Συχνά ψάχνουμε για λύσεις, απαντήσεις, την ευτυχία ή την ίαση έξω από τον εαυτό μας. Κι ενώ κάποιες φορές η αναζήτησή μας αποδεικνύεται επιτυχής, άλλες φορές πάλι, ίσως διαπιστώσουμε ότι όσο και να ψάχνουμε, αδυνατούμε να βρούμε αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε.
Συχνά ψάχνουμε για λύσεις, απαντήσεις, την ευτυχία ή την ίαση έξω από τον εαυτό μας. Κι ενώ κάποιες φορές η αναζήτησή μας αποδεικνύεται επιτυχής, άλλες φορές πάλι, ίσως διαπιστώσουμε ότι όσο και να ψάχνουμε, αδυνατούμε να βρούμε αυτό που πραγματικά χρειαζόμαστε. Είναι πράγματι ασυνήθιστο όταν πάσχουμε από μία ασθένεια να σκεφτούμε «εντάξει, μπορώ να «γιατρέψω» τον εαυτό μου, ας αρχίσω από σήμερα». Δεν έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε έτσι και το πιθανότερο είναι να μη μας περάσει αυτή η ιδέα από το μυαλό.
Ομως, η αλήθεια είναι ότι μπορούμε να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να γιατρευτεί ή να καλυτερέψει τα συμπτώματά του. Ενας εξαιρετικός και αποδεδειγμένος από πάμπολλες επιστημονικές έρευνες τρόπος για να το κάνουμε αυτό είναι εξασκώντας την εσωτερική μας επίγνωση και ισορροπία μέσω της πρακτικής του διαλογισμού και συγκεκριμένα μέσω του διαλογισμού στην Ενσυνειδητότητα.
Τι είναι ο διαλογισμός;
Είναι η πρακτική κατά την οποία εκπαιδεύουμε το μυαλό μας να βιώσει ένα επίπεδο συνείδησης από το οποίο πραγματοποιείται ένα εσωτερικό όφελος. Υπάρχουν εκατοντάδες είδη διαλογισμού, ακόμα και πρακτικές που ηρεμούν τον νου μέσω της επικέντρωσης σ’ ένα αντικείμενο, όπως για παράδειγμα στην ίδια μας την αναπνοή. Κάποια είδη διαλογισμού περιλαμβάνουν την αφιέρωση της εσωτερικής προσοχής στον θεό, ενώ άλλα περιλαμβάνουν τον οραματισμό συμβολικών σχημάτων ή την καλλιέργεια της αγάπης και της συμπόνιας.
Ο διαλογισμός δεν σημαίνει απαραίτητα «παύω να σκέφτομαι», όπως νομίζουν πολλοί. Απλώς, σε κάποιες μορφές διαλογισμού, το άτομο εξασκείται στο να αποκτά επίγνωση των σκέψεών του καθώς αυτές έρχονται και φεύγουν και να μην ταυτίζεται τόσο έντονα με το περιεχόμενό τους. Παρόλο που ο διαλογισμός συσχετίζεται με τις ανατολικές φιλοσοφίες και ιδιαίτερα με τον Βουδισμό, ασκείται πλέον ευρέως και στη Δύση, έχοντας μάλιστα ενσωματωθεί σε διάφορα πλαίσια όπως π.χ. ο τομέας της υγείας (ιδιαίτερα στο εξωτερικό).
Ο διαλογισμός στην Ενσυνειδητότητα
Ο όρος Ενσυνειδητότητα (Mindfulness) προέρχεται από την Ανατολή και συγκεκριμένα από τη βουδιστική παράδοση, για την οποία αποτελεί το μονοπάτι προς την απελευθέρωση και τη φώτιση. Η ενσυνειδητότητα είναι ένα είδος ηθελημένης προσοχής που αφορά την παρούσα στιγμή και πραγματοποιείται χωρίς την άσκηση κριτικής στην εμπειρία που βιώνεται. Το νόημα της ενσυνειδητότητας είναι να έχουμε επίγνωση των αισθήσεων, των συναισθημάτων, των σκέψεων, των επιθυμιών και των προθέσεών μας κάθε στιγμή.
