Δρ. Μαρία Αποστολοπούλου
Ενδοκρινολόγος-Διαβητολόγος
Ενδοκρινολογική Κλινική Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ντίσελντορφ
Η βιταμίνη D είναι εξαιρετικά σημαντική για την υγεία μας. Παίζει σημαντικό ρόλο στην διατήρηση της υγείας των κυττάρων του σώματος, ώστε να λειτουργούν με τον σωστό τρόπο.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν λαμβάνουν αρκετή ποσότητα βιταμίνης D, με αποτέλεσμα τα συμπληρώματα βιταμίνης να είναι πολύ διαδεδομένα. Σε περίπτωση αλόγιστης χρήσης σχετικών σκευασμάτων και χωρίς έλεγχο των επιπέδων της στο αίμα η βιταμίνη μπορεί να φτάσει σε τοξικά επίπεδα στο σώμα μας.
Στο άρθρο αυτό θα αναφέρουμε 6 πιθανές παρενέργειες από υπερβολική πρόσληψη της βιταμίνης D.
Ανεπάρκεια και τοξικότητα
Η βιταμίνη D βοηθάει στην απορρόφηση ασβεστίου, στην λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, στην προστασία των οστών, των μυών και στην υγεία της καρδιάς. Την λαμβάνουμε με φυσικό τρόπο μέσω των τροφών και επίσης μπορεί να παραχθεί όταν το σώμα μας εκτίθεται στο ηλιακό φως. Εκτός από τα λιπαρά ψάρια, υπάρχουν αρκετές τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D.
Επιπλέον, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν εκτίθενται αρκετά στο ηλιακό φως ώστε να παράγεται επαρκής βιταμίνη D. Συνεπώς, η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι πολύ συχνή. Υπολογίζεται ότι περίπου 1 εκατ. άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δεν λαμβάνουν επαρκή ποσότητα αυτής της βιταμίνης.
Τα συμπληρώματα είναι πολύ διαδεδομένα, και οι βιταμίνες D2 και D3 μπορούν να χορηγηθούν σε μορφή συμπληρώματος. Η βιταμίνη D3 παράγεται από την έκθεση μας στον ήλιο και την βρίσκουμε σε ζωικά προϊόντα, ενώ η βιταμίνη D2 προέρχεται από τα φυτά.
Μελέτες έχουν δείξει ότι, κάθε επιπλέον 100 μονάδες βιταμίνης D3 που καταναλώνουμε καθημερινά, μπορούν να αυξήσουν, κατά μέσο όρο στο αίμα, τα επίπεδα βιταμίνης D κατά 1ng/ml.
Ωστόσο, η λήψη εξαιρετικά μεγάλων δόσεων βιταμίνης D3 για μεγάλες χρονικές περιόδους, μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική συσσώρευση στο σώμα μας.
Τοξικότητα από βιταμίνη D μπορεί να προκύψει όταν τα επίπεδα στο αίμα αυξηθούν πάνω από 150 ng/ml (375 nmol/l). Επειδή η βιταμίνη αποθηκεύεται στο λίπος του σώματος και απελευθερώνεται στο αίμα αργά, η επίδραση της τοξικότητας μπορεί να διαρκέσει πολλούς μήνες αφότου έχουμε σταματήσει την πρόσληψη συμπληρωμάτων.
Είναι σημαντικό να πούμε ότι, η τοξικότητα δεν είναι κάτι σύνηθες, προκύπτει σχεδόν αποκλειστικά σε άτομα που λαμβάνουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα υψηλές δοσολογίες συμπληρωμάτων χωρίς όμως να ελέγχουν τα επίπεδα της βιταμίνης στο αίμα τους.
Επίσης, είναι πιθανόν να καταναλώνουμε ακούσια, πολύ περισσότερη βιταμίνη D λαμβάνοντας συμπληρώματα που περιέχουν μεγαλύτερη δοσολογία απ’ αυτή που αναγράφεται στην ετικέτα.
Αντιθέτως, δεν μπορούν να αυξηθούν επικίνδυνα τα επίπεδα στο αίμα μόνο από την διατροφή και την έκθεση μας στον ήλιο.
Παρακάτω αναφέρονται 6 βασικές παρενέργειες από την υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης D.
1. Αυξημένα επίπεδα βιταμίνης στο αίμα
Η επίτευξη επαρκών επιπέδων βιταμίνης D στο αίμα, μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της ανοσίας και να προστατεύσει από ασθένειες όπως η οστεοπόρωση και ο καρκίνος. Ωστόσο, δεν υπάρχει ομοφωνία σχετικά με το ιδανικό εύρος για επαρκή επίπεδα βιταμίνης.
Παρ’ όλο που το επίπεδο των 30 ng/ml (75 nmol/l) της βιταμίνης D, θεωρείται επαρκές, η επίσημη σύσταση αφορά τη διατήρηση επιπέδων μεταξύ 40-80 ng/ml (100-200 nmol/l) και δηλώνει ότι οτιδήποτε πάνω από 100 ng/ml (250 nmol/l) μπορεί να αποβεί επικίνδυνο.
