Την Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου ολοκληρώθηκε με επιτυχία το πλήρως διαδικτυακό Πανελλήνιο Συνέδριο για τα Οικονομικά και τις Πολιτικές της Υγείας 2020, που πραγματοποιήθηκε από τις 7 έως τις 12 Δεκεμβρίου 2020, με θέμα «Δημόσια Υγεία & Πολιτική Οικονομία της πανδημίας COVID-19».
Στο συνέδριο συμμετείχαν περίπου 250 ομιλητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο πρόεδρος και διοργανωτής του συνεδρίου καθηγητής Γιάννης Κυριόπολος είπε πως το συνέδριο φέτος, 25 χρόνια μετά την πρώτη σύλληψή του, παραμένει πιο επίκαιρο και αναγκαίο από ποτέ. Απόδειξη είναι ότι φέτος συμμετείχαν ενεργά περισσότεροι από 1200 σύνεδροι και ομιλητές. Μεγάλη ήταν η συμμετοχή και στα προσυνεδριακά Φροντιστήρια, τα οποία διεξήχθησαν από την 1η έως τις 4 Δεκεμβρίου, όπου έλαβαν μέρος 640 άτομα.
Κατά την παράδοση των τελευταίων ετών, ο πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, καθ. Γιάννης Κυριόπουλος και ο πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής, καθ. Κυριάκος Σουλιώτης, απένειμαν Βραβεία «για την προσφορά τους στην επιστήμη και την κοινωνία», στην ομότιμη καθηγήτρια Ψυχιατρικής του ΕΚΠΑ κ. Μένη Μαλλιώρη, και στον καθηγητή Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, κ. Άγγελο Χατζάκη.
Το πρόγραμμα του συνεδρίου περιλάμβανε ομιλίες από διακεκριμένους ομιλητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Στο πλαίσιο της Επίσημης Έναρξης του Συνεδρίου, αξιοσημείωτη ήταν η εναρκτήρια ομιλία με θέμα «Παρόν και μέλλον της πανδημίας του κορωνοϊού», του Γιώργου Παυλάκη, Διευθυντή του Τμήματος Ανθρώπινων Ρετροϊών, Τομέας Εμβολίων, Κέντρο Έρευνας για τον Καρκίνο του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ. Ο κ. Παυλάκης στην ομιλία του περιέγραψε την αντίδραση της παγκόσμιας κοινότητας στην πανδημία του Covid-19, αναφέρθηκε στην ανταπόκριση της χώρας μας και στα μέτρα που λαμβάνονται, αλλά και στο οικονομικό κόστος της πανδημίας. Ο σύγχρονος κόσμος στηρίζεται στα εμβόλια, καθώς ο κόσμος ανοίγει, μικραίνει και δημιουργούνται νέες πανδημίες, είπε ο κ. Παυλάκης, και το γεγονός ότι, χάρη στην άμεση κινητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας, το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού αναπτύχθηκε μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο αποτελεί τεράστια κατάκτηση.
Κεντρική Ομιλία κατά την Έναρξη του συνεδρίου απηύθυνε ο Ηλίας Μόσιαλος, Καθηγητής Πολιτικής της Υγείας και Διευθυντής του Τμήματος Πολιτικής της Υγείας, The London School of Economics and Political Science, κατά την οποία ανέλυσε τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές διαστάσεις της πανδημίας και παρουσίασε τις προτάσεις του για έναν αναγκαίο ανασχεδιασμό της δημόσιας υγείας. Ο ομιλητής αναφέρθηκε στα διδάγματα που πήραμε από την πανδημία σε διεθνές επίπεδο, τόνισε τη σημασία της διαφάνειας και της αλληλεγγύης και επισήμανε την ανάγκη για ένα ασφαλιστικό σύστημα διεθνώς για την κάλυψη πανδημιών. Η αξιοποίηση των τεχνολογιών αιχμής, όπως η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη απουσίασε από την πανδημία του Covid-19, παρατήρησε και υπογράμμισε την ανάγκη για τη χρήση έγκυρων δεδομένων και πολλαπλών παραγόντων στη λήψη των πολιτικών αποφάσεων. Χαρακτήρισε τρομακτικές τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις και προκλήσεις της πανδημίας όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως, προτείνοντας αναδιάρθρωση τόσο στις εργασιακές σχέσεις όσο και στο σύστημα υγείας, ώστε να προλαβαίνει τα προβλήματα και να μην λειτουργεί πυροσβεστικά. Τόνισε επίσης την ανάγκη αναθεώρησης του εκπαιδευτικού προγράμματος των ιατρικών -και του ευρύτερου τομέα της υγείας- σχολών.
Τις τεκμηριωμένες απόψεις του για την «Πανδημία Covid-19: γνωστά, άγνωστα, και ξεχασμένα στοιχειώδη της επιδημιολογίας» παρουσίασε σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία ο Ιωάννης Ιωαννίδης, Τακτικός Καθηγητής Παθολογίας, Επιδημιολογίας και Πληθυσμιακής Υγείας, Επιστημών Δεδομένων και Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο Stanford των ΗΠΑ. Για την αντιμετώπιση μιας πανδημίας χρειάζεται η συνεργασία πολλών επιστημών, τόνισε. Η πανδημία του Covid-19 είναι αθέατη -μεγάλος αριθμός ασυμπτωματικών που αυξάνουν τις πιθανότητες μετάδοσης. Η επιδημιολογική επιτήρηση είναι εξαιρετικά σημαντική (και δεν γίνεται στην Ελλάδα), έτσι ώστε να ληφθούν δρακόντεια μέτρα στους ευάλωτους πληθυσμούς και όχι οριζόντια, ενώ τα μέτρα δεν θα πρέπει να καταστρέφουν την υγεία στους υπόλοιπους τομείς ή την οικονομία.
