Σύνταξη-Επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
«Ίσως ο κορωνοϊός δοκιμάζει τον πιο αδύναμο κρίκο», λέει ένας ερευνητής. «Όπως μου είπε κάποτε ένας ασθενής, χτυπά αυτό που μας ενδιαφέρει περισσότερο».
Λίγους μήνες μετά την έναρξη της πανδημίας, όταν οι επιστήμονες αντιμετώπιζαν ακόμη τον ιό κυρίως ως αναπνευστική ασθένεια, ο Δρ. Igor Koralnik, επικεφαλής των νευρο-μολυσματικών ασθενειών και της παγκόσμιας νευρολογίας στο Northwestern Medicine, άρχισε να βλέπει μια νέα κατηγορία ασθενών με νευρολογικά συμπτώματα. Εκτός από παρόμοια νευρολογικά συμπτώματα, είχαν και κάτι άλλο κοινό: ο κάθε ασθενής είχε περάσει κορωνοϊό, από το οποίο δεν ανέκαμψε πλήρως, ποτέ.
Ο ένας μετά τον άλλο, μέσω προσωπικού ραντεβού ή τηλεπικοινωνίας, οι ασθενείς περιέγραφαν ένα σύνολο νευρολογικών συμπτωμάτων που περιλάμβαναν συνδυασμό κεφαλαλγίας, ζάλης, δυσκολίας συγκέντρωσης, προβλήματα μνήμης και συχνότερα, γνωστική δυσλειτουργία που πολλοί περιέγραφαν ως «εγκεφαλική ομίχλη». Εκτός από την απογοήτευσή και τα αναπάντητα ερωτήματα τους, οι ασθενείς είχαν μια άλλη κοινή εμπειρία: Ενώ οι περισσότεροι πέρασαν μερικές μέρες ή και εβδομάδες οξείας ασθένειας, τα συμπτώματά τους δεν έγιναν ποτέ αρκετά σοβαρά για να δικαιολογήσουν εισαγωγή στο νοσοκομείο.
Χωρίς αποδεικτικό παραμονής στο νοσοκομείο, πολλοί από αυτούς τους αυτο-περιγραφόμενους «μακροχρόνιους φορείς κορωνοϊού» – άτομα με αυτό που οι ερευνητές αποκαλούν πλέον μακροχρόνιο Covid ή PASC (Post-Acute Sequelae of SARS-CoV-2 infection) – βρέθηκαν στη δύσκολη θέση να μην μπορούν να πείσουν τους γιατρούς πως οι ήπιες περιπτώσεις τους θα μπορούσαν ενδεχομένως να έχουν επηρεάσει τη γνωστική τους λειτουργία.
Ο Koralnik, από την άλλη πλευρά, υιοθέτησε μια διαφορετική προσέγγιση, ανοίγοντας την Κλινική Neuro Covid-19 τον Μάιο του 2020. Αποφάσισε να δει όποιον ασθενή παρουσίαζε νευρολογικά συμπτώματα, ανεξάρτητα από το εάν νοσηλεύθηκε ή βρέθηκε ποτέ θετικός στον ιό (με PCR ή ανίχνευση αντισωμάτων). Η εξαιρετικά περιορισμένη διαθεσιμότητα των τεστ κορωνοϊό την άνοιξη του 2020 σήμαινε ότι πολλοί άνθρωποι με ύποπτα συμπτώματα αδυνατούσαν να το κάνουν.
Ειδικός σε νευρο-μολυσματικές ασθένειες, ο Koralnik έχει πολυετή εμπειρία στην έρευνα και τη θεραπεία ιώσεων που οδηγούν σε νευρολογικές διαταραχές – όπως η εγκεφαλίτιδα που προκαλείται από τον ιό του έρπητα και το σύνδρομο Guillain-Barré που αναπτύσσεται μερικές φορές σε άτομα μολυσμένα με τον ιό Zika. «Υπάρχουν δεκάδες ιοί που προκαλούν νευρολογικά προβλήματα», λέει ο Koralnik, «αλλά τίποτα σαν αυτά που έχουμε δει με τον κορωνοϊό».
Αναγνωρίζοντας τη σημασία όχι μόνο της παροχής κλινικής φροντίδας στους ασθενείς του αλλά και της διερεύνησης των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων του ιού στον εγκέφαλο, ο Koralnik άρχισε να ερευνά αυτή τη λιγότερο γνωστή πτυχή του κορωνοϊού. Τον Οκτώβριο του 2020, αυτός και η ομάδα του δημοσίευσαν τα πρώτα ευρήματα τους, σχετικά με τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των νευρολογικών συμπτωμάτων σε ασθενείς που νοσηλεύτηκαν με τον κορωνοϊό. Το δεύτερο άρθρο τους – που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο στα Annals of Clinical and Translational Neurology – είναι η πρώτη μελέτη που ανέφερε νευρολογικά ευρήματα σε ασθενείς με μακροχρόνιο Covid που δεν είχαν νοσηλευτεί. Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα διαπίστωσε ότι παρά την ήπια συμπτωματολογία, το 85% αυτών των ασθενών ανέφεραν ότι βίωσαν τουλάχιστον τέσσερα νευρολογικά συμπτώματα που επηρέασαν την ποιότητα ζωής τους ή / και τις γνωστικές τους ικανότητες.
