Ωχρά κηλίδα, οίδημα, ηλικιακή εκφύλιση. Αν σας είναι άγνωστες λέξεις, διαβάστε όσα επεξηγεί ο Δρ. Ευστράτιος Μενδρινός, διδάκτωρ και τ. Επιμελητής Πανεπιστημίου Γενεύης, ειδικός στις παθήσεις και χειρουργική αμφιβληστροειδούς, υαλοειδούς και ωχράς κηλίδας.
Τι είναι η ωχρά κηλίδα και η ηλικιακή εκφύλιση;
Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας επενδύει το μεγαλύτερο μέρος της έσω επιφάνειας του ματιού και είναι υπεύθυνος για την μετατροπή των οπτικών ερεθισμάτων σε νευρικά ερεθίσματα, που μέσω του οπτικού νεύρου θα καταλήξουν στον εγκέφαλο για επεξεργασία και αναγνώριση.
Η κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδούς λέγεται ωχρά κηλίδα. Η ωχρά κηλίδα είναι υπεύθυνη για την κεντρική όραση και μας επιτρέπει να βλέπουμε με μεγάλη ευκρίνεια έτσι ώστε να αντιλαμβανόμαστε τις λεπτομέρειες της εικόνας. Η πιο συχνή πάθηση της ωχράς κηλίδας σχετίζεται με την ηλικία και ονομάζεται ηλιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
Πρόκειται για σοβαρή πάθηση και πόσο συχνά εμφανίζεται;
Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι η πρώτη αιτία χαμηλής όρασης στο δυτικό κόσμο για τους ανθρώπους άνω των 50 ετών. Ο ένας ή και οι δύο οφθαλμοί μπορεί να προσβληθούν από την ηλικιακή εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Η κεντρική όραση περιορίζεται, ωστόσο, η περιφερική όραση παραμένει ανέπαφη.
Περίπου το 25% των ανθρώπων ηλικίας άνω των 65 ετών πάσχουν από ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Από αυτούς με ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας στον ένα οφθαλμό, περίπου το 40- 50% θα αναπτύξει ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και στον άλλο οφθαλμό μέσα σε πέντε έτη. Το οικογενειακό ιστορικό της ασθένειας, η φτωχή διατροφή σε συγκεκριμένες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, το κάπνισμα και η αρτηριακή υπέρταση είναι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της ηλικιακής εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
Tι πρέπει να γνωρίζουμε για την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας;
Υπάρχουν δύο μορφές ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας: η ξηρά μορφή (γνωστή και ως μη-εξιδρωματική ή ατροφική μορφή) και η υγρά μορφή (ή εξιδρωματική) ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
Ξηρού τύπου ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
Η ξηρή μορφή ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας είναι ο πιο συχνός τύπος ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας (80-90% των περιπτώσεων). Στα πρώιμα στάδια, υπάρχουν μικρές αλλαγές στην όραση. Με την πάροδο του χρόνου, η κεντρική όραση επιδεινώνεται με αργό ρυθμό. Κυματοειδής γραμμές και μαύρες κηλίδες παρατηρούνται στο κέντρο της όρασης.
Αν και δεν υπάρχουν φαρμακευτικές ή χειρουργικές θεραπείες για την ξηρού τύπου ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, τα οπτικά βοηθήματα όπως οι μεγεθυντικοί φακοί μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα αυτά να εκμεταλλευθούν την περιφερική τους όραση και να διαχειριστούν καλύτερα την καθημερινή τους ζωή. Αλλά οι ασθενείς που πάσχουν από την ξηρού τύπου ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας πρέπει να παρακολουθούνται από εξειδικευμένο οφθαλμίατρο διότι μπορεί να μετατραπεί σε υγρού τύπου. 15% περίπου των ασθενών με ξηρού τύπου ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας θα εμφανίσουν στην πορεία του χρόνου την υγρού τύπου ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας.
Υγρού τύπου ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
Η υγρή μορφή ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας είναι πιο σπάνια αλλά πιο σοβαρή. Η υγρά μορφή της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας αποτελεί περίπου το 15% του συνόλου των περιστατικών με ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, είναι όμως υπεύθυνη για το 90% των περιπτώσεων σοβαρής απώλειας της όρασης.
Στην υγρή μορφή ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Η απώλεια της όρασης είναι γρήγορη και πολύ σοβαρή στην υγρή μορφή ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. Στο κέντρο του οπτικού πεδίου μπορούν να εμφανιστούν ξαφνικά μαύρες κηλίδες, κενές κηλίδες, κυματοειδής γραμμές και απώλεια σωστής αντίληψης των χρωμάτων.
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της πάθησης και πώς θεραπεύεται;
Ένας εύκολος και αποτελεσματικός τρόπος να εξεταστεί η όραση και πιθανό να ανιχνευτούν οι πρώτες διαταραχές που εμφανίζονται εξαιτίας της υγράς μορφής της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας είναι ο πίνακας του Amsler.Σε περίπτωση που κάποια περιοχή του πίνακα εμφανίζεται θολή ή με κενά, ή αν οι γραμμές εμφανίζονται παραμορφωμένες, καμπυλωτές ή μπερδεμένες μεταξύ τους (όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα) θα πρέπει ο ασθενής να επισκεφθεί τον οφθαλμίατρό του επειγόντως.