Συγκρίνοντας δεδομένα από χώρες που έχουν ομοιότητες με την Ελλάδα, ο κ. Ιωαννίδης έδειξε τη μεγάλη σημασία των μαζικών τεστ και τα αποτελέσματά τους στη συγκράτηση του πανδημικού κύματος. Επίσης, με βάση αναλύσεις που πραγματοποίησε, φάνηκε ότι τα καθολικά “lockdown” δεν είχαν πράγματι αποτελεσματικότητα στη συγκράτηση της πανδημίας. Απαραίτητη είναι η μείωση της κινητικότητας, αλλά στοχευμένα, με μείωση της έκθεσης των ατόμων υψηλού κινδύνου και της έκθεσης σε άτομα υψηλού κινδύνου. Επισημαίνοντας τις σοβαρές επιπτώσεις των εξαιρετικά αυστηρών μέτρων, ο κ. Ιωαννίδης κατέληξε σε μια σειρά από συστάσεις για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Η νόσος Covid-19 ενισχύει τις ανισότητες, και οι λιγότερο ευνοημένοι πρέπει να προστατευθούν.
H πλέον επίκαιρη συνεδρία με θέμα «Σύγχρονη επιδημιολογική επιτήρηση της πανδημίας SARS-CoV-2», με συντονιστές τους κ. Σωτήρη Τσιόδρα, Καθηγητή Παθολογίας-Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, και κ. Άγγελο Χατζάκη, Καθηγητή Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, παρουσιάστηκαν τα παραδοσιακά όσο και ορισμένα καινοτόμα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν στην αντιμετώπιση της πανδημίας στην Ελλάδα.
Ένα καινοτόμο εργαλείο επιδημιολογικής επιτήρησης ήταν το «Πρόγραμμα EVA» που χρησιμοποίησε εργαλείο μηχανικής εκμάθησης για τον έλεγχο των ταξιδιωτών στις πύλες εισόδου της χώρας, το οποίο πολλαπλασίασε την αποδοτικότητα των τεστ σε σύγκριση με τον τυχαίο έλεγχο. Για την ιχνηλάτηση των κρουσμάτων, η οποία έχει μεγάλη σημασία για τον περιορισμό της πανδημίας, χρησιμοποιήθηκε διαδικτυακή εφαρμογή, και στη συνεδρία παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα μελέτης των συρροών SARS-CoV-2 κατά τη διάρκεια της ιχνηλάτησης.
Παρουσιάστηκαν επίσης οι μέθοδοι εκτίμησης του στιγμιαίου πραγματικού αναπαραγωγικού ρυθμού (Rt) κατά την πρώτη φάση της πανδημίας Covid-19 στην Ελλάδα. Έγινε αναφορά στις οροεπιδημιολογικές μελέτες της νέας πανδημίας και στην αξιοπιστία των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν, και παρουσιάστηκαν τα δεδομένα τους.
Η μοριακή βιολογία μπορεί να δώσει πολλά δεδομένα και χρήσιμες πληροφορίες, όπως ειπώθηκε, με το μειονέκτημα ότι είναι χρονοβόρα, και ότι έχει αυξημένο κόστος, οπότε είναι δύσκολο να χρησιμοποιηθεί στην περίπτωση ιού που προκαλεί οξεία λοίμωξη˙ αν όμως υπήρχε η τεχνολογία και περισσότερα δεδομένα, θα είχαμε καλύτερη εικόνα του τρόπου διασποράς και το πώς εξελίσσεται χρονικά ο ιός.
Στα σημαντικά ερωτήματα που θα θέλαμε να απαντήσουμε μπροστά σε μία πανδημία, όπως να προβλέψουμε τι ποσοστό θα μολυνθεί και πόσα άτομα θα νοσηλευθούν στις Μ.Ε.Θ., πόσοι θάνατοι αναμένονται, αλλά και να αξιολογήσουμε τα μέτρα την αποτελεσματικότητά τους, επιχείρησαν να απαντήσουν μελέτες της πανδημίας βάσει μοντέλων που διενήργησε το ΕΚΠΑ και παρουσιάστηκαν στη συνεδρία.
Μια «Κριτική προσέγγιση της στρατηγικής αντιμετώπισης της πανδημίας» επιχείρησαν οι κ.κ. Μανώλης Δερμιτζάκης και Σωτήρης Βανδώρος, στη συζήτηση που συντόνισε ο δημοσιογράφος Τάσος Τέλλογλου. Για τη μέχρι σήμερα διαχείριση της κατάστασης, οι συνομιλητές σχολίασαν την έλλειψη δεδομένων και τη μεροληψία (bias) των στατιστικών στοιχείων στην Ελλάδα, την ανάγκη για μαζικά τεστ και τον ρόλο τους στη λήψη των πολιτικών αποφάσεων. Τονίστηκε η ανάγκη για καλύτερο σχεδιασμό των μέτρων και μεγαλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων τεχνολογιών. Επισημάνθηκε η πολυπλοκότητα και η πολυπαραγοντικές διαστάσεις στο θέμα του εμβολιασμού, καθώς και ότι υπάρχουν διαφορετικές στρατηγικές για την εφαρμογή του.
