Ρεπορτάζ: Σωτήρης Σκουλούδης
Εικονολήπτης: Χάρης Γκίκας
Η πραγματική μάστιγα των καισαρικών που ισχύει στη χώρα μας και η οποία μας έχει χαρίσει άλλη μια θλιβερή πανευρωπαϊκή πρωτιά καλά κρατεί, όσο ισχύει και μια ιδιότυπη «ομερτά» από όλους τους υπεύθυνους, γιατρούς, υγειονομικούς και Υπουργείο Υγείας. Πρόκειται για ένα ακανθώδες ζήτημα που απασχολεί κάθε ελληνικό σπίτι, διακυβεύει την υγεία των μητέρων και των νεογνών τους, ενώ φαίνεται ότι επηρεάζει αρνητικά και το Νο1 πρόβλημα της χώρας, που δεν είναι άλλο από το δημογραφικό.
Το zougla.gr έχει, ενώ σε αυτό το αφιέρωμά μας φιλοδοξούμε να ανοίξουμε τον δημόσιο διάλογο, εκθέτοντας τη γνώμη και την ανάλυση του ζητήματος από ειδικούς οι οποίοι δέχτηκαν να μας μιλήσουν, αν και αυτό δεν ήταν καθόλου εύκολο.
Συνομιλήσαμε με πολλούς γυναικολόγους οι οποίοι έχουν εκφράσει στους κύκλους τους τη δυσαρέσκειά τους για το θέμα, ωστόσο κάποιοι από αυτούς δεν ήθελαν να «εκτεθούν», ενώ είχαμε και περιπτώσεις κατά τις οποίες, ενώ αρχικά δέχτηκαν να μας μιλήσουν, τους ασκήθηκε, όπως μας είπαν, αφόρητη πίεση από τον ιατρικό κόσμο προκειμένου να… σιωπήσουν.
Αυτή η κατάσταση είναι ενδεικτική της «συντεχνίας» που δείχνει να βολεύεται με το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει τον τριπλάσιο μέσο όρο στα ποσοστά των καισαρικών σε σχέση με τα άλλα κράτη, ενώ παραβιάζει και τη σχετική οδηγία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας κατά… 4 φορές! Χαρακτηριστικά, η οδηγία του Π.Ο.Υ. δικαιολογεί το 15% των γεννήσεων με καισαρική επέμβαση, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος δεν ξεπερνάει το 30%. Πόσο είναι στη χώρα μας; Ξεπερνάει το 60%, ενώ σε ορισμένα νοσοκομεία και ειδικά σε ορισμένες περιόδους -ειδικά πριν από τις… επίσημες αργίες και τις διακοπές- αυτό το ποσοστό υπερβαίνει και το 80%!
Ο ΟΗΕ μάλιστα από το 2013 έχει καταγγείλει την Ελλάδα για «κακοποίηση των γυναικών» λόγω της κατάχρησης των καισαρικών και για έλλειψη σεβασμού προς τις εγκύους. Διαβάστε τη σχετική μελέτη.
Κι αν η αύξηση των καισαρικών αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που θα εξηγηθεί παρακάτω, αυτό σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογεί τη νοσηρή κατάσταση στα ελληνικά μαιευτήρια. Παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια, το ποσοστό από το 7% έχει φτάσει στο 20%. Στη Γαλλία είναι 20%, στη Γερμανία 30%, στη Σουηδία 17%, στην Ισπανία 25%, στην Ιταλία 33%, στο Ισραήλ 15%. Στην Ελλάδα, το ξαναλέμε, υπερβαίνουμε το 60%. Λίγο υψηλότερα από την Τουρκία, όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι το 55%.
Ιωάννης Κατσάκος, γυναικολόγος: «Η αμυντική ιατρική και η ευθυνοφοβία εκτοξεύουν τα ποσοστά των καισαρικών»
Ένας γιατρός που… τόλμησε να μιλήσει ανοιχτά για αυτή τη θλιβερή κατάσταση είναι ο Ιωάννης Κατσάκος, μαιευτήρας-γυναικολόγος και γενικός γραμματέας της Ένωσης Μαιευτήρων Γυναικολόγων Ελλάδος.
