Η τρίτη ηλικία είναι μια περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας συντελούνται σημαντικές και απότομες αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου.
Το αίσθημα της ματαιότητας εξαιτίας του θανάτου που πλησιάζει, η συνταξιοδότηση, οι αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες, η σωματική αδυναμία, η μοναξιά ή η απώλεια αγαπημένων προσώπων είναι μερικές από τις νέες καταστάσεις που καλείται να αντιμετωπίσει το άτομο στη φάση αυτή προκαλώντας του στρες και ψυχολογικές μεταπτώσεις.
H κατάθλιψη είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα ψυχικής φύσεως που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι.
Σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες, προσβάλλει σε ποσοστό περίπου το 5% και εμφανίζεται συνήθως μετά την ηλικία των εξήντα πέντε ετών.
Οταν το άτομο πάσχει από κατάθλιψη της τρίτης ηλικίας συχνά είναι ευερέθιστο, έχει ενοχές, ξεσπάει σε κλάματα χωρίς λόγο, αντιμετωπίζει διαταραχές ύπνου ή διατροφής, αποπροσανατολίζεται, έχει ανεξήγητους πόνους και χάνει το ενδιαφέρον του για τις καθημερινές δραστηριότητες. Η κατάθλιψη των ηλικιωμένων είναι σήμερα θεραπεύσιμη σε ποσοστό μέχρι και 80%. Στη θεραπεία μπορούν να συμβάλουν σημαντικά η συντροφιά, τα χόμπι και, εφόσον είναι εφικτό, οι εκδρομές και τα ταξίδια.
10 λεπτά τη μερα είναι αρκετά
Η άσκηση προσθέτει χρόνια ζωής
Ασκήσεις μικρής διάρκειας με κύριο στόχο την ενδυνάμωση των οστών θεωρούνται ιδανικές για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας. Σύμφωνα με τους ειδικούς η άσκηση χαρίζει χρόνια ζωής στους ηλικιωμένους και θα πρέπει να περιλαμβάνεται στα κύρια μελήματά τους.
Αλλωστε, όπως εξηγούν, οι άνθρωποι δεν θα πρέπει να εγκαταλείπουν τη φυσική άσκηση ακόμη και όταν ο χρόνος περάσει, αφού στα γηρατειά λόγω της υποκινητικότητας και της φυσικής φθοράς του σώματος τα προβλήματα υγείας πολλαπλασιάζονται. Συνδεδεμένη με την άσκηση είναι επίσης η αντιμετώπιση αρκετών παθήσεων όπως της οστεοπόρωσης, του διαβήτη, της υπέρτασης και των αρθροπαθειών. Από την ηλικία των 20 μέχρι την ηλικία των 70 ετών υπολογίζεται ότι το άτομο χάνει το 30% του μυϊκού ιστού του, γεγονός που αποδυναμώνει τη συνολική λειτουργία του οργανισμού. Η άσκηση αυξάνει τη μυϊκή μάζα και παράλληλα βοηθά στον νευρομυϊκό συντονισμό βελτιώνοντας την ισορροπία του ηλικιωμένου. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης έρευνας που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, η σωματική άσκηση στην τρίτη ηλικία ενισχύει επίσης τη μνήμη και συνίσταται σε όσους πάσχουν από τη νόσο Αλτσχάιμερ. Αποτελεσματική θεωρείται ακόμη και η δεκάλεπτη άσκηση αρκεί να γίνεται σε καθημερινή βάση, ενώ ένας κατάλληλος τρόπος εκγύμνασης για τη συγκεκριμένη ηλικία είναι το περπάτημα.
Μικρές ποσότητες και εύπεπτες τροφές
Διατροφή σύμφωνα με τις ανάγκες
Μια σειρά από φυσικές βιολογικές μεταβολές που συντελούνται στη φάση της τρίτης ηλικίας επιβάλλουν την προσαρμογή του διαιτολογίου του ανθρώπου σε νέες ανάγκες.
Κατά τη διάρκειά της, η μυϊκή μάζα μειώνεται ενώ αντίστοιχα αυξάνεται ο λιπώδης ιστός του σώματος, οι νευρώνες του εγκεφάλου λιγοστεύουν και η αιματική ροή στην περιοχή του εγκεφάλου ελαττώνεται. Το καρδιαγγειακό σύστημα καταπονείται σοβαρά, η οστική μάζα συρρικνώνεται, ενώ υποβαθμίζεται ή δυσχεραίνεται η λειτουργία σχεδόν όλων των συστημάτων του οργανισμού.