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ
Πολλαπλές διαστάσεις της καινοτομίας καλύφθηκαν στο πλαίσιο του Συνεδρίου. Στη συνεδρία «Η αξία της φαρμακευτικής καινοτομίας» αναλύθηκε η σημασία της έγκαιρης πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες, από πλευράς φαρμακοβιομηχανίας αλλά και του ασθενή, και παρουσιάστηκαν οι οικονομικές διαστάσεις της επένδυσης στην καινοτομία και πώς μπορεί να διασφαλιστεί βιώσιμη και αποτελεσματική φαρμακευτική φροντίδα. Σε συνεργασία με τον ΣΦΕΕ, οργανώθηκε η συνεδρία με θέμα την ενίσχυση της πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες στην με συμμετοχή του υπουργείου Υγείας, του ΕΟΦ, του ΣΦΕΕ, εκπροσώπου συλλόγου ασθενών και της επιστημονικής κοινότητας.
Το ευαίσθητο ζήτημα των ορφανών φαρμάκων και το ερώτημα ποιος «πληρώνει» την καινοτομία, συζητήθηκε στη σχετική συνεδρία. Ενώ υπάρχουν πάνω από 7.000 σπάνιες ασθένειες και ειδικά στην Ευρώπη υπάρχουν 30.000.000 ασθενείς με κάποια σπάνια ασθένεια, σήμερα διαθέτουμε μόλις 145 θεραπείες που αφορούν μόνο το 5% των σπάνιων ασθενειών. Οι ασθενείς πολύ συχνά δεν έχουν πρόσβαση σε αυτές τις θεραπείες.
Το κόστος διάθεσης ενός νέου ορφανού φαρμάκου στην αγορά μπορεί να διακυμαίνεται και ανάλογα με τη θεραπευτική περιοχή, δημιουργώντας κατ’ αυτό τον τρόπο ανισότητες στον τομέα της υγείας, καθώς η τιμή των φαρμάκων αυτών είναι πολύ υψηλή. Κατόπιν διακρατικών συμφωνιών έχει θεσπιστεί πλαίσιο για επιτάχυνση της αξιολόγησης των εγκρίσεων των ορφανών φαρμάκων ενώ, το τελευταίο διάστημα οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες υποστηρίζουν την ανάπτυξη ορφανών φαρμάκων, παρά τους περιορισμούς.
Από πλευράς ασθενών, διατυπώθηκε πως μόνο φάρμακα εκτός ενδείξεων υπάρχουν για αρκετές σπάνιες ασθένειες, χωρίς να καλύπτονται οι ανάγκες των ασθενών και να αντιμετωπίζονται τα συμπτώματα. Η πρόσβαση στο φάρμακο για τους ασθενείς με σπάνια νοσήματα είναι πολύ δύσκολη και ιδιαίτερα χρονοβόρα, κυρίως αυτή την περίοδο που η προσοχή έχει στραφεί στην πανδημία COVID-19. Όσον αφορά τη χρηματοδότηση της καινοτομίας το πιο σημαντικό είναι η αξιολόγηση, κατά πόσο δηλαδή η νέα τεχνολογία έχει κάποια χρησιμότητα για τους ασθενείς, ενώ είναι απαραίτητο να εξετάσουμε τις συνθήκες που πρέπει να αποδειχθεί η θεραπευτική αξία των καινοτόμων θεραπειών.
Η συνεδρία με αντικείμενο εξατομικευμένη προσέγγιση των ογκολογικών ασθενών παρουσίασε τα διαγνωστικά οφέλη που προκύπτουν από την εξατομικευμένη θεραπεία, συγκεκριμένα μέσω των βιοδεικτών, οι οποίοι στην ογκολογία, προβλέπουν την ανταπόκριση του όγκου του μεμονωμένου ασθενούς σε συγκεκριμένη θεραπεία. Τα τελευταία πέντε χρόνια έχει συντελεστεί μια επανάσταση στην ιατρική ακριβείας με τη βοήθεια των βιοδεικτών, η ανοσοθεραπεία, η οποία στον καρκίνο είναι μια μορφή στοχευμένης θεραπείας. Για τους ογκολόγους, υπάρχει πολύ μεγάλη ανάγκη να εκμεταλλευτούν στο έπακρο το βιολογικό υλικό μέσω της εφαρμογής μιας διαπιστευμένης και εγκεκριμένης μεθοδολογίας ελέγχου πολλαπλών γονιδίων. Από την πλευρά των ασθενών, στη συνεδρία αυτή τονίστηκε ότι σχέση εμπιστοσύνης ιατρού-ασθενούς είναι πρώτιστης σημασίας, καθώς ο γιατρός δεν αποφασίζει μόνος του, αλλά μαζί με τον ασθενή.
Στην Ελλάδα εξατομικευμένες θεραπείες εφαρμόζονται σε ποσοστό 30-40%, λόγω προβλημάτων κόστους, προσβασιμότητας και αποζημίωσης, ενώ υπάρχει έλλειψη κέντρων παρηγορητικής φροντίδας και ιατρείων πόνου που είναι πολύ σημαντικά για τους καρκινοπαθείς. Τέλος, επισημάνθηκε πως ένα μεγάλο κενό της πολιτείας ιδίως ως προς την ενημέρωση, καλύπτεται τα σωματεία ασθενών, μέσω του εθελοντισμού. Από οικονομικής πλευράς οι κυβερνήσεις χρηματοδοτούν τις εξατομικευμένες θεραπείες και δημιουργούν τις συνθήκες για να προωθηθεί η εξατομικευμένη ιατρική σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει συνεχής αύξηση της ζήτησης για υπηρεσίες υγείας και για ογκολογικά φάρμακα, αλλά οι καινούριες παρεμβάσεις ενώ έχουν καλύτερα κλινικά αποτελέσματα, είναι ακριβότερες˙ από την άλλη πλευρά, οι προϋπολογισμοί είναι ιδιαίτερα περιορισμένοι. Η καλύτερη θεραπεία έχει μεγαλύτερο ποσοστό αποτελεσματικότητας και μπορεί να έχει σημαντικά κλινικά αποτελέσματα, αλλά για να μετρηθεί η αποδοτικότητα μιας θεραπείας πρέπει να ξέρουμε το αποτέλεσμά της με βάση τα δεδομένα.
ΕΜΒΟΛΙΟ
Άκρως επίκαιρο ήταν το θέμα της συνεδρίας «Η αναζήτηση και διάθεση αποτελεσματικού και ασφαλούς εμβολίου για τον Covid-19», της οποίας ο τίτλος συγκεντρώνει τις προσδοκίες, τα οράματα και τους προβληματισμούς για μια λοίμωξη που ταλαιπωρεί όλη την οικουμένη. Αρχικά, παρουσιάστηκε η στρατηγική διάθεσης του εμβολίου έναντι της Covid-19, με στοιχεία από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Η σημασία της ανάπτυξης ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων προκειμένου να επανέλθει η κοινωνική και οικονομική σταθερότητα αναγνωρίστηκε ήδη από τα πρώτα στάδια της πανδημίας, και έτσι ξεκίνησε μια πρωτόγνωρη συλλογική προσπάθεια με δύο πυλώνες: την εξασφάλιση επαρκούς παραγωγής εμβολίων στην ΕΕ, και την προσαρμογή του ρυθμιστικού πλαισίου για την επιτάχυνση της διαδικασίας με παράλληλη διατήρηση της ποιότητας, ασφάλειας και αποτελεσματικότητας. Σήμερα, η ΕΕ έχει καταλήξει σε έξι συμφωνίες προ-αγοράς που διασφαλίζουν την επάρκεια του εμβολίου. Ωστόσο, η στρατηγική του εμβολιασμού είναι μια άσκηση προτεραιοποίησης, με διαφοροποιήσεις στις προσεγγίσεις εντός της Ευρώπης.
Στην Ελλάδα, οι ομάδες προτεραιότητας δεν έχουν ακόμη προσδιορισθεί, είμαστε ωστόσο πολύ κοντά. Η κατάλληλη επικοινωνία όλων των διαθέσιμων πληροφοριών θα συμβάλει ώστε να κατανοήσουν όλοι τα πραγματικά χαρακτηριστικά και την αξία του εμβολιασμού και να προσέλθουν, προκειμένου η στρατηγική να είναι επιτυχημένη. Όσον αφορά τις νέες τεχνολογίες ανάπτυξης εμβολίων, αναφέρθηκε ότι ήταν η τεράστια προσπάθεια που κατέβαλε η παγκόσμια βιοϊατρική κοινότητα τους τελευταίους μόλις 8 μήνες, αυτή που οδήγησε στην ταχύτατη γενετική χαρτογράφηση του ιού και στον προσδιορισμό της ακριβούς χημικής σύστασής του.
Η προσπάθεια αυτή απέδωσε 800 πειραματικά εμβόλια, 52 εκ των οποίων βρίσκονται ήδη σε φάση κλινικής δοκιμής σε ανθρώπους, 12 εξ αυτών είναι σε φάση ΙΙΙ και 2 εμβόλια βρίσκονται πολύ κοντά στο να λάβουν άδεια επείγουσας χρήσης. Η προσπάθεια δημιουργίας mRNA εμβολίων -μία από τις νέες τεχνολογίες για τη δημιουργία γενετικών εμβολίων- ξεκίνησε πριν από τουλάχιστον 2 δεκαετίες, και στο διάστημα αυτό, τα προβλήματα που υπήρχαν με τη σταθεροποίηση του mRNA λύθηκαν, έτσι, σήμερα, τα εμβόλια αυτά θεωρούνται τα πιο «καθαρά» εμβόλια.
Το εμβόλιο που αναμένεται να έρθει σύντομα και στη χώρα μας, είναι ένα RNA εμβόλιο και είναι ασφαλές, έχοντας ακολουθήσει όλα τα απαιτούμενα στάδια της διαδικασίας. Αυτό που συνέβη με την ανάπτυξη εμβολίων κατά της Covid-19 είναι πρωτοφανές στην ανθρωπότητα, καθώς τα 15 έτη που χρειάζεται συνήθως η ανάπτυξη ενός εμβολίου συρρικνώθηκαν σε αυτή την περίπτωση σε λιγότερο από ένα έτος, χωρίς καμία έκπτωση στη μελέτη της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας προκειμένου να λάβουν τα εμβόλια αυτά άδεια κυκλοφορίας. Ο αριθμός των ατόμων που θα πρέπει να εμβολιασθούν για να ελεγχθεί η πανδημία προσδιορίζεται με βάση δύο κυρίως παράγοντες το δείκτη R0 και την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.
Η ανάπτυξη εμβολιαστικών κέντρων για τον εμβολιασμό έναντι της νόσου Covid-19, που θα έχει ως βάση την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, υπάρχουν ωστόσο κάποια βασικά εμπόδια και προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπισθούν, και είναι οργανωτικά, εμπόδια που αφορούν στους ίδιους τους ασθενείς και την ελλιπή ενημέρωσή τους, καθώς και τα εμπόδια που αφορούν στις ψευδείς ειδήσεις και τα αντιεμβολιαστικά κινήματα. Η εμπλοκή της ΠΦΥ στον εμβολιασμό κατά της νόσου Covid-19 αποτελεί μία ευκαιρία ώστε οι πολίτες να αναγνωρίσουν τον ρόλο της, αλλά και προκειμένου το σύστημα υγείας να δημιουργήσει το ζητούμενο εδώ και χρόνια Εθνικό Μητρώο Εμβολιασμών.
Το «Εθνικό Μητρώο Εμβολιασμών» συστάθηκε με υπουργική απόφαση στις 31/10/2020 και έχει ως στόχο την ακριβή καταγραφή των εμβολίων που διενεργούνται σε κάθε πρόσωπο που ανήκει στον γενικό πληθυσμό της χώρας. Το Μητρώο διασφαλίζει την ακριβή καταγραφή των εμβολιασμών, ενώ προσφέρει επίσης τη δυνατότητα προσωποποιημένης ειδοποίησης για τα εμβόλια που πρέπει να διενεργηθούν, αλλά και συλλογής πληροφοριών για πρόσωπα που πρέπει να προσεγγισθούν από τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας στο πλαίσιο μιας επιδημίας προκειμένου να εμβολιασθούν. Το θέμα του εμβολιασμού συζητήθηκε επίσης στη συνεδρία που επιχείρησε να απαντήσει στο ερώτημα «Τι πρέπει να γίνει για να πείσουμε για την αξία του εμβολιασμού».
ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ
Μια εξαιρετικά εποικοδομητική συζήτηση σχετικά με το πώς θα μπορούσε η χώρα μας να αντιμετωπίσει με επιτυχία την επόμενη μέρα της πανδημίας και το «μετά-Covid-19 σύνδρομο» διεξήχθη μεταξύ του Καθηγητή κ. Γιάννη Κυριόπουλου, και του Καθηγητή κ. Αθανάσιου Σκουτέλη, Διευθυντή της Β’ Παθολογικής – Λοιμωξιολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο «Υγεία». Έχουν περιγραφεί περιπτώσεις ασθενών που έχουν νοσήσει από τον ιό (κυρίως που χρειάσθηκαν νοσηλεία σε νοσοκομείο), ανέπτυξαν στη συνέχεια ένα σύνδρομο που συχνότερα περιλαμβάνει χρόνια κόπωση, αλλά και προβλήματα που αφορούν στο αναπνευστικό, στο καρδιαγγειακό σύστημα, στους νεφρούς, καθώς και κατάθλιψη, ωστόσο ο χρόνος είναι πολύ λίγος για να μιλάμε για χρόνιες επιπλοκές της Covid. Όσον αφορά την επόμενη μέρα της περιπέτειας της πανδημίας, αυτή θέτει μείζονα ζητήματα στις υπηρεσίες υγείας και καθιστά αναγκαία την αναδιάρθρωση των υπηρεσιών υγείας, καθώς η αύξηση της «δεξαμενής» των χρονίως πασχόντων με την προσθήκη αυτών των ασθενών προφανώς θα επιβαρύνει τις υπηρεσίες υγείας. Τονίστηκε η ανάγκη για πολιτική ώθησης των υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (η οποία είναι η μόνη που μπορεί να βοηθήσει στην αποσυμφόρηση των νοσοκομείων) και στην επικέντρωση στην επιδημιολογική έρευνα. Η συζήτηση κατέληξε πως οι προτεραιότητες της μετα-Covid εποχής, είναι το τρίπτυχο εκπαίδευση – έρευνα, πρωτοβάθμια – δημόσια υγεία και ψηφιακή υγεία.
ΕΡΕΥΝΕΣ
Στο Πανελλήνιο Συνέδριο παρουσιάστηκαν πρωτότυπες έρευνες: τα αποτελέσματα έρευνας αγοράς της IQVIA με θέμα «Η επίδραση της πανδημίας Covid-19 στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, τους επαγγελματίες της υγείας, τους ασθενείς και τους πολίτες» παρουσίασε η Μαρία Τριανταφύλλου. Τη μελέτη της DELOITTE με θέμα «7 Πυλώνες για ένα ισχυρό Εθνικό Σύστημα Υγείας με επίκεντρο τον ασθενή» παρουσίασε ο Γιάννης Βάλβης. Τέλος, τη μελέτη του Ινστιτούτου Οικονομικών της υγείας (i-hecon) για την αποτίμηση της οικονομικής αποδοτικότητας της θεραπευτικής διαχείρισης του HIV στην Ελλάδα την περίοδο 2010-2019 & προτάσεις πολιτικής, παρουσίασε ο Διευθυντής του Ινστιτούτου, Κώστας Αθανασάκης και αναφέρθηκε στη διαχείριση του AIDS/HIV ως πρότυπο επιτυχούς διαχείρισης νοσήματος.
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ
Τη στρατηγική ανάπτυξης της ΠΦΥ στην Ελλάδα ανέπτυξε στην ομιλία του ο Γενικός Γραμματέας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας του Υπ. Υγείας, Μάριος Θεμιστοκλέους. Το μεγαλύτερο μέρος της δημόσιας υγείας αναλώνεται αυτή την περίοδο στην αντιμετώπιση της πανδημίας και στην οργάνωση του εμβολιασμού, είναι παρόλα αυτά το πρώτο βήμα για τη μεταρρύθμιση στην ΠΦΥ. Γι’ αυτό τον σκοπό, είναι απαραίτητο πρώτα να τεθεί το πλαίσιο ανάπτυξης της ΠΦΥ, τι ακριβώς θα περιλαμβάνει, και να οριστούν αυξημένα κονδύλια για τη χρηματοδότησή της. Ο κ. Θεμιστοκλέους περιέγραψε το νέο δίκτυο της ΠΦΥ, η διοικητική δομή του οποίου θα ανήκει στις ΥΠε, με επίκεντρο της οργανωτικής δομής το Κέντρο Υγείας.
Το κλειδί στη διαδικασία της μεταρρύθμισης είναι η ψηφιοποίηση του συστήματος. Τέλος, παρουσίασε το σχέδιο εμβολιασμού κατά του κορωνοϊού, υπογραμμίζοντας ότι πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες υγειονομικές δράσεις στη χώρα που αναλαμβάνει η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, με 1.018 εμβολιαστικά κέντρα στις δομές της ΠΦΥ (Κέντρα Υγείας, τοπικά και περιφερειακά ιατρεία) και μέγιστη δυνατότητα εμβολιασμού 2 εκατ. πολιτών μηνιαίως. Στόχος του δύσκολου αυτού εγχειρήματος είναι στους επόμενους 6-7 μήνες να εμβολιαστεί το απαραίτητο τμήμα του πληθυσμού ώστε να θωρακιστούμε απέναντι στην πανδημία.
Ογκολογικοί ασθενείς, ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα και ασθενείς με καρδιολογικά νοσήματα αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα πρόσβασης στη θεραπεία και μη έγκαιρης διάγνωσης. Θα μπορούσε άραγε η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας να διαδραματίσει κάποιο ρόλο στην επίλυση των προβλημάτων αυτών υπό τις κατάλληλες προϋποθέσεις; Το ευαίσθητο και ζωτικής σημασίας για τους ασθενείς με χρόνια νοσήματα ζήτημα των καθυστερήσεων στη διάγνωση και θεραπεία των ασθενών αναπτύχθηκε στη συνεδρία με θέμα «Καθυστερημένη Φροντίδα ως επίπτωση της πανδημίας Covid-19». Όσον αφορά τους χρόνιους ασθενείς, οι ίδιοι παραμελούν λόγω φόβου τα προβλήματα υγείας τους, κάτι που αναμένεται να έχει επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της κοινωνίας αλλά και της οικονομίας μας αργότερα. Η πρόληψη, αλλά και η έγκαιρη διάγνωση, δυστυχώς, περνούν σε δεύτερη μοίρα. Ιδιαίτερα στις απομακρυσμένες περιοχές όπου η πρόσβαση σε δομές υγείας είναι πολύ δύσκολη, υπάρχει μεγάλη ανάγκη για πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Τέλος, οι χρόνιοι ασθενείς φέρουν αυτή την περίοδο ένα ακόμη μεγαλύτερο ψυχολογικό φορτίο από αυτό που ήδη είχαν, καθώς αισθάνονται απομονωμένοι και χωρίς φροντίδα.
Δυστυχώς οι πάσχοντες από καρκίνο υφίστανται σε σημαντικό βαθμό τις επιπτώσεις της πανδημίας. Αυτό που ωστόσο δεν έχει ακόμη εκτιμηθεί, παρά το ότι έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές μελέτες, είναι το έμμεσο κόστος. Οι επιπτώσεις της πανδημίας θα φανούν τα επόμενα χρόνια, καθώς εκτιμάται ότι θα αυξηθεί η θνησιμότητα λόγω καρκίνου, λόγω των καθυστερήσεων στη διάγνωση και τις θεραπείες για τον καρκίνο. Για την αντιμετώπιση των παραπάνω, προτείνεται η υποστήριξη, προβολή και προώθηση του προσυμπτωματικού ελέγχου για καρκίνο, καθώς και αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων της ψηφιακής υγείας, καθώς έχουμε μπροστά μας πολλές δυσκολίες να αντιμετωπίσουμε.
Εκ μέρους της πολιτείας διευκρινίστηκε ότι η αντιμετώπιση ογκολογικών ασθενών και ασθενών με αυτοάνοσα νοσήματα από το ΕΣΥ αποτελούσε και εξακολουθεί να αποτελεί ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο και σημαντικό θέμα. Στην περίοδο της πανδημίας εφαρμόζεται η αποκλειστική απασχόληση του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού με τους ογκολογικούς ασθενείς (και όχι παράλληλα με την παροχή υπηρεσιών σε ασθενείς με Covid), ενώ υπάρχουν επίσης ξεχωριστές αίθουσες, διάδρομοι και χώροι νοσηλείας, ώστε οι ογκολογικοί ασθενείς να είναι απόλυτα προστατευμένοι από το ενδεχόμενο μόλυνσης από τον ιό. Σε περίπτωση που εντοπισθεί μόλυνση σε ογκολογικό ασθενή, ακολουθεί η άμεση εφαρμογή συγκεκριμένων πρωτοκόλλων. Η αρχική βίαιη εισβολή του Covid αποδιοργάνωσε την παραδοσιακή δομή του ΕΣΥ, σε αντίθεση με το δεύτερο κύμα όπου υπήρξε μεγαλύτερη προετοιμασία, οργάνωση και καλύτερη ανταπόκριση στις απαιτήσεις και προκλήσεις. Σήμερα έχει αυξηθεί η προσβασιμότητα, ο κόσμος επισκέπτεται τα νοσοκομεία όταν έχει ανάγκη, δεν αισθάνεται πλέον τόσο έντονο φόβο, ενώ επιπλέον στο προσωπικό έχει διαμορφωθεί μια κουλτούρα συμμετοχής στο πρόβλημα.
