Ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας Διαβήτη (14 Νοεμβρίου), αναμένουμε θετικές εξελίξεις σχετικά με τη μεταβολική μάστιγα του 21ου αιώνα. Νέα που συγκροτούν έναν «φωτεινό, καρποφόρο και ελπιδοφόρο ορίζοντα». Και, μάλιστα, κοντινό. Το ζητούμενο για την αντιμετώπιση του διαβήτη όμως, είναι και παραμένει ίδιο: η ρύθμισή του. Ρύθμιση που, στις μέρες της πανδημίας COVID-19, έχει γίνει από απαραίτητη για την ποιότητα ζωής, απαραίτητη για τη ζωή.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ομάδα του παρουσιάζει τις σύγχρονες πτυχές του θέματος. Ο δρ Α. Μελιδώνης, Συντονιστής-Διευθυντής του Κέντρου, αναλύει τα δεδομένα του σήμερα και τις προοπτικές του αύριο. Η Γενοβέφα Κολοβού, Συντονίστρια Διευθύντρια Προληπτικής Καρδιολογίας εξηγεί για τις διαταραχές του μεταβολισμού των λιπιδίων στον σακχαρώδη διαβήτη. Η Αικατερίνη Ν. Τρικκαλινού, Παθολόγος-Διαβητολόγος, γράφει σχετικά με την COVID-19. Η Εμμανουέλα Χουρδάκη, Παθολόγος-Διαβητολόγος, μιλάει για το Διαβητικό πόδι και την καρδιαγγειακή νόσο. Και τέλος, ο Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Κάρολος Παπαλαζάρου ενημερώνει για το ρόλο της διατροφής στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη.
Σακχαρώδης διαβήτης: Τα δεδομένα του σήμερα και οι προοπτικές του αύριο
Ο δρ Α. Μελιδώνης, Συντονιστής Διευθυντής Διαβητολογικού Κέντρου, Metropolitan Hospital – Πρόεδρος Ελληνικού Κολλεγίου Μεταβολικών Νοσημάτων (ΕΚΟΜΕΝ), αναφέρει: «Αδιαμφισβήτητα σήμερα, ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί τη μεγάλη παγκόσμια μεταβολική νόσο που η εξάπλωσή της λαμβάνει πλέον εκρηκτικές διαστάσεις.
Ενδεικτικά τα 60 εκατ. ατόμων που έπασχαν από διαβήτη τη δεκαετία του ’80 έχουν γίνει σήμερα 460 εκατ. παγκόσμια (στην Ελλάδα τα τελευταία επιδημιολογικά δεδομένα δείχνουν ότι το 10-12% του πληθυσμού έχει διαβήτη, ενώ υπάρχει και ένα ποσοστό 3-4% που δεν γνωρίζει ότι πάσχει από τη νόσο). Η προοπτική είναι ακόμα περισσότερο ζοφερή. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι τα επόμενα 10-15 χρόνια, εάν δεν υπάρξουν συντονισμένες παρεμβάσεις, ο αριθμός των ατόμων με διαβήτη θα υπερβεί τα 600 εκατομμύρια. Η διαχρονική μεταβολική πανδημία του διαβήτη είναι εδώ!
Και, δυστυχώς, ο διαβήτης δεν είναι μια αθώα, μια πρόσκαιρη και χωρίς συνέπειες νόσος. Είναι μια μόνιμη διαταραχή της μεταβολικής ομοιοστασίας του οργανισμού με αποτέλεσμα την υπεργλυκαιμία, το αυξημένο δηλαδή σάκχαρο, που η μη αντιμετώπισή του, η μη ρύθμισή του θα οδηγήσει στην πορεία του χρόνου σε μία ή περισσότερες χρόνιες επιπλοκές.
Ο διαβήτης είναι ο πρωταγωνιστικός παράγοντας χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας και συνεπώς αιμοκάθαρσης, οφθαλμοπάθειας και απώλειας όρασης των ενηλίκων, ακρωτηριασμού των κάτω άκρων, στυτικής δυσλειτουργίας και το κύριο αίτιο εμφραγμάτων και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων».
