Γράφει ο Κωνσταντίνος Κουσκούκης, Καθηγητής Δερματολογίας – Νομικός – Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής – Πρόεδρος Ελληνικού Συνδέσμου Τουρισμού Υγείας
Η αυξανόμενη επίπτωση του δερματικού κακοήθους μελανώματος τις τελευταίες δεκαετίες έχει προκαλέσει το έντονο ενδιαφέρον πολλών ερευνητών στοχεύοντας στον προσδιορισμό της αιτιολογικής σχέσης των διαφόρων προκλητικών παραγόντων στην παθογένεση του κακοήθους μελανώματος.
Σημαντικοί αιτιοπαθογενετικοί παράγοντες για την αύξηση της συχνότητας του κακοήθους μελανώματος θεωρούνται η υπερβολική έκθεση στο ηλιακό φως με διαστήματα παρατεταμένης ηλιοθεραπείας και πιθανό έγκαυμα, η αραίωση του στρώματος του όζοντος στην ατμόσφαιρα, το ανοικτόχρωμο δέρμα και η οικογενής προδιάθεση.
Επίσης αυξημένο δείκτη κινδύνου για την ανάπτυξη κακοήθους μελανώματος σε μεμονωμένους ασθενείς αποτελεί η ύπαρξη συγγενών ή επικτήτων μελαχρωματικών σπίλων ως προμελανωτικών βλαβών.
Το κακόηθες δερματικό μελάνωμα παρά την αυξημένη επίπτωση παρουσιάζει μια σταθεροποίηση στη θνησιμότητα του σε αρκετούς πληθυσμούς μεσαίου και υψηλού κινδύνου, μάλιστα δε σε ορισμένες χώρες έχει διαπιστωθεί και ελάττωση της θνησιμότητας του, γεγονός το οποίο κυρίως οφείλεται στην πρωιμότερη διάγνωση της νόσου. Αντιθέτως η συνεχιζόμενη αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης θα συμβάλει στην περαιτέρω αύξηση όχι μόνον της επίπτωσης του μελανώματος, αλλά και στην αύξηση του ποσοστού των πλέον προχωρημένων μορφών της νόσου οι οποίες εμφανίζονται συχνότερα στους ηλικιωμένους με μέσο πάχος μελανώματος σημαντικά υψηλό σε άνδρες και γυναίκες άνω των 65 ετών.
Οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη κακοήθους δερματικού μελανώματος διακρίνονται σε παράγοντες κινδύνου του ξενιστή και σε εξωτερικούς παράγοντες κινδύνου. Οι παράγοντες κινδύνου του ξενιστή είναι το ιστορικό προϋπάρχοντος κακοήθους δερματικού μελανώματος, η παρουσία δυσπλαστικών σπίλων με οικογενειακό ιστορικό κακοήθους δερματικού μελανώματος, η παρουσία δυσπλαστικών σπίλων χωρίς ιστορικό στους συγγενείς πρώτου βαθμού, το κακόηθες μελάνωμα στους συγγενείς πρώτου βαθμού, η ανοσοκαταστολή, ο μεγάλος αριθμός σπίλων , ο μεγάλος αριθμός εφηλίδων στα χέρια, η τάση για εύκολο ηλιακό έγκαυμα , τα ξανθά ή κόκκινα μαλλιά , τα γαλανά μάτια και οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που διαμορφώνουν το βιοτικό επίπεδο.
Οι εξωτερικοί παράγοντες κινδύνου είναι η έντονη διακεκομμένη έκθεση στον ήλιο, το ιστορικό τουλάχιστον ενός εγκαύματος, τα 5 ή περισσότερα επώδυνα εγκαύματα πριν την ηλικία των 15 ετών και η ενασχόληση στην ύπαιθρο όπως σπορ, hobbies κτλ.
Η υπεριώδης ακτινοβολία επιδρά με πολλούς τρόπους στο δέρμα ( ανοσολογικούς, φαρμακολογικούς , βιολογικούς κ.α.). Έχει βρεθεί ότι ομάδες πληθυσμού που έχουν αντικείμενο εργασίας στην ύπαιθρο έχουν χαμηλότερα ποσοστά εμφάνισης κακοήθους δερματικού μελανώματος σε σχέση με άτομα που εργάζονται σε στεγασμένους χώρους , υποθέτοντας ότι η χρόνια έκθεση στον ήλιο μπορεί να επάγει βαθύ μαυρισμένο δέρμα ικανό να φιλτράρει την UVB ακτινοβολία , προσφέροντας με αυτόν τον τρόπο προστασία.
