Η οικονομική κρίση πλήττει την ψυχική υγεία όχι μόνο των ψυχικά ασθενών αλλά και των υγιών ανθρώπων, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα διεθνή βιβλιογραφικά δεδομένα.
Άνθρωποι που έχασαν ξαφνικά τις δουλειές τους αντιμετωπίζουν έντονο στρες και αναπτύσσουν ψυχολογικά προβλήματα, ενώ οι ηλικιωμένοι μπορεί ακόμη και να επιλέξουν την απόπειρα της αυτοκτονίας για να αποφύγουν τα προβλήματά τους.
Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση από τα διεθνή δεδομένα. Οι άνθρωποι στην Ελλάδα βιώνουν έντονο στρες ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, ενώ λόγω των ξαφνικών αλλαγών στο τρόπο της ζωής τους αντιμετωπίζουν αδυναμία ικανοποιητικής κάλυψης των ψυχολογικών αναγκών και αισθάνονται ανασφάλεια.
Τα παραπάνω επισημάνθηκαν στη διάρκεια του 6ου Διεθνούς Συνεδρίου για τον Εγκέφαλο και τη Συμπεριφορά.
Εν μέσω της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, το ποσοστό αυτοκτονιών αυξήθηκε.
Ο καθηγητής ψυχιατρικής στο ΑΠΘ και πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου Κωνσταντίνος Φωκάς, βασιζόμενος στην εμπειρία του από την Α’ Ψυχιατρική Κλινική ΑΠΘ, στο νοσοκομείο Παπαγεωργίου, ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι ενώ παλαιότερα τα περιστατικά ατόμων που έκαναν απόπειρα αυτοκτονίας ήταν σπάνια και οφείλονταν σε συναισθηματικούς ή οικογενειακούς λόγους, τον τελευταίο καιρό έχουν αυξηθεί και οφείλονται στα προβλήματα που έχει δημιουργήσει η οικονομική κρίση.
Πρόσφατη έρευνα έχει δείξει ότι η πιο ευαίσθητη ομάδα ανθρώπων είναι αυτοί που βρίσκονται μεταξύ 50-54 ετών, ενώ παρατηρήθηκε ότι το ποσοστό των γυναικών που αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν είναι ελαφρώς υψηλότερο από εκείνο των ανδρών, αναφέρεται -μεταξύ άλλων- σε αναρτημένη ανακοίνωση (των Α. Μ. Μιχαλάκη, Κ. Καραμανλή και Σ. Γκριγκοριάν), με θέμα «Η αυτοκτονία ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα».
Η οικονομική κρίση διαταράσσει όλη την ιεραρχία των αναγκών και, ως εκ τούτου, τα προβλήματα που δημιουργούνται στην καθημερινή ζωή απειλούν τη σωματική αλλά και την ψυχική υγεία.
Η απώλεια της εργασίας είναι ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα που μπορεί να δεχτεί ένας άνθρωπος, διότι στη συνέχεια αδυνατεί να στηρίξει τον εαυτό του και την οικογένειά του.
Σε αυτές τις περιπτώσεις εάν συντρέχουν και συνθήκες που μπορεί να επηρεάσουν την αυτοεκτίμηση ή τον αυτοσεβασμό ενδέχεται ορισμένα άτομα να οδηγηθούν στην ιδέα της αυτοκτονίας, αναφέρεται στην ανακοίνωση. Παράλληλα, επισημαίνεται ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη για λεπτομερή εξέταση, παρακολούθηση και θεραπεία των ατόμων με αυτοκτονικό ιδεασμό.
Μιλώντας για τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία στην Ελλάδα, ο κλινικός λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Νότινγκχαμ, Νίκος Χριστοδούλου, ανέφερε: «Υπάρχουν στοιχεία από τη διεθνή βιβλιογραφία, τα οποία μας δείχνουν ότι οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης επηρεάζουν τη ψυχική υγεία Στη χώρα μας δεν έχουμε τόσο αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία και για μεθοδολογικούς λόγους δεν είναι δυνατόν να καταλήξουμε σε συμπαγή συμπεράσματα. Όμως, εκ των πραγμάτων, ξέρουμε ότι η κρίση επηρεάζει τη ψυχική υγεία.
Η αυτοκτονικότητα, όπως και οι διαταραχές του συναισθήματος, κατά κύριο λόγο η κατάθλιψη και το άγχος είναι αυτά που παρατηρούνται κυρίως. Η ανεργία και το χρέος είναι τα στοιχεία που συμβάλλουν σε αυτό. Αυτά τα δυο στοιχεία βασίζονται στη βιβλιογραφία και ήταν αφελές θα θεωρήσουμε ότι δεν ισχύουν στην Ελλάδα».
Αναφερόμενος στο θέμα των αυτοκτονιών στην Ελλάδα είπε ότι παρατηρείται αύξηση αλλά δεν έχουν γίνει μελέτες ώστε αυτό να τεκμηριωθεί επιστημονικά. Παράλληλα, επεσήμανε ότι λόγω της μείωσης του προϋπολογισμού των δημόσιων νοσοκομείων κατά 40%, τα νοσοκομεία δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των ασθενών και ειδικά των ψυχικά πασχόντων. Τόνισε ακόμη ότι οι αρχές θα έπρεπε ακόμη και τώρα που υπάρχει κρίση να δώσουν βάρος στην πρόληψη.
