Ο καρδιολόγος και ερευνητής στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο Αθηνών, δρ. Κωνσταντίνος Φαρσαλινός, απαντάει στα παραπάνω καθώς και άλλα ερωτήματα σχετικά με τη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου.
Δεδομένου ότι κ. Φαρσαλινός παρουσίασε πρόσφατα τα αποτελέσματα της πρώτη μελέτης παγκοσμίως για τις επιπτώσεις του ηλεκτρονικού τσιγάρου στην καρδιακή λειτουργία, οι απόψεις του παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον…
Πώς λειτουργεί -για τον οργανισμό- το ηλεκτρονικό τσιγάρο;
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι μια συσκευή αποτελούμενη από μια μπαταρία, μια ηλεκτρική αντίσταση και έναν χώρο όπου αποθηκεύεται μικρή ποσότητα υγρού που περιέχει νικοτίνη. Με την ενεργοποίηση της μπαταρίας, το υγρό εξατμίζεται και το εισπνέει ο χρήστης.
Μελέτες έχουν δείξει πως το ηλεκτρονικό τσιγάρο πιθανότατα αντιμετωπίζει τόσο την χημική εξάρτηση (χορηγώντας νικοτίνη στον οργανισμό) όσο και την ψυχολογική εξάρτηση (εισπνοή και εκπνοή «καπνού») που προκαλεί το κάπνισμα. Οφείλω να τονίσω πως το ηλεκτρονικό τσιγάρο απευθύνεται αποκλειστικά στον καπνιστή και δεν πρέπει να αποτελεί επιλογή ως νέα συνήθεια από μη-καπνιστές.
Η χρήση του βλάπτει την καρδιακή λειτουργία;
Παρόλο που το ηλεκτρονικό τσιγάρο κυκλοφορεί αρκετά χρόνια στην παγκόσμια αγορά (με σημαντική αύξηση της χρήσης τα τελευταία 2-3 χρόνια μόνο), ελάχιστες κλινικές μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί για τις επιπτώσεις του στην υγεία.
Πρόσφατα είχα την τιμή να προσκληθώ για να ανακοινώσω και να παρουσιάσω σε συνέντευξη τύπου στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας τα αποτελέσματα μελέτης που πραγματοποιήσαμε στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, την πρώτη παγκοσμίως που διερεύνησε τις άμεσες επιπτώσεις της χρήσης του στην καρδιακή λειτουργία.
Τα πρώιμα αποτελέσματα σε 42 άτομα, 22 χρήστες ηλεκτρονικού τσιγάρου και 20 καπνιστές, έδειξαν πως, σε αντίθεση με το κάπνισμα, η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου δεν προκάλεσε άμεσες αρνητικές επιπτώσεις στην καρδιακή λειτουργία. Χρειάζονται όμως περισσότερες μελέτες για να εκτιμήσουμε τις μακροχρόνιες επιπτώσεις, που δεν διερευνήθηκαν στη δική μας μελέτη.
Θα πρέπει να περιμένουμε αρκετά χρόνια για να δούμε τέτοιες μελέτες, αφού η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι ακόμη πολύ πρόσφατη. Το καίριο ερώτημα είναι αν το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι λιγότερο βλαβερό από το συμβατικό τσιγάρο, και εκεί ακριβώς επικεντρώθηκε η μελέτη μας και οι μελλοντικές μελέτες που θα πραγματοποιήσουμε. Ακόμη κι αν βρούμε κάποιες αρνητικές επιπτώσεις, μας ενδιαφέρει αν αυτές είναι σημαντικά λιγότερες σε σχέση με το συμβατικό τσιγάρο.
Πώς επηρεάζεται η καρδιακή λειτουργία από το κανονικό τσιγάρο και πώς από το ηλεκτρονικό;
Γνωρίζουμε από πληθώρα μελετών πως το συμβατικό τσιγάρο προκαλεί τόσο άμεσες διαταραχές στην καρδιακή λειτουργία (την στιγμή δηλαδή που καπνίζει ο χρήστης) όσο και μακροχρόνιες επιπτώσεις μέσω της πρόκλησης αθηρωμάτωσης και αύξησης του κινδύνου στεφανιαίας νόσου.