«Η εκρηκτική αύξηση στις καισαρικές δεν δικαιολογείται από καμία ιατρική αναγκαιότητα» τονίζει ο έμπειρος γυναικολόγος, τον οποίο μας σύστησαν ως έναν γιατρό που ακολουθεί τη λύση της καισαρικής τομής ως «έσχατη λύση».
Οι λόγοι για αυτό το φαινόμενο; Η… ευκολία προγραμματισμού από τον μαιευτήρα, εξού και η εκτόξευση των ποσοστών πριν από τις… αργίες (ώστε να μη χαθούν οι διακοπές με έναν αργό -δηλαδή φυσιολογικό- τοκετό). Ο βασικός λόγος όμως δεν είναι αυτός, αλλά η λεγόμενη «αμυντική ιατρική». «Κάθε ασθενής ενδέχεται να είναι ένας μελλοντικός αντίδικος, διότι ο μαιευτήρας έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να μηνυθεί για τη μη εκτέλεση καισαρικής τομής, παρά για την εκτέλεσή της. Άρα οι συνάδελφοι προτιμούν να είναι εξασφαλισμένοι και να νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια» εκτιμά. «Άλλωστε με μια αναίτια καισαρική ο γιατρός θα χάσει απλώς την πελάτισσά του και τις συστάσεις… Με έναν κακό φυσιολογικό τοκετό, με αρνητική έκβαση, μπορεί να χάσει τα πάντα» προσθέτει.
Οι παράγοντες της αμυντικής ιατρικής είναι οι ακόλουθοι:
-Ανυπαρξία κατευθυντήριων οδηγιών
-Ασαφές νομικό πλαίσιο
-Ανυπαρξία μηχανισμών ελέγχων
-Εκπαίδευση: Ο νέος γιατρός έχει περισσότερα βιώματα στην καισαρική παρά στον φυσιολογικό τοκετό.
Υπάρχουν όμως και σοβαροί λόγοι και από την πλευρά της γυναίκας για αυτή την κατάσταση, σύμφωνα με τον Ιωάννη Κατσάκο. «Έχει αυξηθεί κατά πολύ η ηλικία τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Μία στις τρεις γεννά πια μετά τα 35. Αυτό καθιστά πιο δύσκολη τη διαδικασία του τοκετού. Παρατηρούμε και μεγάλο φόβο. Η νοοτροπία τους έχει αλλάξει: φοβούνται τον πόνο, αλλά ξεχνούν ότι κι αυτό λύνεται, π.χ. με την επισκληρίδιο».
«Όμως η επιθυμία της γυναίκας από μόνη της πρέπει να αποτελεί ένδειξη για καισαρική τομή; Αυτό συζητάμε οι γυναικολόγοι μεταξύ μας. Η απάντηση η δική μου είναι η συμβουλευτική κι η ενημέρωση να γίνεται με ειλικρίνεια, να είναι αντικειμενική και εμπεριστατωμένη. Αν γίνει αυτό, τότε η γυναίκα θα λάβει τη σωστότερη για την ίδια απόφαση. Όταν όμως οι συνάδελφοι τονίζουν μόνο τα πλεονεκτήματα της καισαρικής και τις ενδεχόμενες επιπλοκές του φυσικού τοκετού, τότε προφανώς η γυναίκα δεν θα λάβει τη σωστή απόφαση» καταλήγει.
Στη συνέντευξή μας ο Ιωάννης Κατσάκος αναλύει μεταξύ άλλων τις επιπτώσεις της καισαρικής τομής, καθώς και τα θετικά και τα αρνητικά της επιλογής αυτής, ενώ καταθέτει και τις προτάσεις του.