Ενώ είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη πως πρόκειται για ευρήματα μιας σχετικά μικρής μελέτης, είναι ένα σημαντικό βήμα προς την αναγνώριση των επιπτώσεων που μπορεί να έχει η λοίμωξη από τον ιό, στον εγκέφαλο. Ακολουθούν μερικά από τα ευρήματα της μελέτης που μπορούν να βοηθήσουν στη διεύρυνση της κατανόησής μας για τον νευρολογικό αντίκτυπο του κορωνοϊό.
Σύμφωνα με το άρθρο του Οκτωβρίου 2020 του Koralnik, περίπου το 80% των ατόμων που νοσηλεύτηκαν εμφανίζουν νευρολογικά συμπτώματα. Παρόλο που αυτό το εύρημα είναι σίγουρα ανησυχητικό, αυτή η ομάδα ασθενών επωφελείται από την κλινική αποδοχή νευροψυχιατρικών εκδηλώσεων μετά από νοσηλεία σε ΜΕΘ, που αποδεικνύει τη σοβαρότητα της ασθένειάς τους. Όμως, οι μη νοσοκομειακοί ασθενείς κορωνοϊού με νευρολογική συμπτωματολογία, δεν είχαν τότε την δυνατότητα να πείσουν τους γιατρούς για την σοβαρότητα των συμπτωμάτων τους.
Η νέα μελέτη αλλάζει τα δεδομένα, παρέχοντας αποδείξεις ότι ακόμη και ασθενείς με ήπια συμπτώματα, θα μπορούσαν να παρουσιάσουν παρατεταμένες νευρολογικές εκδηλώσεις. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη ήταν οι πρώτοι 100 μη νοσοκομειακοί ασθενείς με μακροχρόνιο Covid, που προσήλθαν για θεραπεία στην Κλινική Neuro Covid-19 από το Μάιο έως τον Νοέμβριο του 2020. Η μέση ηλικία τους ήταν 43 έτη, το 70% ήταν γυναίκες και το 85% ανέφεραν τουλάχιστον τέσσερα νευρολογικά συμπτώματα. Η σοβαρότητα της οξείας λοίμωξης κορωνοϊού ενός ατόμου δεν προδίκαζε το αν θα ανέπτυσσαν μακροχρόνια νευρολογικά συμπτώματα. «Το μακροχρόνιο Covid επηρεάζει επίσης, άτομα που αρχικά είχαν ήπια συμπτώματα από το αναπνευστικό και δεν χρειάστηκαν νοσοκομειακή νοσηλεία για αυτό», λέει ο Koralnik. «Τα νευρολογικά συμπτώματα μπορεί να παραμείνουν για μήνες και μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα ζωής και τις γνωστικές λειτουργίες».
Η έρευνα του Koralnik παρέχει επίσης σημαντικές πληροφορίες για το είδος των συμπτωμάτων που βιώνουν οι ασθενείς με μακροχρόνιο Covid. «Με εξέπληξε η υψηλή συχνότητα των νευρολογικών συμπτωμάτων και η ποικιλία τους», εξηγεί ο Koralnik. Στη μελέτη, τα πιο συχνά αναφερόμενα συμπτώματα που σχετίζονται με τη λειτουργία του εγκεφάλου ήταν « η ομίχλη εγκεφάλου» (81%), πονοκέφαλος (68%), μούδιασμα / μυρμήγκιασμα (60%), διαταραχή της γεύσης (59%), διαταραχή της οσμής (55%), μυϊκός πόνος (55%), ζάλη (47%), θολή όραση (30%) και εμβοές (29%).
Πριν από τη δημοσίευση της νέας έρευνας, ο νευρολογικός αντίκτυπος του κορωνοϊού είχε γίνει ήδη γνωστός την προηγούμενη εβδομάδα, μετά τον θάνατο του Kent Taylor -ιδρυτή και διευθύνοντος συμβούλου της αλυσίδας εστιατορίων Texas Roadhouse- στις 18 Μαρτίου, σε ηλικία 65 ετών. Σύμφωνα με δήλωση της οικογένειας του, ο Taylor αυτοκτόνησε μετά από αγώνα με τα συμπτώματα μακροχρόνιου Covid, συμπεριλαμβανομένων σοβαρών εμβοών.
