Μια αρνητική πρωτιά της Ελλάδας σε παγκόσμιο επίπεδο είναι αυτή της κατάχρησης αντιβιοτικών.
Ενα μελανό στοιχείο που συνοδεύεται από ένα ακόμη ελληνικό ρεκόρ, αυτό των λοιμώξεων από πολυανθεκτικά βακτήρια, τα οποία συνδέονται άμεσα με την υπερκατανάλωση αντιβιοτικών. Το φαινόμενο έχει λάβει τέτοιες διαστάσεις ώστε έχει θεσπιστεί η Ευρωπαϊκή Ημέρα για την Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών ώστε να προστατευθεί η δημόσια υγεία.
Τα αντιβιοτικά παρασκευάστηκαν για πρώτη φορά πριν από περίπου μισό αιώνα με σκοπό να καταπολεμήσουν κάποιες, θανατηφόρες μέχρι τότε, λοιμώξεις.
Πολλές από αυτές τις λοιμώξεις, που αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς με τα αντιβιοτικά, μπορεί να γίνουν ξανά επικίνδυνες επειδή τα μικρόβια που τις προκαλούν έχουν γίνει ανθεκτικά σε αυτά. Αυτό που πρέπει να γνωρίζουν οι πολίτες για να μην κάνουν κατάχρηση αντιβιοτικών είναι ότι αυτά δεν έχουν απολύτως καμία επίδραση στις λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς και βοηθούν μόνο όσους πάσχουν από μικροβιακή λοίμωξη.
Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση όμως τα αντιβιοτικά δεν είναι πάντα η σωστή απάντηση. Η χρήση τους πρέπει να περιορίζεται μόνο στις σοβαρές περιπτώσεις. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι οι περισσότερες από τις λοιμώξεις που μας προσβάλλουν θεραπεύονται από μόνες τους σε διάστημα λίγων ημερών αφού η άμυνα του οργανισμού είναι επαρκής για να τις αντιμετωπίσει. Αν κάποιος πάρει αντιβιοτικό για περιπτώσεις ασθενειών όπως η διάρροια, η βρογχίτιδα, η ιγμορίτιδα ή ο πονόλαιμος το μόνο που ίσως θα καταφέρει είναι να περιορίσει λίγο την ένταση των συμπτωμάτων.
Οπως επισημαίνει ο καθηγητής Αθ. Τσακρής, τα τελευταία χρόνια η αντοχή των μικροβίων «έχει αυξηθεί δραματικά με απρόσμενες συνέπειες. Ιδιαίτερα η εξάπλωση των ανθεκτικών στις καρβοπενέμες Gram – αρνητικών αποτελεί σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα δημόσιας υγείας. Οι λόγοι για την επικράτηση των μικροβίων αυτών είναι πολλοί, αλλά προέχουν η μεγάλη κατάχρηση αντιβιοτικών στον άνθρωπο και τα ζώα, όπως και η μεταφορά μικροβίων τόσο με τη διατροφική αλυσίδα όσο και μέσω των χεριών και τους περιβάλλοντος που αποικίζονται με ανθεκτικά μικρόβια».
Σε ποιές περιπτώσεις δεν τα χρησιμοποιούμε
Απαντήσεις για την ορθολογική χρήση και την αποφυγή υπερκατανάλωσης
1 Με ποιο τρόπο τα μικρόβια γίνονται ανθεκτικά στα αντιβιοτικά;
Στη φύση υπάρχουν μικρόβια που έχουν διαμορφωθεί έτσι ώστε να επιζούν παρά τα αντιβιοτικά που χορηγούνται με αποτέλεσμα να έχουν αποκτήσει αντοχή. Η αντοχή είναι ένας μηχανισμός που ενεργοποιείται από το μικρόβιο ώστε να εξουδετερώσει το αντιβιοτικό που βρίσκεται στο ίδιο περιβάλλον με αυτό. Ο μηχανισμός της αντοχής μπορεί να μεταφέρεται τόσο στα παθογόνα μικρόβια όσο και στα συμβιωτικά μικρόβια.
Το πρόβλημα είναι ότι τα αντιβιοτικά δεν κάνουν διακρίσεις μεταξύ των δύο τύπων μικροβίων σκοτώνοντας τα όλα. Ετσι, τα συμβιωτικά μικρόβια αντικαθίστανται στον οργανισμό από παθογόνα τα οποία είναι ανθεκτικά στα μικρόβια. Το χειρότερο είναι ότι τα παθογόνα μικρόβια διασπείρονται σε άλλους ανθρώπους οι οποίοι θα γίνουν και αυτοί ανθεκτικοί στα αντιβιοτικά χωρίς να έχουν κάνει κατάχρηση.
