγεία» προσφέρεται δωρεάν σε άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς, ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, μέσω του μη κερδοσκοπικού φορέα FairLife – Φροντίδα και Πρόληψη για τον καρκίνο του πνεύμονα.
