Το πεπτικό έλκος είναι μία χρόνια πάθηση του πεπτικού συστήματος που συνδέεται με την δημιουργία πληγής στο τοίχωμα του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου. Η Γαστρεντερολόγος Μαρία Σκλάβαινα παρουσιάζει και αναλύει τα συμπτώματα, την αντιμετώπιση της ασθένειας καθώς και τον τρόπο πρόληψης για να μην νοσήσουμε.
Τι νιώθουμε όταν έχουμε έλκος;
Με τον όρο πεπτικό έλκος εννοούμε κάθε περιγεγραμμένη τρισδιάστατη λύση της συνέχειας του βλεννογόνου του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου.
Μπορεί να έχουμε πόνο, αίσθημα βάρους, αίσθημα κενού στομάχου, αίσθημα πείνας, «δάγκωμα» ή «κάψιμο», ρεψίματα, φούσκωμα, ναυτία, έμετο. Το πεπτικό έλκος μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγία, η οποία εκδηλώνεται οξέως ή με εμετό με αίμα ή με μαύρα κόπρανα (μέλαινα κένωση). Στην τελευταία περίπτωση μπορεί να αποβεί θανατηφόρο αλλά μπορεί να προκαλεί και μικρή συνεχή απώλεια αίματος που οδηγεί σε αναιμία.
Όμως μπορεί να μην έχουμε ενόχλημα καθώς 50% των ελκοπαθών είναι ασυμπτωματικοί, ενώ 1-2% του πληθυσμού πάσχουν.
Τι προκαλεί το πεπτικό έλκος;
Αρκετά διαδεδομένη αιτία είναι το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Άλλη συχνή αιτία ειναι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, που χρησιμοποιούνται ευρέως για την αντιμετώπιση πόνων και οργανικών προβλημάτων, όχι πάντα κατόπιν ιατρικής οδηγίας.
Πεπτικό έλκος μπορεί να προκαλέσει το άγχος, που είναι κυρίαρχο στην καθημερινότητά μας. Επίσης, το κάπνισμα τόσο του καπνού όσο και των ναρκωτικών ουσιών. Ακόμα ενοχοποιούνται ο ιός του έρπητα, το οινόπνευμα, αλλά και διάφορες παθήσεις, όπως η σαρκοείδωση, αλλά και η χημειοθεραπεία.
Κοινή συνιστώσα στη θεραπεία του πεπτικού έλκους είναι η χρήση των αναστολέων της αντλίας πρωτονίων (πχ. ομεπραζόλη) ενώ ο τρόπος και η διάρκεια χορήγησης καθορίζονται κατά περίπτωση από τον θεράποντα ιατρό. Σημαντική πάντα παραμένει η άρση του αιτίου που προκάλεσε το έλκος.
Ας αναφερθούμε εκτενέστερα στη συνηθέστερη αιτία, στο Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού.
Είναι ένα μικρό, αερόφιλο, Gram (-), σπειροειδές, μαστιγοφόρο βακτηρίδιο, που παραγει διάφορα ένζυμα και τοξίνες. Χαρακτηριστικό του είναι η παραγωγή ουρεάσης. Μπορεί και ζει μέσα στο στομάχι μας.
Ο ακριβής τρόπος μετάδοσης δεν έχει αποσαφηνιστεί. Φαίνεται ότι μπορεί να μεταδοθεί με την κοπρανο-στοματική οδό και με τη στοματο- στοματική οδό, όμως η μετάδοση του δεν είναι βεβαία. Έτσι π.χ οι σύζυγοι, που ανταλλάσσουν όλα τα σωματικά υγρά τους, μπορεί να μην νοσούν και οι δύο.
Το ελικοβακτηρίδιο είναι αρκετά διαδεδομένο και στις ανεπτυγμένες χώρες πάσχει το 40% των ατόμων ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών και το 10% των παιδιών. Στις αναπτυσσόμενες χώρες πάσχει το 70%, ενώ στην Ελλάδα το 60%.
Υπάρχουν τρόποι για να εντοπίσουμε το ελικοβακτηρίδιο;
Ο ακριβέστερος είναι η ιστολογική εξέταση (βιοψία) δείγματος στομάχου, που λαμβάνεται με τη γαστροσκόπηση. Η μέθοδος έχει ακρίβεια 99%. Αν θέλουμε πιο γρήγορο και άμεσο αποτέλεσμα, μπορούμε να κάνουμε και ένα είδος ταχείας δοκιμασίας (CLO test) με δείγμα από τη γαστροσκόπηση (ακρίβεια 92%).