Σε κάθε περίπτωση, ο πίνακας του Amsler δεν μπορεί να αντικαταστήσει την οφθαλμολογική επίσκεψη σε εξειδικευμένο οφθαλμίατρο για τη σωστή διάγνωση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
Η πλέον σύγχρονη και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της υγρού τύπου ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας είναι η θεραπεία με ενδουαλοειδικές ενέσεις με αντι-VEGF (Lucentis, Eylea), με την οποία επιτυγχάνεται σταθεροποίηση αλλά και βελτίωση της κεντρικής όρασης. Η θεραπεία γίνεται αρχικά μια φορά το μήνα για τρεις μήνες και στη συνέχεια εξατομικεύεται. Η στενή (μηνιαία) παρακολούθηση του ασθενούς που πάσχει από την υγρού τύπου ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας είναι απαραίτητη ώστε να εξασφαλιστεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Τι ακριβώς είναι το οίδημα ωχρής κηλίδας;
Η ωχρά κηλίδα βρίσκεται στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς και είναι υπεύθυνη για την ευκρίνεια της όρασής μας.
Οποιαδήποτε διαταραχή της ανατομίας ή, και της λειτουργίας της ωχράς κηλίδας προκαλεί αλλοιώσεις στην όρασή μας.
Σε φυσιολογικές συνθήκες, τα τριχοειδή αγγεία της ωχράς κηλίδας είναι μη διαπερατά από τα συστατικά του αίματος που κυκλοφορεί μέσα σε αυτά. Διάφορες οφθαλμικές παθήσεις προκαλούν αύξηση της διαπερατότητας των αγγείων αυτών με αποτέλασμα τη διαρροή υγρού από το εσωτερικό των αγγείων στην περιοχή της ωχράς κηλίδας, δημιουργώντας πάχυνση ή αλλιώς οίδημα. Όταν η συλλογή του υγρού γίνει σε «κυστεοειδείς» χώρους, το οίδημα της ωχράς κηλίδας λέγεται κυστοειδές. Οίδημα ωχράς κηλίδας μπορεί να προκληθεί και απο διαρροή υγρού που προέρχεται από παθολογικά νεοαγγεία του χοριοειδούς, όπως στην υγρή μορφή της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
Ο εξειδικευμένος οφθαλμίατρος μπορεί να δεί το οιδήμα της ωχράς κηλίδας κατά την βυθοσκόπηση ή σε άλλες περιπτώσεις όταν υπάρχει υποψία οιδήματος της ωχράς κηλίδας, θα γίνει εξέταση με οπτική τομογραφία συνοχής (OCT) ή/και φλουοροαγγειογραφία. Το OCT είναι μια πολύ καλή εξέταση για την παρακολούθηση και την απάντηση στη θεραπεία του οιδήματος της ωχράς κηλίδας.
Ποιες είναι οι κυριότερες αιτίες εμφάνισης του οιδήματος της ωχράς κηλίδας;
Οι παθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν οίδημα της ωχράς κηλίδας είναι:
– απόφραξη φλέβας αμφιβληστροειδούς
– ραγοειδίτιδα (φλεγμονή εντός του ματιού)
– διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
– ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (υγρή μορφή)
– επιαμφιβληστροειδική (επιωχρική) μεμβράνη
– μετά από χειρουργείο καταρράκτη
– μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια
– ανεπιθύμητες ενέργειες φαρμάκων
Υπάρχουν συμπτώματα του οιδήματος της ωχράς κηλίδας και πως μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε; Θεραπεία υπάρχει;
Η παραμόρφωση της ανατομίας της ωχράς κηλίδας λόγω του οιδήματος προκαλεί αντίστοιχη παραμόρφωση των αντικειμένων (οι ευθείες γραμμές φαίνονται κυμματιστές, τα γράμματα ανακατεμένα ή διακεκομμένα) και μείωση της οπτικής οξύτητας. Τα χρώματα μπορεί επίσης να φαίνονται ξεθωριασμένα.
Πρώτα από όλα θα πρέπει να αντιμετωπισθεί η αιτία που προκάλεσε το οίδημα της ωχράς κηλίδας, για παράδειγμα να θεραπευτεί η ραγοειδίτιδα ή να ρυθμιστεί το σάκχαρο, η αρτηριακή υπέρταση. Σε περιπτώσεις, όπου μηχανικά αίτια (επιαμφιβληστροειδική μεμβράνη) συμβάλλουν στην πρόκληση οιδήματος της ωχράς κηλίδας, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική αφαίρεση με υαλοειδεκτομή.
Ανάλογα με την αιτιολογία του οιδήματος της ωχράς κηλίδας, η θεραπευτική αγωγή περιλαμβάνει αντιφλεγμονώδεις σταγόνες ή φάρμακα που χορηγούνται από το στόμα, εφαρμογή laser, παραβολβικές ή ενδοβολβικές ενέσεις τριαμσινολόνης, ενδοβολβικές ενέσεις αντι-αγγειακού ενδοθηλιακού αυξητικού παράγοντα. Τα τελευταία χρόνια οι ενδοβολβικές ενέσεις αντι-VEGF έχουν δώσει μια νέα προοπτική στην αντιμετώπιση του οιδήματος της ωχράς κηλίδας.
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τον Ευστράτιο Μενδρινό, οφθαλμίατρος, τηλ., 6941605539, διδάκτωρ και τ. Επιμελητή Πανεπιστημίου Γενεύης, ειδικού στις παθήσεις και χειρουργική αμφιβληστροειδούς, υαλοειδούς και ωχράς κηλίδας ή επισκεφτείτε την ιστοσελιδα μας www.polyiatreiomedica.gr. (Χελμού 24, Αγ. Στέφανος)