Ενώ ένας αυξανόμενος αριθμός ατόμων λαμβάνουν συμπληρώματα βιταμίνης D, είναι πολύ σπάνιο να βρούμε κάποιον με πολύ υψηλά επίπεδα αυτής της βιταμίνης στο αίμα του.
Μια πρόσφατη μελέτη, ερεύνησε τα δεδομένα σε περισσότερους από 20.000 ανθρώπους σε μια περίοδο άνω των 10 ετών. Διαπίστωσαν ότι μόνο 37 άνθρωποι είχαν επίπεδα άνω των 100 ng/ml (250 nmol/l) και μόνο ένα άτομο παρουσίασε πραγματική τοξικότητα, στα 364 ng/ml (899 nmol/l).
Σε μια περιπτωσιολογική μελέτη, μια γυναίκα είχε επίπεδα 467 ng/ml (1,171 nmol/l) μετά από πρόσληψη συμπληρώματος που της παρείχε 189,900 μονάδες βιταμίνης D3 την ημέρα, για δύο μήνες. Αυτό ήταν ένα υπερβολικά μεγάλο νούμερο, 47 φορές πάνω από το συνιστώμενο όριο ασφαλείας των 4.000 μονάδων ανά μέρα.
Η γυναίκα αυτή προσκομίστηκε στο νοσοκομείο αφού παρουσίασε συμπτώματα εξάντλησης, αμνησίας, ζαλάδας, έμετου, ακατάληπτης ομιλίας καθώς και άλλα συμπτώματα.
Παρ’ όλο που μόνο εξαιρετικά υψηλές δόσεις βιταμίνης μπορούν να προκαλέσουν τοξικότητα τόσο γρήγορα, ακόμα και οι θερμοί υποστηρικτές αυτών των συμπληρωμάτων συνιστούν ένα ανώτατο όριο των 10.000 μονάδων την ημέρα.
2. Αυξημένα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα
Η βιταμίνη D βοηθάει το σώμα να απορροφήσει το ασβέστιο από την τροφή που καταναλώνουμε. Στην πραγματικότητα, αυτός είναι ένας από τους πιο σπουδαίους ρόλους της. Όμως, εάν είναι υπερβολική η πρόσληψη βιταμίνης D, το ασβέστιο στο αίμα μας μπορεί να φτάσει σε επίπεδα που μπορεί να προκαλέσουν επικίνδυνα συμπτώματα.
Συμπτώματα υπερασβεσταιμίας περιλαμβάνουν: πεπτική δυσφορία όπως έμετο, ναυτία και στομαχικό πόνο, εξάντληση, ζαλάδα και σύγχυση, υπερβολική δίψα, συχνουρία.
Το φυσιολογικό εύρος των επιπέδων ασβεστίου στο αίμα είναι 8.5-10.2 mg/dl (2.1 – 2.5 mmol/l).
Σε μία περιπτωσιολογική μελέτη, ένας ηλικιωμένος άνδρας με άνοια, ο οποίος έλαβε 50,000 IU βιταμίνης D καθημερινά για διάστημα έξι μηνών, νοσηλεύτηκε επανειλημμένα με συμπτώματα που οφείλονταν σε υψηλά επίπεδα ασβεστίου.
Σε μια άλλη περίπτωση, δύο άνδρες έλαβαν συμπληρώματα βιταμίνης D τα οποία δεν είχαν επισημανθεί σωστά, με αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων ασβεστίου στο αίμα τους στα 12.2-15mg/dl (3.3-3.7 mmol/l).
Επίσης, χρειάστηκε διάστημα ενός χρόνου μετά τη διακοπή των συμπληρωμάτων για να επανέλθουν σε κανονικά επίπεδα.
3. Ναυτία, έμετος και μειωμένη όρεξη
Αρκετές παρενέργειες από την υπερβολική λήψη βιταμίνης D σχετίζονται με αυξημένο ασβέστιο στο αίμα.
Αυτές περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο και μειωμένη όρεξη. Όμως, αυτά τα συμπτώματα δεν εμφανίζονται στον καθένα που έχει αυξημένα επίπεδα ασβεστίου.
Μια μελέτη παρακολούθησε 10 άτομα που εμφάνισαν πολύ αυξημένα επίπεδα ασβεστίου αφότου είχαν πάρει υψηλή δόση βιταμίνης D για να διορθώσουν την ανεπάρκεια της. Τέσσαρα απ’ αυτά τα άτομα παρουσίασαν ναυτία και έμετο, και τρία απ’ αυτά μειωμένη όρεξη.
Παρόμοιες αντιδράσεις σε υπερδοσολογία βιταμίνης D έχουν αναφερθεί και σε άλλες μελέτες. Μια γυναίκα εμφάνισε ναυτία και απώλεια βάρους μετά την λήψη συμπληρώματος το οποίο περιείχε 78 φορές παραπάνω βιταμίνη D απ’ ότι αναγράφονταν στην ετικέτα.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι τα συμπτώματα αυτά εμφανίστηκαν εξαιτίας των υπερβολικά υψηλών δόσεων βιταμίνης D3, οι οποίες οδήγησαν σε επίπεδα ασβεστίου μεγαλύτερα από 12 mg/dl (3.0 mmol/l).