2 Γιατί τα ανθεκτικά μικρόβια πολλαπλασιάζονται με γρήγορο ρυθμό;
Στην καθημερινή τους δραστηριότητα οι άνθρωποι ανταλλάσσουν τα μικρόβια που μεταφέρουν. Αυτό συμβαίνει περισσότερο κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου. Ετσι όσο μεγαλώνει ο αριθμός των ανθρώπων που καταναλώνουν αντιβιοτικά αλλά και η συχνότητα της χρήσης τόσο μεγαλύτερη γίνεται και η διασπορά των ανθεκτικών μικροβίων.
Σε γενικές γραμμές τα μικρόβια προσαρμόζονται πολύ εύκολα και δημιουργούν μηχανισμούς άμυνας ενάντια στα αντιβιοτικά που παίρνουμε για να τα πολεμήσουμε.
Πρέπει να επισημανθεί ότι μόνο η άσκοπη χρήση αντιβιοτικών από τον άνθρωπο ευνοεί την εξάπλωση των ανθεκτικών μικροβίων αφού η χρήση τους στη ζωοτροφία δεν ευθύνεται για μεγάλης έκτασης προβλήματα στον γενικό πληθυσμό.
3 Πώς αντιμετωπίζεται η ανθεκτικότητα των μικροβίων;
Αν ο άνθρωπος σταματήσει την άσκοπη κατανάλωση αντιβιοτικών τα συμβιωτικά και παθογόνα μικρόβια θα γίνουν ξανά ευαίσθητα στη δράση τους. Η εξήγηση γι’ αυτό είναι απλή. Οταν τα μικρόβια σταματήσουν να απειλούνται αρχίζει η σταδιακή αδρανοποίηση των αμυντικών μηχανισμών τους.
Από τη στιγμή που δεν υπάρχουν αντιβιοτικά στον οργανισμό, το μικρόβιο αποβάλλει ως άχρηστους και τους μηχανισμούς άμυνας με αποτέλεσμα να είναι ξανά ευαίσθητο.
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η λύση του προβλήματος δεν είναι η ανακάλυψη νέων αντιβιοτικών αφού και αυτά θα αδρανοποιηθούν λόγω της λανθασμένης χρήσης τους. Ο οργανισμός του ανθρώπου θα πρέπει να είναι «καθαρός» από αντιβιοτικά για να μπορέσει να αντιμετωπίσει σοβαρές μικροβιακές λοιμώξεις όπως, για παράδειγμα, η πνευμονία.
4 Πότε πρέπει να λαμβάνουμε αντιβιοτικά;
Η ανακάλυψη των αντιβιοτικών αποτέλεσε επανάσταση στον τομέα της Υγείας. Οσο καταστροφική μπορεί να αποβεί η υπερβολική χρήση τους τόσο ευεργετική είναι η χορήγησή τους όταν ο οργανισμός τα έχει πραγματική ανάγκη. Τα αντιβιοτικά είναι άκρως απαραίτητα και αναντικατάστατα σε περιπτώσεις σοβαρών μικροβιακών λοιμώξεων που χωρίς φαρμακευτική παρέμβαση μπορούν να απειλήσουν ακόμη και τη ζωή των ασθενών.
Ο τρόπος που λειτουργούν είναι απλός: Τα αντιβιοτικά εμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων, κάτι που παρέχει χρόνο στον οργανισμό ώστε να οργανώσει την άμυνά του με αντισώματα και να εξολοθρεύσει τα μικρόβια.
Ουσιαστικά λειτουργούν ως σύμμαχος του οργανισμού που τον διευκολύνουν στη μάχη του εναντίον των μικροβίων.
Σε κάθε περίπτωση ο μόνος αρμόδιος να καθορίσει το πότε θα πρέπει να λάβουμε αντιβιοτικά φάρμακα είναι ο γιατρός, ο οποίος εκτός από τη σωστή διάγνωση, θα καθορίσει επίσης τη δοσολογία και τη διάρκεια λήψης του φαρμάκου.
Η αυστηρή και απαρέγκλιτη τήρηση της δοσολογίας και του χρονοδιαγράμματος της θεραπείας έχει καθοριστική σημασία όχι μόνο για τη θεραπεία μας αλλά και για να μην αναπτυχθεί ανθεκτικότητα των μικροβίων. Επίσης, δεν θα πρέπει να παραλείπονται δόσεις. Ακόμη και αν η κατάσταση της υγείας μας παρουσιάζει βελτίωση μετά την έναρξη της θεραπείας, απαγορεύεται να διακόπτουμε με δική μας πρωτοβουλία την αγωγή.
Αντιθέτως θα πρέπει να συνεχίσουμε τη χορήγηση αντιβιοτικών για όσο χρόνο μας έχει υποδείξει ο γιατρός. Αν τρεις ημέρες μετά την έναρξη της θεραπείας δεν εκδηλώνονται σημάδια βελτίωσης, θα πρέπει να απευθυνθούμε στον γιατρό μας.