Δείτε το βίντεο:
Αλεξάνδρα Παπαχρίστου, δικαστής: «Υπάρχουν έννομες συνέπειες για την αναίτια ιατρική πράξη, στο μέλλον θα υπάρξουν πολλές αγωγές»
Το ζήτημα των αναίτιων καισαρικών περιέργως δεν έχει αποκτήσει τη νομική διάσταση που θα έπρεπε, δεδομένου ότι μιλάμε ξεκάθαρα για αχρείαστη ιατρική πράξη, με ή χωρίς τη συναίνεση του ασθενή. Μία νομικός πρόσφατα πραγματοποίησε «τομή» σε αυτό το θέμα-ταμπού, εκδίδοντας το βιβλίο «Η αστική ιατρική ευθύνη στην αναίτια καισαρική και τον εν γένει επεμβατικό τοκετό».
Η Αλεξάνδρα Παπαχρίστου, πρωτοδίκης (Πολιτικής-Ποινικής Δικαιοσύνης), ΜΔΕ Ιδιωτικού Δικαίου, σε μια σπάνια για τη συγκεκριμένη επαγγελματική ιδιότητα συνέντευξη, μας αναλύει τη νομική διάσταση του ζητήματος, στην οποία έχει εντρυφήσει και από την οποία προκύπτουν πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα.
Στο βιβλίο της για πρώτη φορά γίνεται λόγος για τις έννοιες της Πλάνης, της Απάτης και της Απειλής, όσον αφορά στις αναίτιες καισαρικές, ενώ, όπως παρατηρεί, η νομολογία για το θέμα είναι ελάχιστη, ενώ και στη νομοθεσία μας δεν υπάρχουν εξειδικευμένες διατάξεις, αν και πρόκειται ξεκάθαρα για ένα αναίτιο, για τις υπό εξέταση περιπτώσεις, χειρουργείο.
«Οι αναίτιες καισαρικές συνιστούν μια αυθαίρετη ιατρική πράξη όταν διενεργείται από τον γιατρό ενώ απουσιάζει η συγκατάθεση του ασθενή και θα έπρεπε να υπάρχουν έννομες συνέπειες. Επίσης ο μαιευτήρας έχει ευθύνη ακόμα και όταν υπάρχει συναίνεση από τη μητέρα, εφόσον απουσιάζουν η αναγκαιότητα και οι ιατρικές ενδείξεις για αυτές τις πράξεις» εξηγεί η Αλεξάνδρα Παπαχρίστου.
«Παρατηρούμε τελευταία την όλο και πιο συχνή επιθυμία της γυναίκας να υποβληθεί σε καισαρική επειδή τη "βολεύει". Όμως, παρά τις επικλήσεις αυτές, ο γιατρός είναι υποχρεωμένος να διενεργεί ιατρικές πράξεις μόνο όταν υπάρχει αναγκαιότητα. Δεν υποχρεούται να ακολουθεί προτροπές προσώπων που δεν έχουν τις ειδικές γνώσεις – αντίθετα οφείλεις να τις καθοδηγήσει κατάλληλα. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στις οποίες ουσιαστικά έχουμε… υφαρπαγή της συναίνεσης» αναφέρει η νομικός.
«Έχουμε υπερβεί κατά πολύ το δέον, αλλά, όπως συμβαίνει συνήθως, η νομοθεσία ακολουθεί την πρακτική και την ανάγκη. Εκτιμώ ότι στο μέλλον θα δούμε πολλές τέτοιες αγωγές στα δικαστήρια» διευκρινίζει τονίζοντας ότι «το σημαντικό είναι ότι έχουμε αρχίσει και το συζητάμε».
Μέχρι στιγμής ωστόσο παρατηρούμε «σιγήν ιχθύος από την πλευρά του κράτους και μια περίεργη ανοχή. Αναρωτιέμαι γιατί δεν υπάρχει έλεγχος ούτε καν στις ιατρικές δαπάνες από τα ασφαλιστικά ταμεία για πράξεις που δεν χρειάζεται να γίνουν», υπογραμμίζει η Αλεξάνδρα Παπαχρίστου.