Για τον λόγο αυτό, η διατροφή των ηλικιωμένων απαιτείται να περιλαμβάνει μικρές ποσότητες φαγητού -εφόσον μειώνονται και οι ενεργειακές απαιτήσεις- πλούσιες σε πρωτεΐνες, όπως το ψάρι, το αβγό, το γάλα, το κρέας, σε φυτικές ίνες όπως τα όσπρια και τα δημητριακά και ενισχυμένες με αντιοξειδωτικές ουσίες καθώς η άμυνα του οργανισμού μειώνεται. Σημαντικά αντιοξειδωτικά θεωρούνται οι βιταμίνες Α, C, E, οι οποίες προσλαμβάνονται κυρίως μέσω των εσπεριδοειδών και των πράσινων λαχανικών. Παράλληλα, με τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις θα πρέπει να ανιχνεύονται οι ιδιαίτερες ανάγκες και οι ελλείψεις κάθε οργανισμού ώστε να ακολουθείται ειδική δίαιτα. Σε κάθε περίπτωση, οι τροφές που χορηγούνται στους ηλικιωμένους θα πρέπει να είναι εύληπτες (στο μάσημα και την κατάποση) και εύπεπτες.
Η πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D επιβραδύνει την οστεοπόρωση
Αρκεί κανείς να σκεφτεί ότι το οστεοπορωτικό κάταγμα συνιστά παγκοσμίως τη δεύτερη αιτία σωματικής ανικανότητας και θανάτου για να καταλάβει ότι η οστεοπόρωση είναι μια πάθηση που θα πρέπει να λαμβάνεται πολύ σοβαρά στην τρίτη ηλικία. Ο ανθρώπινος σκελετός αγγίζει την κορυφαία οστική πυκνότητα μετά την ολοκλήρωση της ανάπτυξης, στην ηλικία των 20-30 ετών. Στη συνέχεια η οστική μάζα σταδιακά φθίνει και για τον λόγο αυτό απαιτείται η λήψη μέτρων προστασίας. Στους ηλικιωμένους η οστεοπόρωση συνήθως προκαλεί σοβαρές βλάβες στα ισχία και στη σπονδυλική στήλη. Τα κατάγματα προκαλούνται εύκολα, χωρίς ιδιαίτερη πίεση, ενώ εμφανή σημάδια της πάθησης είναι η καμπούρα των ηλικιωμένων ή η δυσκολία στο βάδισμα.
Η αντιμετώπιση του προβλήματος γίνεται με συμπληρώματα διατροφής που αυξάνουν την πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D, με φαρμακευτική αγωγή η οποία συνήθως περιλαμβάνει την ουσία καλσιτονίνη ή ορμονικά υποκατάστατα. Τα οστά των ηλικιωμένων που είχαν γυμναστεί πολύ κατά τα εφηβικά και νεανικά τους χρόνια βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση.
Οι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν και από τον λίγο ύπνο
Ο ύπνος είναι απαραίτητος για την επιβίωση του ανθρώπου. Παρ’ όλ’ αυτά, στην τρίτη ηλικία η φυσική αυτή διαδικασία που αναζωογονεί τον άνθρωπο παρουσιάζει διαταραχές. Σύμφωνα με έρευνες, το 35% των ατόμων που είναι πάνω από 65 ετών αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου, ενώ περισσότεροι από 6 στους 10 που κοιμούνται χωρίς δυσκολία ξυπνούν νωρίτερα από ό,τι θα ήθελαν. Κατά τη διάρκεια της ζωής του ατόμου ο ύπνος παρουσιάζει, ούτως ή άλλως, διακυμάνσεις και αλλαγές. Στην τρίτη ηλικία ο χρόνος ύπνου μειώνεται στις 6,5 ώρες από τις 7,5 που αντιστοιχούν συνήθως σε ενηλίκους μεταξύ 25 και 45 ετών, ενώ ο βαθύς ύπνος μειώνεται στο 10-15% της συνολικής του διάρκειάς. Οι ηλικιωμένοι ξυπνούν, επίσης, αρκετές φορές μέσα στη νύχτα.