5 Σε ποιες περιπτώσεις δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε αντιβιοτικά;
Κοινό κρυολόγημα (Συνάχι, κόπωση, πόνος στα κόκαλα και τους μύες, ίσως πυρετός): Το κοινό κρυολόγημα μπορεί να διαρκέσει ακόμη και περισσότερες από 15 ημέρες. Τα αντιβιοτικά δεν μπορούν καθόλου να βοηθήσουν στην ακόμη και αν υπάρχει κολλώδης, χρωματισμένη ρινική καταρροή.
Φαρυγγίτιδα: Τις περισσότερες φορές η φαρυγγίτιδα και η αμυγδαλίτιδα είναι ιογενείς. Σε αυτή την περίπτωση τα αντιβιοτικά δεν μπορούν να προσφέρουν καμία βοήθεια. Οταν οφείλονται σε μικρόβια χορηγείται αντιβιοτικό από τον γιατρό.
Βρογχίτιδα: Η χρήση αντιβιοτικών αντενδείκνυται σε περιστατικά βρογχίτιδας, καθώς η νόσος είναι συνήθως ιογενής, Ακόμη και όταν παρατηρείται παροξυσμός χρόνιας βρογχίτιδας σε μεγάλους, το αντιβιοτικό δεν μπορεί να βοηθήσει.
Διάρροιες: Είναι συνήθως ιογενείς άρα τα αντιβιοτικά είναι άχρηστα. Οι διάρροιες μικροβιακής αιτιολογίας συνήθως αυτοθεραπεύονται, οπότε δεν συνιστάται η λήψη φαρμάκων.
ΟΔΗΓΙΕΣ
Προστατέψτε σωστά τα παιδιά σας
Οι ειδικοί επισηµαίνουν ότι η αντίληψη που υποστηρίζει πως τα παιδιά έχουν µεγαλύτερη ανάγκη από αντιβιοτικά είναι λανθασµένη. Οπως εξηγούν, το µεγαλύτερο ποσοστό λοιµώξεων του αναπνευστικού συστήµατος που αντιµετωπίζουν τα παιδιά είναι ιογενούς αιτιολογίας και ως εκ τούτου δεν χρειάζονται αντιβιοτικές ουσίες.
Η ενδεχόµενη χορήγησή τους, άλλωστε, δεν είναι ικανή να απαλλάξει τα παιδιά ταχύτερα από τα ενοχλητικά συµπτώµατα της λοίµωξης ούτε να τα προστατεύσει από επιπλοκές που ίσως προκύψουν. Οι γονείς δεν πρέπει να αναστατώνονται και να καταφεύγουν στα αντιβιοτικά όταν διαπιστώνουν ότι το παιδί τους αρρωσταίνει συχνά. Σύµφωνα µε το ΚΕΕΛΠΝΟ, τα παιδιά µπορεί να νοσήσουν από κοινό κρυολόγηµα ή γρίπη µέχρι και επτά φορές µέσα σε ένα έτος.
Το Ινστιτούτο φαρµακευτικής Ερευνας και Τεχνολογίας και το ΚΕΕΛΠΝΟ υπενθυµίζουν πως:
Οταν καταναλώνουµε πολύ συχνά και ασκόπως αντιβιοτικά, αυτά χάνουν τη δραστικότητά τους. Οι λοιµώξεις που σήµερα θεραπεύονται µε τα αντιβιοτικά θα µπορούσαν να ξαναγίνουν θανατηφόρες λόγω της υπερβολικής χρήσης τους. Οι περισσότερες λοιµώξεις θεραπεύονται µόνες τους, χωρίς φάρµακα. Τα αντιβιοτικά δρουν εναντίον των µικροβίων αλλά όχι κατά των ιών. Μόνο ένας γιατρός είναι σε θέση να κρίνει τη σοβαρότητα της λοίµωξης και την αναγκαιότητα χορήγησης αντιβιοτικών φαρµάκων. Δεν θα πρέπει να χρησιµοποιείτε αντιβιοτικά χωρίς τη βοήθεια του γιατρού. Θα πρέπει να πετάτε τα αντιβιοτικά που σας περίσσεψαν µετά την ολοκλήρωση της θεραπείας που σας έχει υποδείξει ο γιατρός. Η προληπτική φύλαξή τους προδιαθέτει στην εύκολη κατανάλωσή τους χωρίς να προηγηθεί ιατρική κλινική εκτίµηση και αυτό προκαλεί ζηµιά στην υγεία σας. Η υγιεινή των χεριών και ο προληπτικός εµβολιασµός είναι οι πλέον ενδεδειγµένοι και αποτελεσµατικοί τρόποι πρόληψης της νόσησης και της διασποράς λοιµώξεων. Στο κρυολόγηµα, στις ιώσεις και στη γρίπη η ξεκούραση, η καλή διατροφή και τα πολλά υγρά µπορούν να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό µας σύστηµα.
