Επιμέλεια Θάνος Ξυδόπουλος
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) πρόσθεσε πρόσφατα δύο επιπλέον φάρμακα στις κατευθυντήριες οδηγίες για τη θεραπεία του COVID. Η νόσος πιστεύεται ότι οδηγείται από δύο διαδικασίες. Στα αρχικά στάδια, η ασθένεια προκαλείται κυρίως από την αναπαραγωγή του ιού στο σώμα. Αλλά μετά από αυτό, μερικοί άνθρωποι βιώνουν σοβαρή ασθένεια που προκαλείται από την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος στον ιό που ξεφεύγει από τον έλεγχο. Ένα από τα πρόσφατα προτεινόμενα φάρμακα ασχολείται με το πρώτο ζήτημα και το άλλο με το δεύτερο.
Σοτροβιμάμπη
Το πρώτο φάρμακο είναι το Sotrovimab (σοτροβιμάμπη), ένα ανθρώπινο μονοκλωνικό αντίσωμα. Πρόκειται για μόρια που κατασκευάζονται σε εργαστήριο και λειτουργούν ως αντισώματα. Βοηθούν το ανοσοποιητικό μας σύστημα να αναγνωρίζει και να ανταποκρίνεται πιο αποτελεσματικά σε απειλές όπως οι ιοί, καθιστώντας δυσκολότερη την αναπαραγωγή τους και την πρόκληση βλάβης. Το Sotrovimab είναι μια άμεση επίθεση στον ίδιο τον κορωνοϊό. Στοχεύει ένα συγκεκριμένο, αναγνωρίσιμο τμήμα της εξωτερικής επιφάνειας του ιού που ονομάζεται πρωτεΐνη ακίδα, την οποία χρησιμοποιεί ο ιός -σαν κλειδί στην κλειδαριά- για να μπει μέσα στα κύτταρα του σώματος. Με την προσκόλληση στην πρωτεΐνη ακίδας, το Sotrovimab εμποδίζει τον ιό να εισβάλει στα κύτταρα. Χωρίς πρόσβαση σε αυτά, ο ιός δεν μπορεί να αναπαραχθεί.
Είναι σημαντικό ότι το Sotrovimab είναι σε θέση να δράσει ενάντια σε πολλές διαφορετικές παραλλαγές του κορωνοϊού, συμπεριλαμβανομένου της omicron (αν και η έρευνα για αυτό είναι ακόμα σε προεκτύπωση, επομένως δεν έχει ακόμη εξεταστεί από άλλους ειδικούς). Το Sotrovimab είναι σε θέση να το κάνει αυτό επειδή στοχεύει ένα μέρος της πρωτεΐνης ακίδας που δεν τείνει να μεταλλάσσεται, πράγμα που σημαίνει ότι παραμένει αποτελεσματικό κατά του ιού καθώς αυτός εξελίσσεται.
Βαρισιτινίμπη
Το άλλο φάρμακο που προτείνει ο ΠΟΥ είναι η βαρισιτινίμπη (baricitinib). Είναι αυτό που είναι γνωστό ως αναστολέας janus kinase (JAK), ένα ανοσοκατασταλτικό φάρμακο που χρησιμοποιείται παραδοσιακά για τη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Λειτουργεί αναστέλλοντας τις πρωτεΐνες JAK 1 και JAK 2, οι οποίες είναι σημαντικές για την παραγωγή φλεγμονωδών μορίων από το σώμα, που ονομάζονται κυτοκίνες. Οι άνθρωποι που αρρωσταίνουν σοβαρά με COVID συχνά αναπτύσσουν ανεξέλεγκτη φλεγμονή καθώς το σώμα ανταποκρίνεται στον ιό, δημιουργώντας πάρα πολλές κυτοκίνες -κάτι που είναι γνωστό ως «καταιγίδα κυτοκινών».
Αυτή η υπερβολική ανοσολογική απόκριση μπορεί να βλάψει τους ιστούς του σώματος, οδηγώντας δυνητικά σε πολυοργανική ανεπάρκεια -συμπεριλαμβανομένης της σοβαρής βλάβης των πνευμόνων και της ανάπτυξης μιας κατάστασης που ονομάζεται σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας (ARDS), η οποία μπορεί να είναι θανατηφόρα.
Χρήσιμο είναι ότι η βαρισιτινίμπη έχει επίσης αντιικές ιδιότητες. Μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να εμποδίσει την αναπαραγωγή του κορωνοϊού καθώς και να κρατήσει υπό έλεγχο την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Πόσο αποτελεσματικές είναι αυτές οι θεραπείες;
Ο ΠΟΥ συνιστά το Sotrovimab για ασθενείς που δεν έχουν ακόμη σοβαρή COVID αλλά διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να νοσηλευτούν. Αυτό περιλαμβάνει άτομα που δεν είναι εμβολιασμένα, ηλικιωμένους και άτομα με ορισμένες παθήσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρής COVID-19, όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Ο στόχος της χορήγησης σοτροβιμάμπης σε αυτούς τους ανθρώπους είναι να σταματήσει η επιδείνωση του COVID και η αποστολή τους στο νοσοκομείο.
Αυτή η σύσταση ενημερώθηκε από μια δοκιμή που περιελάμβανε λίγο περισσότερους από 1000 μη νοσηλευόμενους ασθενείς με συμπτωματική COVID. Το Sotrovimab αποδείχθηκε ότι μειώνει τη νοσηλεία και το θάνατο κατά 85% σε ασθενείς που λαμβάνουν μία μόνο ενδοφλέβια έγχυση του φαρμάκου σε σύγκριση με ένα εικονικό φάρμακο. Το Sotrovimab ήταν πιο αποτελεσματικό όταν λαμβάνεται κατά τα πρώιμα στάδια της μόλυνσης -θα πρέπει να χορηγείται εντός 5 ημερών από την εμφάνιση των συμπτωμάτων.
Το Sotrovimab δοκιμάστηκε επίσης σε περίπου 500 ασθενείς που νοσηλεύονται ήδη στο νοσοκομείο με σοβαρή COVID. Ωστόσο, η κατάστασή τους δεν βελτιώθηκε ως αποτέλεσμα της λήψης του φαρμάκου -επομένως δεν συνιστάται για όσους είναι ήδη σοβαρά άρρωστοι. Αντίθετα, ο ΠΟΥ συνιστά ανεπιφύλακτα τη χρήση βαρισιτινίμπης (σε συνδυασμό με κορτικοστεροειδή) για τέτοιους ασθενείς. Για ασθενείς με σοβαρό COVID-19, η βαρισιτινίμπη έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη θνησιμότητα και μειώνει τη διάρκεια παραμονής τους στο νοσοκομείο.
Γιατί αυτά τα φάρμακα είναι σημαντικά
Τα εμβόλια ήταν επιτυχή στην πρόληψη των νοσηλειών, αλλά είναι αβέβαιο πόσο διαρκεί η προστασία μετά τον εμβολιασμό (ή τη φυσική μόλυνση). Υπάρχει επίσης η ανησυχία ότι η ανοσία θα μπορούσε να παρακαμφθεί από νέες παραλλαγές του ιού που εμφανίζονται. Ως εκ τούτου, η ανάγκη για φάρμακα για τη θεραπεία ατόμων με COVID παραμένει υψηλή.
Το Sotrovimab δεν είναι το μόνο φάρμακο που στοχεύει άμεσα τον κορωνοϊό. Υπάρχουν αντιιικά φάρμακα (όπως το molnupiravir) καθώς και άλλα μονοκλωνικά αντισώματα (όπως το casirivimab-imdevimab) διαθέσιμα για χρήση. Ωστόσο, πρώιμες εργαστηριακές μελέτες (ακόμα σε προεκτύπωση) υποδεικνύουν ότι το casirivimab-imdevimab δεν είναι αποτελεσματικά έναντι της omicron ενώ το Sotrovimab είναι. Επομένως, είναι καλό να έχετε το Sotrovimab ως εναλλακτική λύση.
Η βαρισιτινίμπη δεν είναι το μόνο φάρμακο που έχει εγκριθεί να τιθασεύει την ανοσολογική απόκριση σε ασθενείς με σοβαρή COVID. Άλλα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, όπως το tocilizumab και sarilumab, είναι διαθέσιμα. Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες για να καθοριστεί εάν υπάρχει όφελος από τη λήψη ενός φαρμάκου έναντι του άλλου, επομένως ο ΠΟΥ προτείνει να επιλέξετε ό,τι είναι καταλληλότερο με βάση το κόστος, τη διαθεσιμότητα, την οδό χορήγησης και την εμπειρία του γιατρού. Αξίζει να σημειωθεί ότι η βαρισιτινίμπη μπορεί να ληφθεί από το στόμα, ενώ τα άλλα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα πρέπει να χορηγούνται ενδοφλέβια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό μπορεί να επιτρέψει τη χορήγηση της βαρισιτινίμπης όταν άλλα φάρμακα δεν μπορούν -ή ίσως πιο γρήγορα.