Τι πιθανότητες έχει όμως μια μητέρα να κερδίσει μια τέτοιου τύπου αγωγή στα δικαστήρια; Η Αλεξάνδρα Παπαχρίστου, η οποία δεν διστάζει να μας εκμυστηρευτεί ότι έχει δεχτεί «πόλεμο» από ιατρικούς κύκλους για τη συγκεκριμένη έρευνα, απαντάει στις ερωτήσεις μας και υποβάλλει τις προτάσεις της για το πώς θα μπορούσε να αλλάξει αυτή η νοσηρή κατάσταση.
Δείτε το βίντεο:
Κωνσταντίνα Νούσια, μαία: «Στην Ελλάδα, η μαιευτική βία είναι δομημένη ιατρική πράξη»
Ένας από τους ανθρώπους στον χώρο της μαιευτικής που έχουν αφιερωθεί, κυριολεκτικά, στην αντιστροφή αυτού του σοβαρού προβλήματος είναι η μαία Κωνσταντίνα Νούσια. Με πολλές παρεμβάσεις της στον χώρο της υγείας αλλά και στην ελληνική Βουλή, και με χιλιάδες τοκετούς στο βιογραφικό της, η δραστήρια μαία κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να αφυπνίσει τόσο τους αρμόδιους, όσο και τους γυναικολόγους αλλά και τις ίδιες της μητέρες.
Μιλώντας στο zougla.gr, μας μεταφέρει τις εμπειρίες της τονίζοντας ότι πλέον είναι επιτακτικό οι ειδικοί της υγείας να επανεκπαιδευτούν στον φυσιολογικό τοκετό.
«Είναι… βιασύνη να μην περιμένουμε να εξελιχθεί φυσιολογικά ο τοκετός. Εδώ κάνουμε τεχνητές προκλήσεις από τις 40 εβδομάδες – στο εξωτερικό το αφήνουν 42 εβδομάδες. Δεν δίνουμε τον απαιτούμενο χρόνο να εξελιχθεί η φυσιολογική διαδικασία» επισημαίνει, λέγοντας ότι θα πρέπει να αλλάξει ολόκληρη η κουλτούρα, και στους γιατρούς και στις γυναίκες, το οποίο θα γίνει με τη σωστή ενημέρωση.
«Στην Ελλάδα υποβιβάζουμε το θέμα της καισαρικής, λέμε ότι είναι κάτι απλό, ενώ πρόκειται για ένα χειρουργείο, το οποίο επιφέρει και μεγάλο πόνο, αλλά και ψυχολογικό κόστος στη συνέχεια. Ο επαγγελματίας υγείας πρέπει να βοηθάει το θέλω της γυναίκας και όχι να επιβάλλει ό,τι είναι πιο βολικό για αυτόν» αναφέρει η κα. Νούσια.
Η ίδια επίσης θεωρεί ότι «πρέπει να στηριχθούν οι μαίες. Να γίνουν κέντρα φυσιολογικού τοκετού. Εμείς εδώ έχουμε ιατρικοποιήσει ιδιαίτερα την εγκυμοσύνη και τον τοκετό. Αν λάβει η μαία τον ρόλο που έχει στην Ευρώπη, θα βελτιωθεί η κατάσταση».
Η Κωνσταντίνα Νούσια σημειώνει ότι η καισαρική είναι σωτήρια ως χειρουργείο, αλλά μόνο όταν υπάρχει ιατρική ένδειξη, ενώ συνδέει άμεσα αυτή την πρακτική με το δημογραφικό πρόβλημα. Και τελικά είναι η αναίτια καισαρική αυτό που λέμε «μαιευτική βία»; «Δυστυχώς στη χώρα μας η μαιευτική βία είναι δομημένη ιατρική πράξη»…
Δείτε το βίντεο:
Πώς καταφέρνει η Αγγλία και διατηρεί χαμηλά ποσοστά καισαρικών
Μιλήσαμε με Έλληνα γυναικολόγο που έχει εργαστεί στις δομές υγείας της Μεγάλης Βρετανίας και ο οποίος μας μετέφερε τις εμπειρίες του από το πώς λειτουργεί το σύστημα εκεί. Το ποσοστό των καισαρικών υπολογίζεται στο 26% στη χώρα. Τι κάνουν καλύτερα οι Βρετανοί; Έχουν επίσημες κατευθυντήριες οδηγίες προς τους γιατρούς κατά των καισαρικών τομών, διαθέτουν ελεγκτικούς μηχανισμούς που επιβλέπουν τα ποσοστά, ενώ αναλόγως εκπαιδεύονται και οι γιατροί. Έχουν, δηλαδή, διαφορετική κουλτούρα.