Και συνεχίζει: «Σε μεγάλη μετα-ανάλυση 27 μελετών φάνηκε ότι άτομα με ΣΔ2 μέσης ηλικίας 60 ετών και μέσης διάρκειας διαβήτη 10 χρόνια έχουν επιπολασμό (συχνότητα) καρδιαγγειακής νόσου 40%, διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας 52%, διαβητικής νεφροπάθειας 32% και διαβητικής νευροπάθειας 65%.
Αυτοί οι ιδιαίτερα αυξημένοι κίνδυνοι χρόνιων επιπλοκών λόγω του διαβήτη οδηγούν σε μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης κατά 6-8 χρόνια σε ασθενή με σακχαρώδη διαβήτη μέσης ηλικίας 60 ετών και κατά 12 χρόνια εάν συνυπάρχει και η επιπλοκή της καρδιαγγειακής νόσου. Σύμφωνα με στοιχεία της IDF (Παγκόσμια Ομοσπονδία του Διαβήτη), 4,2 εκατ. θάνατοι σημειώθηκαν το 2019 παγκοσμίως λόγω του διαβήτη.
Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι νόσος με ιδιαίτερα σημαντικό κόστος ατομικό, οικογενειακό, κοινωνικό, οικονομικό. Ευρωπαϊκές οικονομικές μελέτες έχουν δείξει ότι το ετήσιο κόστος διαβητικού ασθενή με μικροαγγειοπαθητικές (νεφροπάθεια, οφθαλμοπάθεια) και μακροαγγειοπαθητικές (καρδιαγγειακές) επιπλοκές είναι πενταπλάσιο σε σχέση με αυτό αντίστοιχης ηλικίας ατόμου χωρίς διαβήτη και χωρίς επιπλοκές και υπερβαίνει τις 6.000 ευρώ ετησίως (μελέτη CODE-2). Εκτιμάται δε ότι το 12% του προϋπολογισμού για την υγεία αναλώνεται για την αντιμετώπιση των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη και κυρίως των επιπλοκών που προκαλεί.
Ωστόσο, η καταιγίδα των επιπλοκών αποτρέπεται με την άριστη ρύθμιση του σακχάρου όπως έδειξαν πολλές μεγάλες μελέτες. Πρόσφατη μετα-ανάλυση 8 μελετών έδειξε ότι στα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη χωρίς ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου η εντατική γλυκαιμική ρύθμιση επιφέρει μείωση κατά 40% του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών επιπλοκών, που είναι οι επιπλοκές που οδηγούν σε θανατηφόρα περιστατικά.
Σχετικά με την πανδημία της εποχής, την COVID-19, στοιχεία από την IDF δείχνουν ότι μέχρι και 50% των νοσηλευομένων για COVID-19 πάσχουν από διαβήτη, ενώ οι διαβητικοί ασθενείς με COVID-19 έχουν τετραπλάσιο κίνδυνο θνησιμότητας συγκριτικά με μη διαβητικούς με COVID-19.
Τέλος, οι διαβητικοί ασθενείς που νοσηλεύονται για COVID που παρουσιάζουν καλή γλυκαιμική ρύθμιση κατά τη νοσηλεία τους, μειώνουν σχεδόν κατά 90% τον κίνδυνο θνησιμότητας σε σχέση με τους αρρύθμιστους διαβητικούς κατά τη νοσηλεία για COVID.
Τα τελευταία χρόνια, η παγκόσμια ιατρική κοινότητα έχει εντείνει τις προσπάθειες για την αναχαίτιση της πανδημίας του διαβήτη.
Το θεραπευτικό μας οπλοστάσιο έχει ενισχυθεί πλέον σημαντικά με νέες αγωγές που παρουσιάζουν εξαιρετική αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη και στη μείωση της υπεργλυκαιμίας, του αυξημένου δηλαδή σακχάρου.
Αυτές οι νεότερες αντιδιαβητικές θεραπείες (που αφορούν σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2) είναι οι ινκρετινικές αγωγές (αναστολείς DPP-4 και αγωνιστές GLP-1) και οι αναστολείς SGLT-2. Οι ινκρετινικές αγωγές βελτιώνουν τα επίπεδα των ινκρετινικών ορμονών που παράγονται από το έντερο των ασθενών μετά τη λήψη φαγητού.