Η έντονη έκθεση στο ηλιακό φως κατά τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας είναι πιο επικίνδυνη από την έκθεση κατά τη διάρκεια της ενηλίκου ζωής. Η αυξημένη συχνότητα εμφάνισης κακοήθους δερματικού μελανώματος μεταξύ μεταναστών που διαβιούν σε χώρες με έντονη ηλιοφάνεια και προέρχονται από χώρες με μικρή ηλιοφάνεια είναι υψηλότερη για αυτούς που μετανάστευσαν σε μικρή ηλικία. Ιστορικό εγκαυμάτων με έκθυση φυσαλίδων φαίνεται να έχει σημαντική αιτιολογική σχέση με το κακοήθες δερματικό μελάνωμα , εάν το έγκαυμα συμβεί κατά την παιδική ηλικία.
Η υπεριώδης ακτινοβολία(UV) είναι ο καρκινογόνος παράγοντας του ηλιακού φωτός. Επανειλημμένη έκθεση οδηγεί σε βλάβες των κυττάρων του δέρματος που μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη καρκίνου. Η UV έχει ενοχοποιηθεί κυρίως ως αίτιο για τα δερματικά καρκινώματα , αν και έχει ενοχοποιηθεί και για κακοήθες δερματικό μελάνωμα. Η επαγωγή του καρκίνου του δέρματος οφείλεται στη συσσώρευση μεταλλάξεων , λόγω της UV ακτινοβολίας.
Ο οργανισμός, προκειμένου να απομακρυνθούν τα κύτταρα τα οποία υπέστησαν σοβαρή βλάβη, διαθέτει κυτταρικούς μηχανισμούς για την αποκατάσταση της βλάβης του DNA ή και για την πρόκληση απόπτωσης. Η εμφάνιση όμως μεταλλάξεων σε γονίδια που εμπλέκονται σε αυτούς τους μηχανισμούς ή στον έλεγχο του κυτταρικού κύκλου μπορεί να οδηγήσει σε ογκογένεση. Προληπτικά μέτρα είναι :
Ο ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ
- Φυλαχθείτε μικροί και μεγάλοι από τον ήλιο, αποφεύγοντας υπαίθριες δραστηριότητες από τις 10:00 το πρωί μέχρι τις 4:00 το απόγευμα.
- Χρησιμοποιείτε καπέλο, μακριά παντελόνια και μανίκια όταν είστε εκτεθειμένοι στον ήλιο.
- Χρησιμοποιείτε αντιηλιακό με μεγάλο δείκτη προστασίας πριν εκτεθείτε στον ήλιο και επανατοποθετείτε αντιηλιακό κάθε (2) ώρες εφόσον παραμένετε εκτεθειμένοι στον ήλιο, όπως επίσης μετά το κολύμπι, ντους και εφίδρωση.
- Χρησιμοποιείτε αντιηλιακό στα παιδιά από την ηλικία των (6) μηνών, καθόσον η βλαπτική επίδραση του ηλίου είναι άμεση και αθροιστική.
- Χρησιμοποιείτε αντιηλιακό και όταν έχει συννεφιά διότι μεγάλο ποσοστό υπεριωδών ακτίνων διαπερνά τα σύννεφα.
- Προσέχετε τις επιφάνειες που αντανακλούν τις ηλιακές ακτίνες και να μην επαναπαύεστε στην σκιά, διότι μεγάλο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας αντανακλάται από την άμμο, το τσιμέντο και το νερό.
- Χρησιμοποιείτε καθημερινά αντιηλιακό, εάν ανήκετε στα άτομα υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη του καρκίνου του δέρματος, όπως είναι κυρίως οι αγρότες, οι ψαράδες, οι αθλητές και τα ανοιχτόχρωμα άτομα.
- Αντικαταστήστε το αντιηλιακό που σας προκαλεί αλλεργική αντίδραση με άλλο που είναι κατάλληλο για το δέρμα σας.
- Απολαύστε τον ήλιο με μέτρο και μην υποτιμάτε την εγκληματική του διάσταση.
- Διδάξτε τα παιδιά σας πώς να προστατεύονται από τον ήλιο εφαρμόζοντας αυτά που εσείς συνήθως και δυστυχώς δεν εφαρμόζετε.