«Μέσα από τις κατευθυντήριες οδηγίες ορίζεται ένα αρκετά συγκεκριμένο πλαίσιο ορθής και επιστημονικά τεκμηριωμένης πρακτικής, βάσει του οποίου λειτουργεί η ιατρική κοινότητα. Η κάθε μαιευτική μονάδα στη συνέχεια θα βασίσει τα πρωτόκολλά της πάνω σε αυτούς τους κοινούς κανόνες.
»Για παράδειγμα, η φυσιολογική πρόοδος στον τοκετό ορίζεται συγκεκριμένα από τις οδηγίες. Έτσι επιτρέπεται στους τοκετούς να εξελιχθούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και δεν καταλήγουν σε καισαρική πρόωρα» μας εξηγεί ο ειδικός.
«Λειτουργεί επίσης ο Εθνικός Ελεγκτικός Οργανισμός Μαιευτικών και Περιγεννητικών Υπηρεσιών Υγείας (Nation Maternity and Perinatal Audit) που έχει ως ρολό να παρακολουθεί ετησίως μια πληθώρα κλινικών παραμέτρων μέσα στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι αριθμοί των καισαρικών τομών και των φυσιολογικών τοκετών.
»Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί έχουν μια ιεραρχική δομή που επεκτείνεται προς τα κάτω και φτάνει σε καθένα από τα νοσοκομεία. Η κάθε μονάδα έχει έναν υπεύθυνο διευθυντή που παρακολουθεί τα ποσοστά καισαρικών τομών και φροντίζει να διατηρεί την πρακτική μέσα στα αποδεκτά πλαίσια και να αντιδράσει αναλόγως αν εντοπίσει ότι τα ποσοστά αυξάνονται» αναφέρει ο έμπειρος γυναικολόγος, που προτιμάει να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Και συνεχίζει: «Δύο ακόμα σημαντικοί παράγοντες που συνεισφέρουν στο να διατηρηθούν τα επίπεδα καισαρικών χαμηλά είναι η στοχευμένη εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού σε δεξιότητες που μειώνουν τα ποσοστά καισαρικών και εν συνέχεια η ενδυνάμωση αυτών των δεξιοτήτων μέσω απόκτησης κλινικής εμπειρίας.
»Τέλος υπάρχει συνεχής αξιολόγηση των γιατρών που εργάζονται στο εθνικό σύστημα υγείας και αυτό συμβαίνει όχι μόνο στους ειδικευομένους, αλλά και στους ανώτερους γιατρούς. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι μετά τις βραδινές βάρδιες στην αίθουσα τοκετών, έπρεπε κάθε πρωί, πριν τελειώσει η βάρδια, να συζητηθούν και να αιτιολογηθούν οι καισαρικές τομές της προηγούμενης νύχτας.
»Ωστόσο πιστεύω ότι η καινούρια γενιά γιατρών σαν και μένα, οι οποίοι έχουν αποκτήσει αυτή την εμπειρία από συστήματα του εξωτερικού με χαμηλότερα ποσοστά καισαρικών, αλλά και οι γιατροί που έχουν εκπαιδευτεί στην Ελλάδα και έχουν την ευαισθησία να επιθυμήσουν μια αλλαγή της κατάστασης θα προαγάγουν μια πιο ευσυνείδητη πρακτική όσον αφορά στο θέμα των καισαρικών τομών».
Δείτε ακόμα:
