Για πολλά χρόνια οι επιστήμονες πίστευαν ότι τα νυκτόβια ζώα χρησιμοποιούσαν κατά κύριο λόγο τον ήχο για να επικοινωνήσουν.
Πριν από αρκετά χρόνια όμως, ο Vincenzo Penteriani και η ερευνητική του ομάδα, ενώ παρατηρούσαν έναν αρσενικό μπούφο με τα κιάλια τους, λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, διαπίστωσαν ότι με κάθε ήχο που έβγαζε το πτηνό, έλαμπε μια «τούφα» από λευκά φτερά στο λαιμό του.
Αργότερα οι ερευνητές βρήκαν, ότι το οπτικό αυτό σήμα αποτελούσε «στοιχείο-κλειδί» του τελετουργικού ζευγαρώματος. Επιπλέον, διαπίστωσαν ότι τις νύχτες που το φεγγάρι ήταν πιο φωτεινό, αυτά τα «σήματα» αυξάνονταν σημαντικά.
Σχεδόν το ένα τρίτο των σπονδυλωτών και πάνω από το 60% των ασπόνδυλων «δραστηριοποιούνται» τη νύχτα. Άλλωστε, η πανσέληνος είναι το πιο φωτεινό αντικείμενο γι’ αυτά τις ώρες που είναι ξύπνια.
Περίπου δύο εβδομάδες μετά την πιο φωτεινή φάση της Σελήνης, το νέο φεγγάρι ανατέλλει με την ανατολή του Ήλιου και δύει με τη δύση αυτού, γράφει ο Cameron Walker στο Aeon Magazine. Ολόκληρος ο κύκλος από το ένα φεγγάρι στο καινούριο διαρκεί περίπου 29,5 ημέρες και οι ειδικοί θέλησαν να εξετάσουν πώς αυτές οι εναλλαγές του σεληνιακού φωτός και σκότους επηρεάζουν τα ζώα.
Η Laura Prugh από το πανεπιστήμιο Fairbanks της Αλάσκα και ο Christopher Golden από το Χάρβαρντ μελέτησαν τη συμπεριφορά 59 νυκτόβιων θηλαστικών και βρήκαν, ότι τα περισσότερα σαρκοφάγα και εντομοφάγα γίνονται λιγότερο «δραστήρια» κατά τις πιο λαμπρές φάσεις της Σελήνης. Τα πρωτεύοντα φαίνεται ότι ήταν η μοναδική ομάδα ζώων, που παρέμενε δραστήρια όταν είχε πανσέληνο.
Μάλιστα, οι ερευνητές έχουν βρει ότι τα λιοντάρια είναι πιο πιθανό να επιτεθούν στους ανθρώπους τις δέκα ημέρες που ακολουθούν μετά από μια πανσέληνο.
Περίπου επτά ημέρες μετά από μια πανσέληνο, το φεγγάρι φαίνεται σαν ημικύκλιο και ανατέλλει κοντά στα μεσάνυχτα. Μία εβδομάδα μετά, σχεδόν δε μπορούμε να δούμε καθόλου το φως που εκπέμπει, προσθέτει ο αρθρογράφος.
Σε κάποιους πολιτισμούς όταν η Σελήνη περνά από τον ουρανό κατά τη διάρκεια της ημέρας, ανατέλλοντας με την ανατολή του Ηλίου και δύοντας στο ηλιοβασίλεμα, το φαινόμενο αυτό καλείται «το σκοτεινό φεγγάρι», ενώ κατά άλλους «νέο φεγγάρι».
Όπως κι αν το ονομάσει κανείς, όταν η Σελήνη περνά ανάμεσα από τη Γη και τον Ήλιο, αυτές οι νύχτες με το λιγότερο φως επιτρέπουν την εμφάνιση κάποιων ζωντανών οργανισμών.
Σύμφωνα με το θαλάσσιο βιολόγο από το αμερικανικό πανεπιστήμιο του Κάιρο Arthur Bos, οι σκοτεινές νύχτες γύρω από μια νέα Σελήνη κάνουν τα νυκτόβια ψάρια να αφήνουν τις «φωλιές» τους στους υφάλους.
Υπό την κάλυψη του σκότους, έχουν λιγότερες πιθανότητες να γίνουν ορατά από τους θηρευτές τους και οι ψαράδες χρησιμοποιούν αυτό το πλεονέκτημα, για να αυξάνουν τις ψαριές τους.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με κάποια από τα πλάσματα της στεριάς. Στο Εθνικό Πάρκο Doñana της Ισπανίας, τα κουνέλια προσπαθούν να αποφύγουν τον ιβηρικό λύγκα και τις κόκκινες αλεπούδες, που περιφέρονται στις περιοχές με χαμηλή βλάστηση.
Ο Penteriani και η ομάδα του έβαλαν πομπούς και στα τρία αυτά είδη και παρατήρησαν τις κινήσεις τους κατά τις διάφορες φάσεις της Σελήνης.
Ο ίδιος υποπτευόταν ότι τα κουνέλια ίσως θα παρέμεναν κοντά στα λαγούμια τους όταν είχε πανσέληνο, κάτι που όντως διαπίστωσε, ενώ τις ημέρες κοντά σε μια νέα πανσέληνο απομακρύνονταν περισσότερο από τις φωλιές τους.
Ίσως, λοιπόν, αυτή η αλλαγή στη συμπεριφορά τους να οφείλεται στην αλλαγή της συμπεριφοράς των θηρευτών τους, η οποία επίσης αλλάζει λόγω του διαθέσιμου φωτός.
Στις μέρες μας, όσοι ζουν σε μεγάλες πόλεις, συνήθως δεν μπορούν να δουν τα αστέρια ή να θαυμάσουν το φως του φεγγαριού να απλώνεται επάνω από αυτήν.
Μια ομάδα ερευνητών από την Ελβετία όμως, μια νύχτα με ολόγιομο φεγγάρι, άρχισε να αναρωτιέται μήπως η Σελήνη επηρεάζει –εκτός από τη συμπεριφορά των ζώων- και αυτή των ανθρώπων, και ειδικότερα τον ύπνο τους.
Μερικά χρόνια νωρίτερα είχα διεξάγει μια έρευνα, κατά την οποία 17 εθελοντές νεαρής ηλικίας και 16 πιο μεγάλοι πέρασαν τουλάχιστον τρεις ημέρες σε ένα «εργαστήριο ύπνου». Δεν είχαν κανένα απολύτως στοιχείο για φως ημέρας, σκοτάδι ή τι ώρα ήταν κάθε στιγμή.
Οι ερευνητές μέτρησαν τα πάντα, από την εγκεφαλική τους δραστηριότητα, μέχρι τα επίπεδα μελατονίνης στον οργανισμό τους.
Την εποχή που διεξαγόταν το πείραμα όμως, αυτό που προσπαθούσαν να διαπιστώσουν ήταν κατά πόσο η ηλικία επηρέαζε τον ύπνο ενός ατόμου.
Όμως, τώρα είχαν αρχίσει να αναρωτιούνται μήπως έπρεπε να ρίξουν άλλη μια ματιά στα δεδομένα τους, για να διαπιστώσουν αν ο ύπνος ενός ατόμου και άλλοι βιολογικοί ρυθμοί του επηρεάζονταν από τις φάσεις της Σελήνης.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον Christian Cajochen από το Κέντρο Χρονοβιολογίας του πανεπιστημίου της Βασιλείας, δημοσίευσαν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους δύο χρόνια μετά, κυρίως γιατί ήθελαν να ελέγξουν και να επανελέγξουν τις αναλύσεις τους. Επιπλέον, ήθελαν να αποφύγουν οποιαδήποτε αρνητική αντίδραση θα μπορούσαν να «ξυπνήσουν» τα αποτελέσματα των ερευνών τους.
Γιατί αυτό που διαπίστωσαν ήταν, ότι υπήρχε κάποια σχέση ανάμεσα στη «δράση» της Σελήνης και τον ύπνο των ανθρώπων.
Όλοι οι εθελοντές –ανεξαρτήτου ηλικίας- που συμμετείχαν στο πείραμα τις ημέρες που είχε πανσέληνο, χρειάζονταν περίπου πέντε λεπτά παραπάνω για να κοιμηθούν συγκριτικά με εκείνους που ήταν στο εργαστήριο τις υπόλοιπες μέρες του μήνα.
Επιπλέον, ο ύπνος τους (κατά τη διάρκεια της νύχτας με πανσέληνο) ήταν κατά 20 λεπτά πιο σύντομος, οι ίδιοι ένιωθαν ότι δεν είχαν ξεκουραστεί, ενώ κοιμήθηκαν κατά 30% λιγότερο βαθιά σε σχέση με όσους συμμετείχαν στο πείραμα τις υπόλοιπες μέρες.
Ίσως, λοιπόν, να μας «κυβερνούν» πολλά βιολογικά ρολόγια, τα οποία να επηρεάζουν τον ύπνο και τον ξύπνιο μας, με τρόπους που να μην έχουμε καθορίσει μέχρι τώρα.
Για κάθε μελέτη που θα αρνείται οποιαδήποτε σχέση ανάμεσα στην πανσέληνο και τις γεννήσεις μωρών, καταλήγει ο αρθρογράφος, θα υπάρχει κάποια μαία ή γυναικολόγος που θα «ορκίζεται» ότι έχει δει να γεννιούνται περισσότερα μωρά τις ημέρες που η Σελήνη είναι πιο λαμπρή.