Συχνά οι διαταραχές του ύπνου συνδέονται με κάποιο υποκείμενο νόσημα και για τον λόγο αυτό η επίσκεψη στον γιατρό σε τέτοιες περιπτώσεις θεωρείται απαραίτητη. Εφόσον δεν αντιμετωπιστεί, ο μη ικανοποιητικός ύπνος εκθέτει τους ηλικιωμένους σε καταστάσεις κινδύνου: πτώσεις με τραυματισμούς, απώλεια ισορροπίας, κακή μνήμη, καθυστερημένες αντιδράσεις, διαρκές αίσθημα κόπωσης και μελαγχολία.
Ταλαιπωρεί το 5% του πληθυσμού
Η ακράτεια ούρων αντιμετωπίζεται με συντηρητικό ή χειρουργικό τρόπο
Το 5% του γενικού πληθυσμού ταλαιπωρείται από ακράτεια ούρων. Εμφανίζεται συχνότερα σε γυναίκες και άτομα άνω των 65 ετών. Σύμφωνα με τους ειδικούς της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας, τα αίτια είναι διαφορετικά σε άνδρες και γυναίκες:
Η ανδρική ακράτεια οφείλεται κυρίως σε συγγενείς παθήσεις που βλάπτουν τη νεύρωση της κύστης και της ουρήθρας (μυελομηνιγγοκήλη) ή προκαλούν δομικές ανωμαλίες (εκστροφή της κύστης). Σε επίκτητες νευρολογικές παθήσεις (σκλήρυνση κατά πλάκας), κακώσεις της λεκάνης και έπειτα από προστατεκτομή.
Στις επίκτητες νευρολογικές παθήσεις (σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος Πάρκινσον, αγγειακή εγκεφαλική νόσος), συνήθως παραβλάπτεται η νεύρωση της κύστεως με αποτέλεσμα να προκύπτει ακράτεια επιτακτικού τύπου. Στις κακώσεις της λεκάνης, υπάρχει βλάβη του σφιγκτηριακού μηχανισμού από απευθείας κάκωση του σφιγκτήρα ή από ανάπτυξη ουλής στην περιοχή που ανατομικά ευρίσκεται ο σφιγκτήρας. Η ανδρική ακράτεια δεν αποτελεί πάθηση με ενιαία αιτιολογία και παθογένεια, έχει διάφορες αιτίες και κατατάσσεται σε τρεις κύριες κατηγορίες:
Ακράτεια οφειλόμενη σε διαταραχή της λειτουργίας του εξωστήρα (ασταθής – υπεραντανακλαστική κύστη). Ακράτεια οφειλόμενη σε σφιγκτηριακή ανεπάρκεια. Μεικτού τύπου ακράτεια (συνύπαρξη ασταθούς κύστης και σφιγκτηριακής ανεπάρκειας).
Η γυναικεία ακράτεια διακρίνεται σε ακράτεια επιτακτικού τύπου, ακράτεια από προσπάθεια και μεικτή ακράτεια, όπου συνυπάρχουν τόσο το επιτακτικό στοιχείο όσο και εκείνο της απώλειας ούρων κατά την προσπάθεια. Η ακράτεια επιτακτικού τύπου οφείλεται στις περισσότερες περιπτώσεις σε ασταθή κύστη, μια διαταραχή κατά την οποία η ασθενής δεν μπορεί να αναστείλει την ούρησή της με αποτέλεσμα ακούσια απώλεια ούρων.
Η αιτιολογία της μπορεί να είναι νευρογενής (διάφορες παθήσεις του νευρικού συστήματος) ή ιδιοπαθής (αγνώστου αιτιολογίας).
Διστακτικοί οι πάσχοντες. Η ακράτεια των ούρων από προσπάθεια συμβαίνει όταν η ενδοκυστική πίεση ξεπερνά την ουρηθρική αντίσταση, ως αποτέλεσμα αυξημένης ενδοκοιλιακής πίεσης (βήχας, φτάρνισμα, γέλιο) και απουσία εξωστηριακών συστολών.
Η αντιμετώπιση της ακράτειας είναι διαφορετική, ανάλογα με το πρόβλημα και την απόκριση του ασθενούς.
Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι συντηρητική, δηλαδή με χορήγηση φαρμάκων και σε άλλες με χειρουργικό τρόπο.
Το πρόβλημα είναι ότι -παρά την ύπαρξη λύσεων- πολλοί από τους πάσχοντες διστάζουν να απευθυνθούν σε ειδικό γιατρό, με αποτέλεσμα να ταλαιπωρούνται και να έχουν μειωμένη κοινωνική ή επαγγελματική δραστηριότητα.