Οι αγωνιστές GLP-1 (που ενισχύουν σημαντικά τη δράση της ινκρετινικής ορμόνης GLP-1) είναι η πλέον προβεβλημένη και πλέον αποτελεσματική εκδοχή των ινκρετινικών αγωγών. Η αντιδιαβητική τους δράση συνοδεύεται και με σημαντική μείωση του σωματικού βάρους και γι’ αυτό αποτελούν προτιμώμενη θεραπευτική λύση για την αντιμετώπιση των παχύσαρκων διαβητικών. Εδώ και ένα χρόνο, στο θεραπευτικό μας οπλοστάσιο έχει προστεθεί και ένας ενέσιμος αγωνιστής GLP-1 που χορηγείται μία φορά την εβδομάδα με εξίσου θετικά αποτελέσματα.
Οι αναστολείς SGLT-2 ή φλοζίνες αναστέλλουν την αυξημένη, επί διαβήτη, απορρόφηση της γλυκόζης από τα νεφρικά σωληνάρια και συμβάλλουν στην γλυκοζουρία (στην αποβολή δηλαδή γλυκόζης με τα ούρα) άρα και στη μείωση του αυξημένου σακχάρου του αίματος. Οι αναστολείς SGLT-2 έχουν και πολλές άλλες ενδιαφέρουσες παράλληλες δράσεις και ευνοούν την απώλεια σωματικού βάρους, τη μείωση της υπέρτασης, τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών περιστατικών και επιπλοκών.
Σε αυτές τις πολλά υποσχόμενες νέες θεραπευτικές αντιδιαβητικές κατηγορίες, τους GLP-1 αγωνιστές κα τους SGLT-2 αναστολείς, υπάρχουν και νέες εξελίξεις τις οποίες αναμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον.
Αναμένουμε, συνεπώς, νέους εξελιγμένους ενέσιμους εβδομαδιαίους GLP-1 αγωνιστές, καθώς και δισκία GLP-1 αγωνιστών που θα έχουν παρόμοια δράση με τους ενέσιμους αγωνιστές. Περιμένουμε επίσης και νέους εξελιγμένους SGLT-2 αναστολείς (με SGLT-2 και SGLT-1 δράση) που θα ενισχύσουν τις θεραπευτικές μας δυνατότητες.
Αυτό επομένως που ξεχωρίζει τις νέες φαρμακευτικές αγωγές για τον διαβήτη σε σχέση με τις προηγούμενες κλασικές αντιδιαβητικές αγωγές (σουλφονυλουρίες, μετφορμίνη, ινσουλίνη κ.λπ.) είναι ότι παρουσιάζουν και ευρύτερες θετικές μεταβολικές, καρδιοπροστατευτικές και νεφροπροστατευτικές επιδράσεις και δεν εξαντλούνται μόνο στη μείωση του σακχάρου στο αίμα.
Εξελίξεις επίσης θα έχουμε στη θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και ιδιαίτερα στον τομέα των αντλιών έγχυσης ινσουλίνης.
Νέα, εξαιρετικά εξελιγμένα συστήματα συνεχούς καταγραφής γλυκόζης επίσης θα διασυνδέονται στο μέλλον με τις αντλίες έγχυσης και θα βελτιώνουν τις θεραπευτικές προσπάθειες στον σακχαρώδη διαβήτη 1. Ήδη έχει εγκριθεί από τον FDA (δηλ. τον αντίστοιχο ΕΟΦ στις ΗΠΑ) η κυκλοφορία ιδιαίτερα μικρής συσκευής καταγραφής, που τοποθετείται υποδόρια για 3 μήνες, η οποία δεν θα χρειάζεται ρύθμιση και αξιολόγηση και θα προβάλλει συνεχώς τις τιμές του σακχάρου (ή θα τροφοδοτεί με αυτές) στην αντλία ινσουλίνης.
Βαδίζουμε δηλαδή προς το βιοτεχνητό πάγκρεας με το οποίο – μέσω του αισθητήρα-καταγραφέα γλυκόζης και της προηγμένης και με υπερσύγχρονο λογισμικό αντλίας – θα έχουμε πλήρη και αυτόματη 24ωρη κάλυψη των αναγκών του ασθενούς σε ινσουλίνη. Αυτή είναι μία προοπτική ιδιαίτερα ελπιδοφόρα για όλα τα νέα παιδιά με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1».
