Επιμέλεια: Θάνος Ξυδόπουλος
Η ευλογιά των πιθήκων δεν είναι νέα ασθένεια. Το πρώτο επιβεβαιωμένο κρούσμα στον άνθρωπο ήταν το 1970, όταν ο ιός απομονώθηκε από ένα παιδί που ήταν ύποπτο για ευλογιά στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ).
Η ευλογιά των πιθήκων είναι απίθανο να προκαλέσει άλλη πανδημία, αλλά με την COVID-19 στο επίκεντρο, ο φόβος είναι κατανοητός. Αν και σπάνια, και συνήθως ήπια, η ευλογιά των πιθήκων μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ασθένεια. Οι υγειονομικοί υπάλληλοι ανησυχούν ότι θα προκύψουν περισσότερα κρούσματα με τις αυξημένες μετακινήσεις.
Τι ακριβώς συμβαίνει στο τρέχον ξέσπασμα και τι μας λέει η ιστορία για την ευλογιά των πιθήκων;
Η ευλογιά των πιθήκων προκαλείται από τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, ο οποίος ανήκει σε ένα υποσύνολο της οικογένειας ιών Poxviridae που ονομάζεται Orthopoxvirus. Αυτό το υποσύνολο περιλαμβάνει τους ιούς της ευλογιάς, της δαμαλίτιδας και της ευλογιάς των αγελάδων. Ενώ η δεξαμενή ζώων για τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων είναι άγνωστη, τα αφρικανικά τρωκτικά είναι ύποπτα ότι παίζουν ρόλο στη μετάδοση.
Το όνομα «ευλογιά των πιθήκων» προέρχεται από τις πρώτες τεκμηριωμένες περιπτώσεις της ασθένειας σε ζώα το 1958, όταν εμφανίστηκαν δύο κρούσματα σε πιθήκους. Ωστόσο, ο ιός δεν μεταπήδησε από τους πιθήκους στον άνθρωπο, ούτε οι πίθηκοι είναι κύριοι φορείς της νόσου.
Από το πρώτο κρούσμα που αναφέρθηκε στον άνθρωπο, η ευλογιά των πιθήκων έχει εντοπιστεί σε πολλές άλλες χώρες της κεντρικής και δυτικής Αφρικής, με την πλειονότητα των μολύνσεων στη ΛΔΚ. Κρούσματα εκτός Αφρικής έχουν συνδεθεί με διεθνή ταξίδια ή εισαγόμενα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και αλλού. Τα πρώτα αναφερόμενα κρούσματα ευλογιάς των πιθήκων στις ΗΠΑ ήταν το 2003, από ένα ξέσπασμα στο Τέξας που συνδέθηκε με ένα φορτίο ζώων από την Γκάνα. Υπήρξαν επίσης περιπτώσεις που σχετίζονταν με ταξίδια τον Νοέμβριο και τον Ιούλιο του 2021 στο Μέριλαντ.
Επειδή η ευλογιά των πιθήκων σχετίζεται στενά με την ευλογιά, το εμβόλιο κατά της ευλογιάς μπορεί να παρέχει προστασία έναντι της μόλυνσης και από τους δύο ιούς. Ωστόσο, από τότε που η ευλογιά εξαλείφθηκε επίσημα, οι συνήθεις εμβολιασμοί κατά της ευλογιάς για τον γενικό πληθυσμό σταμάτησαν. Εξαιτίας αυτού, η ευλογιά των πιθήκων εμφανίζεται όλο και περισσότερο σε μη εμβολιασμένους ανθρώπους.
Μετάδοση
Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί μέσω επαφής με μολυσμένο άτομο ή ζώο ή μολυσμένες επιφάνειες. Τυπικά, ο ιός εισέρχεται στο σώμα μέσω πληγωμένου δέρματος, εισπνοής ή των βλεννογόνων στα μάτια, τη μύτη ή το στόμα. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο γίνεται κυρίως μέσω της εισπνοής μεγάλων αναπνευστικών σταγονιδίων αντί της άμεσης επαφής με σωματικά υγρά ή της έμμεσης επαφής μέσω των ρούχων. Τα ποσοστά μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο για την ευλογιά των πιθήκων έχουν περιοριστεί.
Οι υγειονομικοί υπάλληλοι ανησυχούν ότι ο ιός μπορεί επί του παρόντος να εξαπλώνεται απαρατήρητα μέσω της μετάδοσης της κοινότητας, πιθανώς μέσω ενός νέου μηχανισμού. Το πού και πώς εμφανίζονται οι λοιμώξεις είναι ακόμα υπό διερεύνηση.
Σημάδια και συμπτώματα
Αφού ο ιός εισέλθει στο σώμα, αρχίζει να αναπαράγεται και να εξαπλώνεται μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. Τα συμπτώματα συνήθως δεν εμφανίζονται παρά μία έως δύο εβδομάδες μετά τη μόλυνση.
Η ευλογιά των πιθήκων προκαλεί δερματικές βλάβες που μοιάζουν με ευλογιά, αλλά τα συμπτώματα είναι συνήθως πιο ήπια από αυτά της ευλογιάς. Τα συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη είναι κοινά αρχικά, που κυμαίνονται από πυρετό και πονοκέφαλο έως δύσπνοια. Μία έως 10 ημέρες αργότερα, μπορεί να εμφανιστεί ένα εξάνθημα στα άκρα, το κεφάλι ή τον κορμό που τελικά μετατρέπεται σε φουσκάλες γεμάτες με πύον. Συνολικά, τα συμπτώματα συνήθως διαρκούν δύο έως τέσσερις εβδομάδες, ενώ οι δερματικές βλάβες συνήθως ξεφλουδίζουν σε 14 έως 21 ημέρες.
Ενώ η ευλογιά των πιθήκων είναι σπάνια και συνήθως μη θανατηφόρα, μια εκδοχή της νόσου σκοτώνει περίπου το 10% των μολυσμένων ατόμων. Η μορφή του ιού που κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή θεωρείται ηπιότερη, με ποσοστό θνησιμότητας μικρότερο από 1%.
Εμβόλια και θεραπείες
Η θεραπεία για την ευλογιά των πιθήκων επικεντρώνεται κυρίως στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Σύμφωνα με το CDC, δεν υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι το εμβόλιο της ευλογιάς μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των λοιμώξεων από την ευλογιά των πιθήκων και στη μείωση της σοβαρότητας των συμπτωμάτων. Ένα εμβόλιο γνωστό ως Imvamune ή Imvanex έχει άδεια στις ΗΠΑ για την πρόληψη της ευλογιάς των πιθήκων και της ευλογιάς.
Ο εμβολιασμός μετά την έκθεση στον ιό μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση των πιθανοτήτων σοβαρής ασθένειας. Το CDC συνιστά επί του παρόντος τον εμβολιασμό κατά της ευλογιάς μόνο σε άτομα που έχουν εκτεθεί ή είναι πιθανό να εκτεθούν στην ευλογιά των πιθήκων. Τα άτομα με ανοσοκαταστολή διατρέχουν υψηλό κίνδυνο.
