Όπως αναφέρει το ΑΜΠΕ, βέβαια, δεν αρκεί απλά να δει κανείς μία ταινία. «Για να έχει θεραπευτική επίδραση μια ταινία χρειάζεται συνειδητή ενσυναίσθηση και συζήτηση με τον θεραπευτή έτσι ώστε ο ασθενής να βοηθηθεί στην εξωτερίκευση των συναισθημάτων του και στη συνειδητή ενσυναίσθηση. Ο θεραπευόμενος πρέπει να είναι παρών και συγκεντρωμένος στη ταινία όσον αφορά τις σκέψεις και τα συναισθήματα που του προκαλεί σε όσο γίνεται περισσότερες δεδομένες στιγμές. Θα πρέπει να παρατηρεί τις αλλαγές στην αναπνοή ή στο στομάχι ή στους χτύπους της καρδιάς. Να επικεντρώνει στους χαρακτήρες και να κάνει συνδέσεις/ ταυτίσεις» επισημαίνει ο ψυχολόγος Στράτος Λέκκας, ο οποίος στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών του σπουδών με αντικείμενο τη συμβουλευτική ψυχολογία, στο Πανεπιστήμιο Keele της Αγγλίας, εκπόνησε διατριβή με θέμα «Μπορούν να είναι θεραπευτικές οι κινηματογραφικές ταινίες;»
Σύμφωνα με τον κ. Λέκκα, υπάρχουν τρεις τρόποι με τους οποίους οι ταινίες δρουν θεραπευτικά. “Ο πρώτος είναι ο διδακτικός/καθοδηγητικός τρόπος, όταν δηλαδή ανακαλύπτουμε νέους τρόπους χειρισμού των θεμάτων που μας απασχολούν. Ο δεύτερος τρόπος είναι ο διεισδυτικός, όταν, δηλαδή, οι ταινίες μας βοηθούν να κάνουμε συνειδητές τις μέχρι πρότινος ασυνείδητες σκέψεις μας και να οδηγηθούμε στην αυτογνωσία. Ο τρίτος τρόπος είναι καθαρτικός, καθώς βλέποντας μια ταινία έντονα συναισθήματα βγαίνουν στην επιφάνεια, συνήθως μέσω του γέλιου ή του κλάματος” εξηγεί ο κ. Λέκκας.
Ως παράδειγμα αναφέρει τη χρήση της ταινίας «50/50» ως εργαλείου ψυχοθεραπείας. Η ταινία έχει ως θέμα έναν 27χρονο, καθημερινό άνθρωπο, που μαθαίνει ότι έχει καρκίνο και πιθανότητες 50% να σωθεί και το πώς παλεύει να το ξεπεράσει με τη βοήθεια του φίλου του, της μητέρας του και μιας εκπαιδευόμενης ψυχολόγου.
«Αυτό μπορεί να βοηθήσει, μέσω της μεταφοράς, να συνειδητοποιήσει κάποιος ότι μπορεί να ξεπεράσει τα εμπόδια στη ζωή του, χωρίς κατ’ ανάγκη να είναι τόσο σοβαρά όσο του πρωταγωνιστή» λέει ο κ. Λέκκας.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι η ταινία «Groundhog Day» (Η μέρα της μαρμότας), όπου ο πρωταγωνιστής αναγκάζεται να ζήσει την ίδια και την ίδια μέρα συνεχώς και αυτό τον βοηθάει να δει τον κόσμο με άλλο μάτι, λιγότερο εγωιστικό, και έτσι να απελευθερωθεί από το τέλμα, στο οποίο έχει βρεθεί. Βλέποντας αυτή τη ταινία κάποιος που νιώθει ένα κενό μπορεί να βοηθηθεί ώστε να βρει νόημα στη ζωή του.
Στην ταινία «Τρούμαν Σόου», ο ήρωας μαθαίνει ότι όλη η ζωή του είναι ένα σκηνικό και όλοι όσοι τον περιβάλλουν είναι ηθοποιοί. Αυτό μπορεί να βοηθήσει κάποιον ασθενή να ξεπεράσει καταστάσεις προδοσίας και να καταλάβει ότι οι άλλοι μπορεί να του φερθούν άδικα, αλλά αυτός μπορεί να παραμείνει αληθινός.
Οι ταινίες τρόμου ή τα θρίλερ δεν συνιστώνται, γιατί το επιδιωκόμενο είναι ταυτίσεις που θα ωφελήσουν τον ασθενή και όχι ταυτίσεις με αρνητικές επιπτώσεις. Ωστόσο, δεν αποκλείονται εφόσον τις επιλέξει ο ίδιος ο ασθενής. Παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση ενός εφήβου που βλέποντας τον «Εφιάλτη στο δρόμο με τις λεύκες» ταυτιζόταν με τον ήρωα της ταινίας τον Φρέντι Κρούγκερ , ο οποίος είναι κατά συρροή δολοφόνος που χρησιμοποιεί ένα γάντι οπλισμένο με ξυράφια για να σκοτώσει τα θύματά του στα όνειρά τους. Ο έφηβος αυτός δεν ταυτιζόταν με τον Κρούγκερ δολοφόνο, αλλά με τον Κρούγκερ που μπορούσε να διαβάζει τις σκέψεις των άλλων. Κι αυτό γιατί ήθελε να διαβάζει τις σκέψεις της μητέρας του και αυτό τον βοηθούσε να βγάλει προς τα έξω την οργή και τον θυμό που είχε μέσα του.
«Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες ταινίες που χρησιμοποιούνται ως εργαλείο ψυχοθεραπείας. Μπορεί να είναι μια οποιαδήποτε ταινία που θα επιλέξει ο θεραπευτής ή ο θεραπευόμενος. Θα αναρωτηθείτε γιατί μια ταινία έχει θεραπευτική επίδραση σε αυτόν που τη βλέπει, αφού είναι ταινία και όχι πραγματικότητα.
Όταν παρακολουθούμε μία ταινία είναι σαν να βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα στον καθρέφτη, παρατηρούμε περισσότερα πράγματα και συνειδητοποιούμε αιτίες συμπεριφορών ή μπαίνουμε σε έναν άλλο κόσμο, όπου όταν έχουμε συνείδηση κάνουμε σκέψεις, λυπόμαστε, χαιρόμαστε, κάνουμε συνειρμούς. Όταν ο ήρωας λύνει τα προβλήματά του, βλέπουμε με μια άλλη οπτική τα δικά μας προβλήματα. Ζούμε τα προβλήματα του ήρωα και ταυτόχρονα ταυτιζόμαστε, βλέπουμε από έξω τον εαυτό μας εκ του ασφαλούς, αφού αυτό που βλέπουμε δεν είναι η πραγματικότητα, αλλά ταινία. Δηλαδή, μέσα από την πραγματικότητα του άλλου μπορούμε να κάνουμε σύνδεση και ταύτιση αλλά και να προσεγγίσουμε αυτό που μας προβληματίζει με μεγάλη ασφάλεια» εξηγεί ο κ. Λέκκας.