Και καταλήγει: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το μέλλον για την αντιμετώπιση του διαβήτη είναι φωτεινό, καρποφόρο και ελπιδοφόρο. Η συντονισμένη προσπάθεια των επιστημόνων, των επιστημονικών εταιριών και τελικά της IDF σε παγκόσμιο επίπεδο προδιαγράφουν θετικές εξελίξεις και προοπτικές. Και η Παγκόσμια Ημέρα για τον Διαβήτη θα συνοδεύεται κάθε χρόνο από αποδοτικές νέες εξελίξεις».
Διαταραχές του μεταβολισμού των λιπιδίων στον σακχαρώδη διαβήτη
Η Γενοβέφα Κολοβού, Συντονίστρια Διευθύντρια Προληπτικής Καρδιολογίας και Καρδιομεταβολικού Κέντρου, Metropolitan Hospital, αναφέρει: «Οι διαταραχές του μεταβολισμού των λιπιδίων είναι πολύ συχνές στον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και αποτελούν σοβαρό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση και εξέλιξη καρδιαγγειακών νοσημάτων (έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, νόσος των καρωτίδων και άλλα). Στους ασθενείς αυτούς τα καρδιαγγειακά νοσήματα ευθύνονται για το 60-80% της θνησιμότητας.
Η κύρια διαταραχή στον σακχαρώδη διαβήτη αφορά το μεταβολισμό των τριγλυκεριδίων και οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων τους ως συνέπεια της αύξησης των πλούσιων σε τριγλυκερίδια σωματιδίων όπως τα VLDL, τα χυλομικρά και τα κατάλοιπά τους. Τα κατάλοιπα αυτά συμπεριφέρονται με παρόμοιο τρόπο με τα σωματίδια LDL και, όπως εκείνα, εισέρχονται στο υπενδοθηλιακό χώρο των αγγείων, όπου και τροποποιούνται. Τα τροποποιημένα κατάλοιπα συμμετέχουν πια στη δημιουργία αθηρωματικών βλαβών.
Όταν τα κατάλοιπα των VLDL και των χυλομικρών τροποποιηθούν, απελευθερώνουν ποικίλα φλεγμονώδη λιπώδη μόρια, κυρίως ελεύθερα λιπαρά οξέα και οξειδωμένα λιπίδια, τα οποία επηρεάζουν τη λειτουργία του ενδοθηλίου και αυξάνουν την πρόσληψη των σωματιδίων LDL. Η αντίδραση αυτή μπορεί να αμβλύνεται (όταν έχουμε φυσιολογικά επίπεδα των μεταγευματικών ελεύθερων λιπαρών οξέων) λόγω των λευκωματινών της κυκλοφορίας. Σε καταστάσεις αυξημένων μεταγευματικών λιποπρωτεϊνών, πλούσιων σε τριγλυκερίδια (μεταγευματική υπερτριγλυκεριδαιμία – διαγιγνώσκεται με καμπύλη λίπους), δημιουργούνται αυξημένα επίπεδα ελευθέρων λιπαρών οξέων και η προστασία από τις λευκωματίνες της κυκλοφορίας παύει να υφίσταται. Τα αυξημένα μεταγευματικά επίπεδα των τριγλυκεριδίων φαίνεται να συμμετέχουν και αυτά στην αθηρογένεση.
Στη μεταγευματική υπετριγλυκεριδαιμία παρατηρείται αντίσταση στην ινσουλίνη η οποία οδηγεί στην απελευθέρωση των σωματιδίων VLDL με αποτέλεσμα την αύξηση των επιπέδων τους. Από την άλλη πλευρά, μετά από κατανάλωση τροφής με αυξημένη ποσότητα λίπους παρατηρείται αύξηση της σύνθεσης χυλομικρών. Τα αυξημένα σωματίδια VLDL και τα χυλομικρά οδηγούνται στον αυλό των αγγείων, όπου δεσμεύονται στη λιποπρωτεϊνική λιπάση, υπό την επίδραση της οποίας μετασχηματίζονται σε επίσης αυξημένης συγκέντρωσης κατάλοιπά τους. Οι πλούσιες σε τριγλυκερίδια λιποπρωτεΐνες ανταλλάσσουν τα τριγλυκερίδιά τους με εστέρες χοληστερόλης, με τη συμμετοχή της πρωτεΐνης μεταφοράς των εστέρων χοληστερόλης (CETP), με τελικό αποτέλεσμα το σχηματισμό σωματιδίων HDL και LDL πλούσιων σε τριγλυκερίδια, τα οποία στη συνέχεια μεταβολίζονται σε μικρά σωματίδια HDL και μικρά, πυκνά αθηρογόνα σωματίδια LDL».