Η γειτονική Τουρκία μπορεί να έχει αποφύγει το μεγάλο χτύπημα της οικονομικής κρίσης που έπληξε τον ευρωπαϊκό νότο και τις ΗΠΑ ξεκινώντας από το 2008, αλλά κι εκεί υπάρχουν προβλήματα στον τομέα της ψυχικής υγείας. Αυτό, όπως ανέφερε η καθηγήτρια Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Μπιλγκί Πεϊκιάν Γκιοκάλπ, οφείλεται στις κοινωνικές ανισότητες.
«Η φτώχεια και η ανεργία είναι οι δύο σημαντικοί παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν το ποσοστό της κατάθλιψης, της κατάχρησης αλκοόλ και ναρκωτικών, των αγχωδών διαταραχών και αυτοκτονιών. Αν κοιτάξουμε τα γενικότερα οικονομικά δεδομένα της Τουρκίας, βλέπουμε ότι δεν υπήρξε κρίση, αλλά αν κοιτάξουμε τις οικονομικές παραμέτρους της χώρας βλέπουμε ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η οικονομική ανισότητα.
Το οικονομικά ισχυρότερο 20% του πληθυσμού έχει το 50% του συνολικού εισοδήματος, ενώ το οικονομικό ασθενέστερο 20% του έχει μόνο το 5%. Οι επιπτώσεις της οικονομικής ανισότητας στην ψυχική υγεία είναι παρόμοιες με αυτές της οικονομικής κρίσης.
Έτσι, στην Τουρκία παρατηρείται αύξηση στις αγχώδεις διαταραχές λόγω αβεβαιότητας για το αύριο, ανησυχία, συγκρούσεις και αύξηση των περιστατικών βίας. Τα τελευταία 10-15 χρόνια σημειώθηκε σημαντική αύξηση στο κατά κεφαλήν εισόδημα, το οποίο σχεδόν διπλασιάστηκε, αυξήθηκαν οι επενδύσεις, ακολουθήθηκε πολιτική σταθερότητας που είχε θετικές αλλά και αρνητικές επιπτώσεις στον τομέα της υγείας.
Στο πλαίσιο του προγράμματος μεταρρύθμισης στην υγεία, τα τελευταία 10 χρόνια μειώθηκε η υποστήριξη των νοσηλευτικών ιδρυμάτων από το κράτος και οι γιατροί στις πολυκλινικές αναγκάστηκαν να αφιερώνουν μόνο 10 λεπτά στον ασθενή για να μπορέσουν να εξετάσουν 80-90 ασθενείς την ημέρα ώστε να έχει κέρδος η πολυκλινική. Αυτό είχε αντίκτυπο στην ψυχική υγεία από όπου δεν μπορεί κανείς να περιμένει κέρδη» ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Γκιοκάλπ.
Το γεγονός ότι η Σερβία κατά τις δυο τελευταίες δεκαετίες έχει εκτεθεί σε τραυματικές εμπειρίες και κοινωνική ένταση (λόγω των κυρώσεων των Ηνωμένων Εθνών, της αναγκαστικής μετανάστευσης, των βομβαρδισμών και της φτώχειας), αντανακλά την ιδιαιτερότητα της χώρας, ανέφερε η καθηγήτρια ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου Ντούσιτσα Λέτσιτς-Τόσεβσκι, μιλώντας για την κατάσταση της ψυχικής υγείας στη Σερβία σε περίοδο κρίσης. Κατά συνέπεια, είπε, αν η σύγχρονη παγκόσμια οικονομική κρίση προστεθεί σε προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες, οδηγεί σε περαιτέρω επιδείνωση της ψυχικής υγείας.
Σύμφωνα με την κ. Λέτσιτς, η αύξηση της φτώχειας και της ανεργίας συνέβαλε σημαντικά στην επικράτηση προβλημάτων ψυχικής υγείας, όπως το σύνδρομο μετατραυματικού στρες, το άγχος, η κατάθλιψη, οι αυτοκτονίες, η κατάχρηση ουσιών και η πρόωρη θνησιμότητα. Ειδικά στους άνεργους νέους είναι υψηλότερος ο κίνδυνος εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας σε σχέση με τους νέους που συνεχίζουν να απασχολούνται.
Τα παραπάνω δεδομένα είναι ιδιαίτερα σημαντικά επειδή ο μέσος όρος ηλικίας των περισσότερων ανέργων στη Σερβία είναι μεταξύ 25 και 29 ετών. Επίσης, η συχνότητα εμφάνισης των ψυχοσωματικών ασθενειών είναι υψηλότερη (καρδιαγγειακές παθήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια, κακοήθεις ασθένειες, κ.λπ.) μεταξύ των νέων σε σχέση με την περίοδο πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση.
Η κ. Λέτσιτς επεσήμανε ακόμη ότι η επένδυση στον τομέα της ψυχικής υγείας έχει σημαντικά οικονομικά οφέλη, ενώ τα προβλήματα ψυχικής υγείας έχουν όλο και πιο σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις.