Ενώ υπάρχουν πολλά ακόμη να μάθουμε για τη σχέση μεταξύ του μακροχρόνιου Covid και της ψυχικής υγείας, ήδη γίνονται γνωστές μερικές λεπτομέρειες. Για παράδειγμα, το 42% των συμμετεχόντων στη μελέτη του Koralnik ανέφεραν ότι είχαν κατάθλιψη και / ή άγχος πριν από τη μόλυνση. «Μας εντυπωσίασε ο αριθμός των ασθενών που υπέφεραν από κατάθλιψη / άγχος πριν από τη διάγνωση, και αυτό υποδηλώνει μια πιθανή νευροψυχιατρική ευπάθεια στην ανάπτυξη συμπτωμάτων μακροχρόνιου Covid», εξηγεί ο Koralnik.
Η παρουσία προϋπαρχόντων προβλημάτων ψυχικής υγείας είναι κάτι που έχει παρατηρήσει στους ασθενείς της και η η Δρ. Anna Nordvig, νευρολόγος στο Columbia University Irving Medical Center (CUIMC) και New York-Presbyterian Hospital, και συνιδρύτρια της κλινικής «Post Covid Brain Fog».
«Με εκπλήσσει πόσο συχνά παίρνω καταφατική απάντηση στην ερώτηση για προ-κορωνοϊό, συμπτώματα που μοιάζουν με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ADHD) και συμπτώματα διαταραχής ψυχικής διάθεσης, επειδή οι ασθενείς που βλέπω στην κλινική λειτουργούσαν καλά πριν από το κορωνοϊό – ακόμα και αν είχαν κάποια υποκείμενη ευαισθησία, όπως ήπιο – καλά ελεγχόμενο άγχος ή ADHD», λέει η Nordvig. «Ίσως ο ιός δοκιμάζει τον πιο αδύναμο κρίκο». Όπως μου είπε κάποτε ένας ασθενής: «Πηγαίνει εκεί που είσαι πιο αδύναμος και σε αυτό που σε ενδιαφέρει περισσότερο».
Σε άλλες περιπτώσεις, μπορεί να συμβούν αλλαγές στην ψυχική διάθεση ή επιβάρυνση προϋπάρχουσας ήπιας διαταραχής ψυχικής υγείας, μετά από μόλυνση. Ένα πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Nature – το οποίο συνέγραψε η Nordvig με συναδέλφους της από το Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, περιγράφει ορισμένες από τις ψυχιατρικές επιδράσεις, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης άγχους ή κατάθλιψης, ιδεοψυχαναγκαστικών συμπεριφορών και διαταραχής τύπου μετατραυματικού στρες σε μερικούς ασθενείς. Στην κλινική γνωστικών λειτουργιών που διευθύνει η Nordvig, έχει ασθενείς που αναφέρουν διάφορες αλλαγές στην ψυχική τους διάθεση. «Μερικές φορές παρουσιάζονται ασθενείς με σκέψεις αυτοκτονίας που δεν είχαν ποτέ πριν», λέει.
Παρόλο που δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τις νευρολογικές επιπτώσεις του μακροχρόνιου Covid, η Nordvig λέει ότι υπάρχουν θεραπείες που οι γιατροί δοκιμάζουν τώρα, με βάση τα συμπτώματα του κάθε ασθενούς. Αυτό από μόνο του σηματοδοτεί μια πολλά υποσχόμενη αλλαγή από τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν πολλοί ασθενείς με μακροχρόνιο Covid πριν από λίγους μήνες, όταν δεν ήταν ασυνήθιστο για τους επαγγελματίες της υγειονομικής περίθαλψης να απορρίπτουν εντελώς την έννοια του μακροχρόνιου Covid – πόσο μάλλον να προσπαθούν να το αντιμετωπίσουν.
Η πανδημία δεν έχει τελειώσει, αλλά κοιτάζοντας πίσω στα επιτεύγματα της ερευνητικής εργασίας που πραγματοποιήθηκε από την επιστημονική κοινότητα τον περασμένο χρόνο – συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης πολλαπλών ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων – υπάρχουν λόγοι να είμαστε προσεκτικά αισιόδοξοι σχετικά με την πιθανότητα μελλοντικών εξελίξεων. Το ένα είναι η άνευ προηγουμένου συνεργασία πολλών ερευνητών για την εξεύρεση λύσεων στα αναρίθμητα προβλήματα που έχει προκαλέσει η πανδημία, επηρεάζοντας σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής μας.
«Δεν έχω δει ποτέ την επιστημονική κοινότητα να συνεργάζεται με τέτοια διαφάνεια και αμεσότητα, και με κριτική συμπερίληψη ομάδων υπεράσπισης ασθενών όπως το BodyPolitic», λέει η Nordvig. «Αυτό μου δίνει ελπίδα για απαντήσεις πιο γρήγορα από ότι περιμέναμε», καταλήγει.
Πηγή: Rolling Stone