4. Πόνος στο στομάχι, δυσκοιλιότητα ή διάρροια
Ο στομαχόπονος, η δυσκοιλιότητα ή η διάρροια αποτελούν τα πιο κοινά συμπτώματα απο το πεπτικό σύστημα, τα οποία συνδέονται συχνά με δυσανεξίες τροφών ή με το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου. Επιπλέον, μπορεί να αποτελούν ένδειξη αυξημένων επιπέδων ασβεστίου εξαιτίας της τοξικότητας από τη βιταμίνη D.
Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να εμφανιστούν σε άτομα που λαμβάνουν υψηλές δόσεις βιταμίνης D για να διορθώσουν την ανεπάρκειά της. Όσον αφορά άλλα συμπτώματα, διαφέρουν από άτομο σε άτομο ακόμα και όταν τα επίπεδα της βιταμίνης D στο αίμα είναι ανεβασμένα σε παρόμοια ποσοστά.
Σε μια περιπτωσιολογική μελέτη, ένα αγόρι εμφάνισε πόνο στο στομάχι και δυσκοιλιότητα μετά τη λήψη συμπληρώματος βιταμίνης D, ενώ ο αδερφός του παρουσίασε αυξημένα επίπεδα στο αίμα χωρίς άλλα συμπτώματα.
5. Οστική απώλεια
Επειδή η βιταμίνη D παίζει σημαντικό ρόλο στην απορρόφηση του ασβεστίου και στον μεταβολισμό των οστών, η επαρκής πρόσληψη της είναι σημαντική για την διατήρηση γερών οστών. Ωστόσο, η υπερβολική πρόσληψη της βιταμίνης D μπορεί να αποβεί επιζήμια για την υγεία των οστών.
Παρ’ όλο που πολλά συμπτώματα από υπερβολική λήψη βιταμίνης D αποδίδονται στα υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα, ορισμένοι ερευνητές δηλώνουν ότι οι μεγάλες δόσεις μπορεί να οδηγήσουν σε χαμηλά επίπεδα βιταμίνης K2 στο αίμα.
Μία από τις πιο σημαντικές λειτουργίες της βιταμίνης K2 είναι να διατηρεί το ασβέστιο μέσα στα οστά και έξω από το αίμα. Εκτιμάται ότι πολύ υψηλά επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα μπορεί να μειώσουν την δραστηριότητα της βιταμίνης Κ2.
6. Νεφρική ανεπάρκεια
Η υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης D συχνά οδηγεί σε νεφρική ανεπάρκεια.
Σε μια περιπτωσιολογική μελέτη, ένας άνδρας νοσηλεύτηκε με νεφρική ανεπάρκεια, αυξημένα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα και άλλα συμπτώματα, τα οποία προέκυψαν από την πρόσληψη ενέσιμης βιταμίνης D που συνταγογραφήθηκε από τον ιατρό του.
Πράγματι, οι περισσότερες μελέτες έχουν αναφέρει μέτρια έως σοβαρή βλάβη στους νεφρούς σε άτομα που εμφανίζουν τοξικότητα στη βιταμίνη D.
Σε μια μελέτη σε 62 άτομα που έλαβαν υπερβολικά υψηλή δόση ενέσιμης βιταμίνης D, κάθε ένα απ’ αυτά τα άτομα έπαθε νεφρική ανεπάρκεια, ανεξαρτήτως εάν είχαν υγιείς νεφρούς ή κάποια νεφρική πάθηση.
Συμπέρασμα
Η βιταμίνη D είναι εξαιρετικά σημαντική για την υγεία μας. Ακόμα και αν ακολουθούμε μια υγιεινή διατροφή μπορεί να χρειαστούν συμπληρώματα για να πετύχουμε καλύτερα επίπεδα στο αίμα. Ωστόσο, υπάρχει και η πιθανότητα να έχουμε πάρα πολύ καλά επίπεδα βιταμίνης D. Αποφύγετε την πρόσληψη υπερβολικής δόσης βιταμίνης D. Συνήθως λιγότερες από 4.000 μονάδες ανά ημέρα θεωρούνται ασφαλής δοσολογία εφόσον παρακολουθούνται τις τιμές στο αίμα απο το γιατρό σας.
Επιπλέον, βεβαιωθείτε ότι αγοράζετε συμπληρώματα από αξιόπιστους κατασκευαστές για να μειώσετε έτσι τον κίνδυνο πιθανής υπερδοσολογίας εξαιτίας λάθος σήμανσης.
Εάν λαμβάνετε συμπληρώματα βιταμίνης D και νιώσετε κάποιο από τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν σ’ αυτό το άρθρο, συμβουλευτείτε αμέσως τον γιατρό σας.