Η πανδημία αυτή έχει πολλές διαστάσεις, καθώς βλέπουμε πως δεν εστιάζουν όλοι οι φορείς στον ίδιο στόχο. Έτσι, ο ΠΟΥ εστιάζει στη συμπεριφορική διάσταση του προβλήματος (τι πρέπει να κάνουμε για να περιορίσουμε την εξάπλωση του ιού), ενώ ο FDA έχει βασικό στόχο την ανάπτυξη τεχνολογίας, φαρμάκων και εμβολίων και στη μέση βρίσκεται η κοινωνία. Η πανδημία φαίνεται ότι ενισχύει τις προϋπάρχουσες ανισότητες στην έγκαιρη διάγνωση και πρόσβαση στη θεραπεία στον καρκίνο και δυστυχώς γνωρίζουμε πως η πρόγνωση στον καρκίνο και η θνησιμότητα επηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό από το χρόνο διάγνωσης και θεραπείας.
Επιπλέον, η πανδημία έχει επηρεάσει τη διεξαγωγή μελετών και ερευνών για τον καρκίνο. Όσον αφορά τους ρευματοπαθείς, στην πρώτη φάση της πανδημίας, υπήρχε διάχυτη ανησυχία σχετικά με το αν τα φάρμακα που λαμβάνουν οι ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα αυξάνουν την επιρρέπεια για νόσηση από Covid και αν η έκβασή τους σε περίπτωση που μολυνθούν με τον ιό θα είναι δυσχερέστερη. Στη συνέχεια ωστόσο, εκδόθηκαν κατευθυντήριες οδηγίες που καθησύχασαν τους ασθενείς, καθώς διαπιστώθηκε πως δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Επισημάνθηκαν και κάποια θετικά της πανδημίας, όπως ότι οι ασθενείς συνειδητοποίησαν την αξία των εμβολιασμών, ενώ διαπιστώθηκε ότι περίπου 50% των ασθενών είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, έτσι αξιοποιήθηκε στο έπακρο η άυλη συνταγογράφηση.
Στα καρδιακά νοσήματα το πρόβλημα της καθυστερημένης διάγνωσης είναι πολύ σημαντικό και μπορεί να έχει ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις. Στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων διαπιστώθηκε μειωμένη προσέλευση των ασθενών, και μείωση των εισαγωγών κατά 45% στην πρώτη φάση της πανδημίας, και μάλιστα 25% αφορούσαν ασθενείς με οξέα στεφανιαία σύνδρομα. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε, ότι η καρδιαγγειακή νόσος εξακολουθεί να αποτελεί την κύρια αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στον πληθυσμό και πλήττει κυρίως ασθενείς σε παραγωγική ηλικία, που σημαίνει πως δεν θα πρέπει να υπάρξει μείωση σε κλίνες, ιδίως σε κλίνες μονάδων εντατικής θεραπείας για οξέα στεφανιαία σύνδρομα.
Στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και την πανδημία Covid-19 αφιερώθηκε ειδική συνεδρία, η οποία εξέτασε την Ολοκληρωμένη Φροντίδα Υγείας στην Ελλάδα στην κατεύθυνση της μείωσης της ευαλωτότητας, έγινε σύνδεση της ΠΦΥ με τη Δημόσια Υγεία και αναλύθηκαν οι σχετικές θέσεις των Ευρωπαϊκών Εταιρειών. Επίσης, στη συνεδρία παρουσιάστηκαν οι απόψεις των επαγγελματιών πρώτης γραμμής και εξετάστηκε η συμπεριφορά των επισκεπτών των υπηρεσιών ΠΦΥ.
Η εθνική πολιτική για την καρδιακή ανεπάρκεια και την κατάσταση στην Ελλάδα το 2020, εξετάστηκε σε ειδική συνεδρία, ενώ μία ομιλία και μία συνεδρία αφιερώθηκαν στον σακχαρώδη διαβήτη: η ομιλία του Πάνου Καναβού με θέμα «Ευκαιρίες και εμπόδια στην πολιτική υγείας για τον Διαβήτη στην Ελλάδα» και η συνεδρία με θέμα «Covid-19: Θα ήταν εξίσου απειλητικός ιός αν είχαμε χαμηλότερα ποσοστά Σακχαρώδη Διαβήτη ή Παχυσαρκίας στον πληθυσμό μας;».
Οι διαστάσεις των πολιτικών υγείας στην πανδημία Covid-19 συζητήθηκαν σε μια εξαιρετική συνεδρία με τη συμμετοχή διακεκριμένων ομιλητών, των καθηγητών κ. Άγι Τσουρού, Γιάννη Τούντα και Χρήστου Λιονή και ενός νέου ερευνητή, του Ηλία Κυριόπουλου, υπό τον συντονισμό του καθηγητή Κ. Σουλιώτη.