Και καταλήγει: «Η διαβητική υπερτριγλυκεριδαιμία ταξινομείται σε μέτρια, όταν τα επίπεδα των τριγλυκεριδίων στο πλάσμα είναι 150-499 mg/dL, και σοβαρή όταν η αντίστοιχη τιμή είναι ≥ 500mg/dL.
Επίσης, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 μπορεί να πυροδοτήσει την εκδήλωση τυχόν συνυπαρχόντων (κληρονομικών) δυσλιπιδαιμιών, όπως η οικογενής συνδυασμένη υπερλιπιδαιμία και η δυσλιπιδαιμία τύπου ΙΙΙ».
Διαβήτης και COVID-19
Η Αικατερίνη Ν. Τρικκαλινού, MD, PhDc, Παθολόγος-Διαβητολόγος, Επιμελήτρια Διαβητολογικού-Καρδιομεταβολικού Κέντρου, Metropolitan Hospital, αναφέρει:
«Το 2020 χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση του ιού SARS-CoV-2 και την αστραπιαία εξάπλωσή του σε όλες τις χώρες του πλανήτη.
Το βασικότερο σύστημα που προσβάλλεται στη νόσο COVID-19 είναι το αναπνευστικό, καθώς ο ιός εισάγεται σε αυτό με την εισπνοή, παραλαμβάνεται από τα μακροφάγα κύτταρα και ακολουθεί πορεία η οποία μπορεί να είναι ποικίλης βαρύτητας: από απλή λοίμωξη του αναπνευστικού έως πολυσυστηματική φλεγμονή και πολυοργανική δυσπραγία και ανεπάρκεια.
Ωστόσο, εκτός του αναπνευστικού μπορεί να βλαφθούν και άλλα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού όπως είναι η καρδιά, οι νεφροί αλλά και το πάγκρεας, καθώς όπως φαίνεται ο ιός μπορεί να προσδένεται και στα κύτταρα των ιστών αυτών.
Ένας από τους μείζονες παράγοντες κινδύνου σε ό,τι αφορά την αντίδραση στη λοίμωξη SARS-CoV-2 είναι η παρουσία σακχαρώδους διαβήτη στο άτομο που νοσεί και ιδιαίτερα όταν ο πάσχων έχει σοβαρές καρδιαγγειακές και άλλες επιπλοκές .
Είναι επίσης γνωστό πως ο διαβήτης επηρεάζει το επίπεδο της άμυνας και την ανοσία απέναντι στις λοιμώξεις, καθώς και ότι προκαλεί ευπάθεια σε διάφορες μικροβιακές νόσους. Κατ’ ακολουθίαν, οι ασθενείς με διαβήτη ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες όσον αφορά τη λοίμωξη από τον νέο κορωνοϊό. Προς το παρόν, δεν έχει διευκρινιστεί αν οι ασθενείς με διαβήτη μπορεί να προσβληθούν ευκολότερα από τον υπόλοιπο πληθυσμό, ωστόσο είναι γνωστό πως, αν νοσήσουν, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής νόσησης, επιπλοκών ή και θνησιμότητας σε σχέση με τον λοιπό υγιή πληθυσμό. Σε γενικές γραμμές, ο διαβήτης είναι παράγοντας κινδύνου για σοβαρή έκβαση της νοσηλείας στην εντατική και πιθανόν θανάτου μετά από μόλυνση από τον νέο κορωνοϊό.
Σε μελέτη ασθενών εντατικής θεραπείας και μη εντατικής θεραπείας με COVID-19 φαίνεται πως ο κίνδυνος εισαγωγής στο θάλαμο εντατικής θεραπείας είναι διπλάσιος για ασθενείς με διαβήτη, ενώ η θνησιμότητα φαίνεται να είναι περίπου τριπλάσια σε άτομα με διαβήτη συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό.
Αυτό που αποτελεί όμως πολύ ελπιδοφόρο γεγονός είναι πως ανάμεσα στους ασθενείς με διαβήτη υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση στην έκβαση ανάμεσα σε ρυθμισμένους και αρρύθμιστους ασθενείς. Όταν ο ασθενής είναι ρυθμισμένος η θνησιμότητα και η νοσηρότητα πλησιάζουν αυτές του γενικού πληθυσμού, ενώ όταν ο ασθενής είναι αρρύθμιστος δεκαπλασιάζεται η πιθανότητα θανάτου. Το κλειδί λοιπόν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της λοίμωξης COVID-19 βρίσκεται στην αποτελεσματική ρύθμιση του διαβήτη».
Και καταλήγει: «Καθώς δε ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί η παραγωγή εμβολίων και η διεξαγωγή εμβολιασμών ή η χορήγηση αποτελεσματικών και απόλυτα ασφαλών φαρμάκων , αυτή η ρύθμιση είναι περισσότερο από ποτέ απαραίτητη.
Εν αναμονή λοιπόν αποτελεσματικών φαρμάκων και εμβολίου, ο τρόπος για να αντιμετωπίσουμε την συγκεκριμένη νόσο είναι να ελέγχουμε αποτελεσματικά τις χρόνιες παθήσεις και, εν προκειμένω για τους διαβητικούς ασθενείς, να έχουν μια γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη η οποία δεν θα υπερβαίνει το 7, καθώς επίσης και να τηρούν –κάτι που ισχύει για όλους μας– ευλαβικά τα μέτρα κοινωνικής προστασίας όπως είναι η κοινωνική απόσταση, η διαρκής χρήση μάσκας, τα αντισηπτικά και το συχνό πλύσιμο των χεριών».
Διαβητικό πόδι και καρδιαγγειακή νόσος: κρίσιμες επιπλοκές του διαβήτη
Η Εμμανουέλα Χουρδάκη, Παθολόγος-Διαβητολόγος, Επιμελήτρια Διαβητολογικού-Καρδιομεταβολικού Κέντρου, Metropolitan Hospital, αναφέρει:
«Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια πολύπλοκη, πολυπαραγοντική πάθηση, η οποία έχει αποκτήσει διαστάσεις επιδημίας τα τελευταία χρόνια, λόγω του δυτικού τρόπου ζωής. Βασική επιπλοκή του σακχαρώδη διαβήτη αποτελεί η καρδιαγγειακή νόσος, συμπεριλαμβανομένων της στεφανιαίας νόσο, του θρομβοεμβολικού αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και της περιφερικής αρτηριακής νόσου. Η αθηροσκλήρωση των μεγάλων αρτηριών, η λεγόμενη μακροαγγειοπάθεια, είναι η παθοφυσιολογική αιτία της νόσου. H καρδιαγγειακή νόσος αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου των ασθενών με διαβήτη σε ποσοστό μεγαλύτερο του 70%.
Το διαβητικό πόδι αποτελεί μια επίσης κρίσιμη επιπλοκή του σακχαρώδη διαβήτη και συσχετίζεται με την περιφερική αρτηριακή νόσο (μία συνιστώσα της καρδιαγγειακής νόσου) και κυρίως με την περιφερική νευροπάθεια που εμφανίζουν τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη σε ποσοστό ίσως και μεγαλύτερο του 20-50%. Η παθοφυσιολογία της διαβητικής νευροπάθειας στηρίζεται στην προσβολή των μικρών αγγείων από τον σακχαρώδη διαβήτη, την μικροαγγειοπάθεια. Το διαβητικό πόδι εκδηλώνεται με εξέλκωση (έλκος) του άκρου ποδός που, συνήθως, συνοδεύεται από καταστροφή των εν τω βάθει ιστών και επιλοίμωξη του έλκους. To διαβητικό πόδι εμφανίζεται κάποια στιγμή στη ζωή των ασθενών με διαβήτη σε ποσοστό μέχρι και 15% και το λυπηρό είναι ότι σε μεγάλο ποσοστό οι ασθενείς αυτοί θα ακρωτηριαστούν προκειμένου να ζήσουν.
Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: είναι δυνατόν ο ασθενής με σακχαρώδη διαβήτη να αποφύγει τις κρίσιμες αυτές επιπλοκές της νόσου του και να εξασφαλίσει μακροβιότητα και ποιότητα ζωής; H απάντηση είναι ξεκάθαρη: ναι, είναι! Αρκεί να επισκέπτεται τακτικά τον θεράποντα ιατρό του. Εκεί, στο ειδικό ιατρείο και με στόχο την πρόληψη των επιπλοκών, θα του γίνουν οι απαραίτητες συστάσεις που είναι: η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής με εξατομικευμένη διατροφή και άσκηση ανάλογα με τις ανάγκες του, η ρύθμιση του σωματικού του βάρους και η διακοπή καπνίσματος, εάν καπνίζει. Ταυτόχρονα, η συχνή παρακολούθηση θα βοηθήσει τον ιατρό αφενός να θεραπεύσει σωστά τους υπόλοιπους συνυπάρχοντες παράγοντες κινδύνου, όπως την αρτηριακή υπέρταση και τη δυσλιπιδαιμία, και αφετέρου, πάντα σε συνεργασία με τον ασθενή, να εξασφαλίσει την ευγλυκαιμία του, που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την αποφυγή των επιπλοκών.
Και καταλήγει: «Τέλος, ο ιατρός με την κλινική εξέταση και δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην εξέταση των ποδιών του ασθενούς, θα μπορέσει να διαγνώσει έγκαιρα την οποιαδήποτε επιπλοκή και να επέμβει κατάλληλα παρέχοντας τις απαραίτητες συμβουλές, όπως η τήρηση κανόνων υγιεινής για τα πόδια και η εξασφάλιση σωστής στήριξης και βάδισης ακόμα και με τη χρήση ειδικών υποδημάτων.
Η επιστήμη σήμερα μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή με διαβήτη να αντιμετωπίσει την νόσο του, δίνοντάς του την ευκαιρία να συμμετάσχει ενεργά στην αντιμετώπιση αυτή και να επιτύχει τον στόχο του, που δεν είναι άλλος από μια μακριά και ποιοτική ζωή».
Ο ρόλος της διατροφής στον σακχαρώδη διαβήτη
Ο Κάρολος Παπαλαζάρου, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Διαβητολογικό-Καρδιομεταβολικό Κέντρο, Metropolitan Hospital, αναφέρει ότι:
«Ο ρόλος της διατροφής στην αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη είναι πολύ σημαντικός, αλλά και αρκετά σύνθετος. Ο ασθενής, με τη βοήθεια του ιατρού ή και του διαιτολόγου, πρέπει να εκπαιδευτεί σε έναν συγκεκριμένο τρόπο διατροφής με τον οποίο θα καταφέρει να ρυθμίσει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα του και να αποφύγει τις πιθανές επιπλοκές του διαβήτη (όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, νεφρική ανεπάρκεια, «διαβητικό πόδι» κ.ά.)
Οι δύο βασικοί στόχοι της δίαιτας ενός διαβητικού είναι η απώλεια βάρους (για τους υπέρβαρους διαβητικούς) και η ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα η οποία πρέπει να είναι αποτέλεσμα αρμονικής συνύπαρξης δίαιτας και χρήσης φαρμακευτικών σκευασμάτων, ώστε να αποφεύγονται περιστατικά σοβαρής υπογλυκαιμίας ή υπεργλυκαιμίας.
Σύμφωνα και με τις νεότερες κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής και της Ευρωπαϊκής Διαβητολογικής Εταιρείας (ADA, EASD, 2020) σχετικά με τη διατροφική αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη, κάποιοι σημαντικοί κανόνες για τη δίαιτα ενός διαβητικού ατόμου είναι:
- η μείωση της ημερήσιας θερμιδικής πρόσληψης σε παχύσαρκα άτομα κατά 500-750 kcal κάτω από τις ημερήσιες θερμιδικές ανάγκες με στόχο την απώλεια βάρους
- ο σωστός καταμερισμός των υδατανθράκων στα γεύματα της ημέρας, καθώς αυτοί πρέπει να αποτελούν το 50-60% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης
- η επιλογή τροφών με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη
- η αύξηση της κατανάλωσης φυτικών ινών: απαιτείται ημερήσια πρόσληψη τουλάχιστον 25–35g για τους ενήλικες και 5g συν 1g/έτος ηλικίας για τα παιδιά
- η πρόσληψη πρωτεΐνης η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις πρέπει να είναι 1-1.5g ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα και να περιορίζεται σε 0.8g/kg σωματικού βάρους όταν συνυπάρχει χρόνια νεφρική νόσος
- η καθιέρωση σταθερού ωραρίου κατανάλωσης των γευμάτων
- η ελάττωση του ολικού προσλαμβανόμενου λίπους και η αντικατάσταση του ζωικού λίπους με φυτικό. Συγκεκριμένα, το συνολικό λίπος πρέπει να περιορίζεται στο 20-35% των ημερήσιων ενεργειακών αναγκών
- η μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ: το αλκοόλ πρέπει να περιοριστεί σε 1 μονάδα αλκοόλης (8g αλκοόλη) την ημέρα για τις γυναίκες και σε έως 2 μονάδες αλκοόλης για τον άντρα
- η καθημερινή κατανάλωση τροφών πλούσιων σε διαιτητικά αντιοξειδωτικά (τοκοφερόλες, καροτενοειδή, βιταμίνη C, φλαβονοειδή, πολυφαινόλες, φυλλικό οξύ), ιχνοστοιχεία και βιταμίνες) όπως είναι τα λαχανικά και τα φρούτα
– η αντικατάσταση θερμιδικών γλυκαντικών ουσιών από ασφαλείς μη θερμιδικές γλυκαντικές ουσίες όπως είναι η ασπαρτάμη, η σακχαρίνη η στεβιόλη (στέβια) κ.ά.
Και κλείνει λέγοντας: «Πιο συγκεκριμένα, η επιλογή τροφίμων στη δίαιτα ενός διαβητικού πρέπει να εστιάζει κυρίως σε τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας (άπαχο μοσχάρι, κοτόπουλο, ψάρι, ασπράδι αυγού), τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες (λαχανικά, άγουρα φρούτα, τρόφιμα ολικής άλεσης) και τρόφιμα πλούσια σε «καλά» λιπαρά (σολομό, σαρδέλες, ξηρούς καρπούς, αβοκάντο). Παράλληλα, απαιτείται περιορισμός τροφίμων πλούσιων σε υδατάνθρακες (γλυκά, ζυμαρικά, πατάτες, ρύζι, αρακά, φασολάκια, όσπρια) και τροφίμων πλούσιων σε ζωικά λίπη (βούτυρο, λιπαρά κρέατα).
Τέλος, δεν πρέπει να παραλείψουμε και τη σημασία της σωματικής άσκησης η οποία συμβάλλει στη μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και στην αύξηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη».
Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη 2020: Αφιερωμένη στις νοσηλεύτριες και τους νοσηλευτές
Φέτος, η Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη, συμβολική ημέρα ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και επίκαιρης γνώσης για όλες τις πτυχές της μεγάλης αυτής ιατρικής και κοινωνικής νοσηρής κατάστασης είναι αφιερωμένη στους νοσηλευτές και τις νοσηλεύτριες που μάχονται και υποστηρίζουν τους ασθενείς στη διαχείριση της καθημερινότητας της ζωής με τον διαβήτη.
Σε παγκόσμια κλίμακα, υπάρχει έλλειψη 6 εκατ. νοσηλευτριών/-ών. Το 89% εξ αυτών βρίσκεται σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Γι’ αυτό το λόγο, φέτος, η διεθνής ομοσπονδία του διαβήτη IDF καλεί όλες τις χώρες του πλανήτη να αναγνωρίσουν την ανάγκη χρηματοδότησης, αλλά και την επένδυση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση του νοσηλευτικού προσωπικού προκειμένου με την κατάλληλη εξειδίκευση και εμπειρία να υποστηρίξουν με τον καταλληλότερο δυνατό τρόπο τους ασθενείς στον καθημερινό τους αγώνα ενάντια στο σακχαρώδη διαβήτη.