Το τσιγάρο περιέχει πάνω από 4000 χημικά συστατικά, πολλά από τα οποία είναι οξειδωτικά και προκαλούν βλάβες στο καρδιαγγειακό σύστημα. Από την άλλη, τα υγρά που χρησιμοποιούνται στο ηλεκτρονικό τσιγάρο έχουν κυρίως 3 συστατικά και κάποιες αρωματικές ουσίες, συνολικά λιγότερες από 20 ουσίες. Σημαντικό είναι επίσης πως στο ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν έχουμε καύση (όπως συμβαίνει στο συμβατικό τσιγάρο, σε θερμοκρασίες 500-800 βαθμών) αλλά εξάτμιση υγρού σε θερμοκρασίες κάτω από 200 βαθμούς.
Τοξικολογικές μελέτες έδειξαν πως βλαβερές ουσίες όπως νιτροσαμίνες και πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες είτε δεν ανιχνεύτηκαν καθόλου είτε βρέθηκαν σε ποσότητες 500-1400 φορές μικρότερες από τις αντίστοιχες ποσότητες που περιέχει ένα συμβατικό τσιγάρο. Αξίζει να σημειωθεί πως στη μελέτη μας χρησιμοποιήσαμε υγρό που είχε προηγουμένως ελεγχθεί από το εργαστήριο του «Δημόκριτου» και στο οποίο δεν ανιχνεύθηκαν τοξικές ουσίες ( NOBACCO – USA Mix 11mg). Ήταν το μόνο νικοτινούχο υγρό εκείνη την περίοδο στο οποίο είχε γίνει τέτοιος έλεγχος.
Επηρεάζεται η υγεία των πνευμόνων από τη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου;
Και σε αυτό τον τομέα, τα δεδομένα είναι πολύ λίγα. Έχει δημοσιευθεί μια μελέτη σε 30 καπνιστές και έχει παρουσιαστεί σε επιστημονικό συνέδριο άλλη μία σε 32 άτομα, που αφορούσαν τις άμεσες επιτπώσεις της χρήσης του ηλεκτρονικού τσιγάρου στην αναπνευστική λειτουργία.
Και οι δύο μελέτες έδειξαν πως η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου προκαλεί αύξηση των πνευμονικών αντιστάσεων.
Αξίζει να σημειωθεί πως οι μελέτες πραγματοποιήθηκαν από έλληνες επιστήμονες, κι αυτό δείχνει ότι είμαστε πρωτοπόροι στην έρευνα του ηλεκτρονικού τσιγάρου.
Ακόμη όμως δεν έχουν πραγματοποιηθεί μελέτες που να συγκρίνουν το ηλεκτρονικό με το συμβατικό τσιγάρο στις επιπτώσεις τους στο αναπνευστικό σύστημα, κι αυτό αποτελεί το καίριο ερώτημα όπως προείπα.
Αποτελεί «ασφαλές» υποκατάστατο του κανονικού τσιγάρου;
Είναι πολύ νωρίς ακόμη για να εκφράσουμε επιστημονικά τεκμηριωμένη άποψη σε αυτό. Μπορεί ο καθένας μας να έχει μια προσωπική γνώμη, οφείλουμε όμως να είμαστε υπεύθυνοι απέναντι στον κόσμο και να ομιλούμε μόνο με επιστημονικά δεδομένα.
Οι εργαστηριακές μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής είναι πολύ ενθαρρυντικές, όπως και η δική μας μελέτη, παρόλα αυτά πρέπει να περιμένουμε να γίνουν περισσότερες, μεγαλύτερες και πιο μακροχρόνιες κλινικές μελέτες πριν μιλήσουμε με βεβαιότητα. Γνωρίζουμε πάντως με βεβαιότητα πόσο επικίνδυνο και καταστροφικό είναι το συμβατικό τσιγάρο.
Είναι πιο «ασφαλής» ο ατμός των ηλεκτρονικών τσιγάρων σε σύγκριση με τον καπνό των κανονικών για τους ανθρώπους που βρίσκονται στον γύρω χώρο;
Εδώ τίθεται το πολύ σημαντικό θέμα του παθητικού καπνίσματος. Και οι αρνητικές επιτπώσεις του είναι σημαντικές. Όσο αφορά το ηλεκτρονικό τσιγάρο, κι εδώ τα δεδομένα είναι πολύ λίγα. Σίγουρα η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου εκλύει κάποιες χημικές ουσίες στο περιβάλλον.