ΨΗΦΙΑΚΗ ΥΓΕΙΑ
Συνεδρία με θέμα την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών και μεγάλων δεδομένων για την αύξηση της αποτελεσματικότητας στον υγειονομικό τομέα, διοργανώθηκε σε συνεργασία με τον ΣΦΕΕ. Ο Γενικός Γραμματέας Υπηρεσιών Υγείας του Υπουργείου Υγείας κ. Ι. Κωτσιόπουλος αναφέρθηκε, καταρχάς, στην αξιολόγηση των νοσοκομείων, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία θα μπορούσε να βοηθήσει στην αξιολόγηση και τη βελτίωση των υπηρεσιών υγείας, ώστε να κατανοηθούν οι χρόνιες παθογένειες του Εθνικού Συστήματος Υγείας και να υλοποιηθούν δράσεις.
Στο επίκεντρο του νέου μοντέλου για το ΕΣΥ βρίσκεται η παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υγείας, ενώ η διοικητική διάρθρωση των νοσοκομείων οργανώνεται σε τρεις κατηγορίες με στόχο την καλύτερη λειτουργία τους: στην οικονομική διαχείριση, στις λειτουργίες και στο ανθρώπινο δυναμικό. Μέσω του νεοσύστατου Οργανισμού Διασφάλισης Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ) θα συγκεντρωθούν όλα τα δεδομένα και θα δοθούν τα κίνητρα σε όλους τους παρόχους υπηρεσιών υγείας να ανεβάσουν το επίπεδο των υπηρεσιών με ασθενοκεντρική προσέγγιση. Ανακοινώθηκε επίσης η έναρξη ενός μεγάλου έργου, του Εθνικού Προγράμματος Πρόληψης και Εκπαίδευσης Ελέγχου των Νοσοκομειακών Λοιμώξεων και της Μικροβιακής Αντοχής, καθώς και της Ψηφιακής Βίβλου, που αποσκοπούν στη διαρκή βελτίωση και εκσυγχρονισμό του ΕΣΥ. Ο κ. Ν. Κωστάρας, Γενικός Διευθυντής της IQVIA, μίλησε για την αξιοποίηση των δημόσιων δεδομένων υγείας, για την οποία θα πρέπει να σχεδιαστεί η διαδικασία, να καθοριστεί ο σκοπός και να βρεθούν οι ανθρώπινοι πόροι με σκοπό τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης των δημόσιων δεδομένων υγείας.
Η διαβαθμισμένη πρόσβαση στα δεδομένα υγείας αποτελεί εξαιρετική ευκαιρία να βελτιωθεί η εικόνα του κράτους και να κερδηθεί η εμπιστοσύνη του πολίτη. Απαραίτητη είναι η εξεύρεση των κατάλληλων πόρων, δηλαδή, στελεχών με κατάλληλες δεξιότητες και τεχνογνωσία, ενώ οι οικονομικοί πόροι είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για την αγορά εξοπλισμού, οι οποίοι μπορούν να εξασφαλιστούν μέσω της χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκαμψης. Ο κ. Ν. Μορόπουλος, Senior Associate της Planet S.A., αναφέρθηκε στα κρίσιμα θέματα ψηφιακού μετασχηματισμού στην υγεία και ιδίως στη διαλειτουργικότητα των συστημάτων. Θα πρέπει να διαμορφωθεί και ένα πλαίσιο διακυβέρνησης, διαχείρισης και διαφύλαξης δεδομένων, καθώς αποτελούν έναν ιδιαίτερα σημαντικό πόρο, τόνισε. Τέλος, η κ. Ν. Τσούμα, Πρόεδρος ΔΣ & Διευθύνουσα Σύμβουλος της ΗΔΙΚΑ ΑΕ, μίλησε για την αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών και των μεγάλων δεδομένων, τα συστήματα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, τον ηλεκτρονικό φάκελο και τα μητρώα.
Αναφέρθηκε στο αντικείμενο της ΗΔΙΚΑ και υπογράμμισε την πρόσφατη υλοποίηση της συνταγογράφησης των φαρμάκων σε άυλη, και πρόσθεσε ότι τα συστήματα διαρκώς βελτιώνονται και προχωρούν σε παροχή νέων υπηρεσιών. Κατέληξε στα οφέλη που προκύπτουν από την ύπαρξη των μητρώων, αφορούν την καταγραφή της πορείας της νόσου, τον καθορισμό της κλινικής αποτελεσματικότητας, την παρακολούθηση της ασφάλειας της φαρμακευτικής αγωγής, καθώς και τη λήψη αποφάσεων για πολιτικές υγείας. Όλα αυτά τα δεδομένα φτιάχνουν τον ατομικό φάκελο υγείας, ο οποίος αποτελεί το κεντρικό σημείο αναφοράς του ΕΣΥ.
Με θέματα ψηφιακής υγείας ασχολήθηκαν η συνεδρία για την Τηλεϊατρική στην ΠΦΥ, η οποία αποτελεί μια αδήριτη ανάγκη στην πανδημία Covid-19 που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την Ιατρική Εταιρεία Αθηνών, και η συνεδρία σε συνεργασία με την HL7 Hellas & την ECHAlliance, με θέμα τα «Προαπαιτούμενα για τη λειτουργία τηλεϊατρικής και mHealth & Βέλτιστες πρακτικές».