Δημοφιλείς και αξιόπιστες είναι και η δοκιμασία αναπνοής (INFAI test) (ακρίβεια >95%) και η δοκιμασία ανίχνευσης σε δείγμα κοπράνων (ακρίβεια 90%). Είναι μέθοδοι που δεν απαιτούν γαστροσκόπηση και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για έλεγχο όσων δεν χρειάζεται να υποβληθούν σε γαστροσκόπηση αλλά και όσων έχουν λάβει θεραπεία για την εκρίζωση του μικροβίου.
Είναι σημαντικό να αναζητούμε το ελικοβακτηρίδιο, γιατί το 80% των ατόμων που είναι φορείς δεν έχουν συμπτώματα και υπάρχει κίνδυνος να αναπτυχθεί έλκος. Το μικρόβιο ευθύνεται για το 90% των ελκών του δωδεκαδακτύλου και για το 80% των ελκών του στομάχου. Πέραν τούτου προκαλεί γαστίτιδα, η οποία σε βάθος χρόνου μπορεί να εξελιχθεί μέχρι και σε γαστρικό καρκίνο. Το ελικοβακτηρίδιο έχει χαρακτηριστεί ως βέβαιο καρκινογόνο τάξης 1 αλλά, ευτυχώς, αυτό δεν σημαίνει οτι όποιος έχει ελικοβακτηρίδιο, θα εκδηλώσει καρκίνο.
Το ελικοβακτηρίδιο ενοχοποιείται για το 90% ενός συγκεκριμένου γαστρικού λεμφώματος (MALT) ενώ η εκρίζωσή του θεωρείται θεραπεία. Το ελικοβακτηρίδιο σχετίζεται επίσης με αιματολογικά νοσήματα, την ιδιοπαθή θρομβοπενική πορφύρα και την αναιμία αγνώστου αιτιολογίας.
Η θεραπεία του ελικοβακτηριδίου είναι η χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής. Υπάρχουν συγκεκριμένοι συνδυασμοί φαρμάκων, που αποτελούν διεθνείς οδηγίες και ο γαστρεντερολόγος είναι αυτός που αποφασίζει το καταλληλότερο για εμάς.
Μπορεί να κάνουμε την ενδεικνυόμενη θεραπεία και, χρησιμοποιώντας μια από τις μεθόδους ανίχνευσης του μικροβίου, να διαπιστώσουμε ότι αυτό δεν έχει φύγει. Το γεγονός αυτό συνήθως οφείλεται στην κακή συμμόρφωση στη λήψη των φαρμάκων και στην ανάπτυξη αντοχής του μικροβίου στα αντοβιοτικά. Η πιθανότητα επαναμόλυνσης από το μικρόβιο είναι περίπου 1% ανά έτος.
Άλλη συχνή αιτία πεπτικού έλκους είναι η ασπιρίνη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (πχ. νιμεσουλίδη).
Συνήθως χρησιμοποιούνται ως παυσίπονα, προστατευτικά σε καρδιακά και αγγειακά νοσήματα, σε αρθροπάθειες και άλλα διάφορα νοσήματα. Λαμβάνονται από 1 στους 4-6 ενήλικες, ποσοστό που αυξάνεται σε 1 στους 2-3, σε ηλικίες άνω των 60 ετών.
Προκαλούν πεπτικό έλκος σε ποσοστό 15-30%, το οποίο συχνά καταλήγει σε αιμορραγία και σπανιότερα σε διάτρηση στομάχου. Επίσης δύναται να προκαλούν οισοφαγίτιδα, ναυτία-έμετο και δυσπεψία. Από τους χρόνιους χρήστες, το 25% αποκτούν έλκος, το 60% οποιαδήποτε παθολογία, ενώ το 2% θα εισαχθεί σε νοσοκομείο με μεγάλη επιπλοκή.
Ο κίνδυνος των επιπλοκών αυξάνεται σε υψηλότερες δόσεις, αλλά είναι υπαρκτός και σε μικρές δόσεις και σε φιλικότερες μορφές (εντεροδιαλυτά σκευάσματα). Περισσότερο κινδυνεύουν οι λεγόμενοι ασθενείς υψηλού κινδύνου. Αυτοί είναι:
όσοι λαμβάνουν μεγάλη δοσολογία όσοι έχουν ιστορικό έλκους όσοι αναφέρουν ανεπιθύμητη ενέργεια σε προηγούμενη χρήση όσοι είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 60 ετών όσοι λαμβάνουν ταυτόχρονα αντιπηκτικά και κορτιζόνη.
Υπάρχει τρόπος να προστατευτούμε από το έλκος και τις άλλες επιπλοκές της ομάδας αυτής φαρμάκων; Nαι!
Συνιστώνται η εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου, κατά προτίμηση προ της έναρξης τους και η προφυλακτική χορήγηση αντιεκριτικών φαρμάκων.
Για περισσότερες συμβουλές επικοινωνήστε με την κα Σκλάβαινα, Γαστρεντερολόγο στο 210 4616033 ή επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.peptocare.gr.