Είχα την τύχη να προσκληθώ ως επιστημονικός σύμβουλος σε μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Ιταλία, και αφορούσε την σύγκριση των ουσιών που εκλύονται στην ατμόσφαιρα από την χρήση συμβατικού και ηλεκτρονικού τσιγάρου. Τα αποτελέσματα που παρουσιάσαμε στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρίας μελέτης Νικοτίνης και Καπνού που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες μέρες έδειξαν πως με την χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου εκλύονται σημαντικά λιγότερες χημικές ουσίες στο περιβάλλον, ενώ απουσίαζαν πλήρως τοξικές ουσίες όπως τολουόλη, μονοξείδιο του άνθρακα και ακρολείνη.
Είναι καλύτερα να ελαττώσει κάποιος το κανονικό τσιγάρο (μέχρι να το κόψει) ή να επιλέξει το ηλεκτρονικό τσιγάρο;
Το καλύτερο είναι για κάποιον να μην καπνίσει ποτέ. Από εκεί και πέρα, ο καπνιστής πρέπει να προσπαθήσει να το κόψει όσο το δυνατόν πιο σύντομα. Σπανίως η σταδιακή ελάττωση οδηγεί σε διακοπή του καπνίσματος. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν φαρμακευτικά σκευάσματα που έχουν δείξει αξιόλογα αποτελέσματα στην διακοπή του καπνίσματος.
Δυστυχώς όμως η μακροχρόνια αποτελεσματικότητα τους είναι σχετικά μικρή, με το μεγαλύτερο ποσοστό των καπνιστών (που φτάνει και το 80% σε κάποιες μελέτες) να παραμένουν ή να ξαναγίνονται καπνιστές μετά από 1 χρόνο. Σε αυτούς τους ανθρώπους, όπου όλα τα διαθέσιμα μέσα αποτυγχάνουν, μπορεί να έχει αξία το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Είναι πάντως πολύ νωρίς για την επιστημονική κοινότητα να συστήσει επίσημα την χρήση του, και υπάρχει έντονη διαμάχη σχετικά με το θέμα.
Υπάρχουν όμως οργανισμοί όπως το Αμερικανικό Συμβούλιο Επιστήμης και Υγείας που ενθαρρύνουν την χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου ως υποκατάστατο του συμβατικού.
Μέχρι σήμερα, επαρκούν οι έρευνες ώστε να έχουμε ασφαλή συμπεράσματα για τα υπέρ και τα κατά του ηλεκτρονικού τσιγάρου;
Από τις πιο πάνω απαντήσεις μου είναι προφανές πως είμαστε ακόμη σε πολύ πρώιμο στάδιο. Τα πρώτα δεδομένα δείχνουν πως πράγματι είναι λιγότερο βλαβερό από το συμβατικό τσιγάρο. Ελπίζω και πιστεύω ότι στο σύντομο μέλλον θα αυξηθεί σημαντικά η έρευνα, παρόλα αυτά θα χρειαστούμε πολλά χρόνια για να διερευνήσουμε όλο το φάσμα των επιπτώσεων.
Μέχρι τότε, αυτό που απαιτείται είναι να υπάρχει έλεγχος στην ποιότητα των υγρών που κυκλοφορούν, να δημιουργηθούν κανόνες και να ελεγχθεί η αγορά. Διότι δυστυχώς σήμερα μπορεί ο οποιοσδήποτε είτε να κατασκευάζει είτε να εισάγει υγρά για χρήση με το ηλεκτρονικό τσιγάρο χωρίς να απαιτείται συγκεκριμένος έλεγχος ή πιστοποίηση.
Στην Ελλάδα, έχουμε την τύχη να έχουν πραγματοποιηθεί έλεγχοι σε πολλά υγρά που κυκλοφορούν στην αγορά από πανεπιστημιακά τοξικολογικά εργαστήρια, μετά από πρωτοβουλία του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Ηλεκτρονικού Τσιγάρου. Είμαστε η μοναδική χώρα στον κόσμο που έχει γίνει κάτι τέτοιο (αν εξαιρέσουμε μεμονωμένες προσπάθειες ευρωπαϊκών εταιριών). Παρόλα αυτά, πιστεύω πως είναι αναγκαίο να θεσπιστούν κανόνες από τις αρχές δημόσιας υγείας κι όχι να υποκαθίσταται ο ρόλος τους από τις επιχειρήσεις.