Ο τρόπος με τον οποίο προσέχουμε αυτή μας την εμπειρία είναι μη κριτικός: αντί να αναρωτιόμαστε για την ορθότητα των αισθήσεων ή των συναισθημάτων μας για παράδειγμα, συνειδητά επιλέγουμε να τα βιώσουμε χωρίς να τα κρίνουμε. Αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής είναι η απαλλαγή από την πίεση και την ένταση που νιώθουμε όταν ασκούμε κριτική στην εμπειρία μας, καθώς και η μεγαλύτερη επαφή μας με την παρούσα στιγμή.
Ενσυνειδητότητα, ασθένεια και πόνος
Ο πόνος δεν είναι παρά μια εμπειρία. Η εμπειρία αυτή είναι προσωπική και ολοένα και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον πόνο είναι υποκειμενικός και εξαρτάται από διαφορετικούς για τον καθένα παράγοντες, όπως συναισθήματα, πεποιθήσεις και εμπειρίες του παρελθόντος. Εχουν ονομαστεί δύο επίπεδα στην εμπειρία του πόνου: Το πρώτο επίπεδο είναι αυτό στο οποίο σημειώνονται οι δυσάρεστες αισθήσεις και τα σωματικά συμπτώματα. Αυτό είναι το πρωτογενές επίπεδο πόνου. Πέρα από αυτό το επίπεδο, υπάρχει ο «δευτερογενής» πόνος, που δημιουργείται από την αντίσταση και απόρριψη που νιώθουμε ως άνθρωποι απέναντι στην εμπειρία του πόνου. Οταν δηλαδή λέμε «Γιατί να μου συμβαίνει αυτό; Δεν θέλω να μου συμβαίνει αυτό!», αυτή η αντίσταση στην εμπειρία του πόνου προκαλεί θλίψη και κάνει τον πόνο ακόμα πιο οδυνηρό.
Η πρακτική της ενσυνειδητότητας είναι χρήσιμη σε οποιαδήποτε πάθηση στην οποία υπάρχει πόνος. Αυτό που έχει σημασία είναι η εμπειρία του πόνου ανεξαρτήτως διάγνωσης. Οταν εξασκούμε την ενσυνειδητότητα, παρατηρούμε την εμπειρία μας ως σύνολο ακόμα κι αν η εμπειρία αυτή περιλαμβάνει πόνο. Η προσοχή μας επικεντρώνεται στο να επαναφέρουμε το μυαλό μας σε αυτό που συμβαίνει αυτήν τη στιγμή, όταν παρατηρούμε ότι αυτό περιπλανιέται στο παρελθόν, το μέλλον ή το φαντασιακό. Στην πρακτική της ενσυνειδητότητας αποδεχόμαστε τον πόνο που αναπόφευκτα βιώνουμε και ταυτόχρονα επεκτείνουμε την επίγνωσή μας στα μέρη του σώματός μας που δεν πονούν ή στο δωμάτιο γύρω μας, τους ήχους, στους άλλους ανθρώπους. Η μη κριτική προσοχή στην εμπειρία μας βοηθάει στην όξυνση της αντίληψής μας σε σχέση με αυτό που συμβαίνει και βοηθά να αλλάξουμε τη σχέση μας όχι μόνο με τον πρωτογενή πόνο, αλλά κα να μειώσουμε τον δευτερογενή πόνο που συμβαδίζει με τις χρόνιες ασθένειες.
Σύμφωνα με μια νέα μελέτη, τα άτομα που εξασκούσαν τη συγκεκριμένη διαλογιστική τεχνική κατάφεραν να μειώσουν τόσο τα σωματικά όσο και τα ψυχολογικά συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου που λάμβανε μόνο τη συμβατική θεραπεία. Οι ερευνητές τοποθέτησαν τις 75 γυναίκες συμμετέχουσες ηλικίας 19-71 ετών σε δύο ομάδες, μία ομάδα που εφάρμοζε τον διαλογισμό στην ενσυνειδητότητα και μία άλλη στην οποία υπήρχε αμοιβαία υποστήριξη για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου αλλά για άλλα καθημερινά προβλήματα. Κάθε ομάδα ακολούθησε πρόγραμμα 8 εβδομάδων. Στο τέλος των 8 εβδομάδων, η σοβαρότητα των συμπτωμάτων μειώθηκε περισσότερο στην ομάδα που έκανε διαλογισμό (26,4%) παρά στην ομάδα ελέγχου (6,2%). Μάλιστα, ύστερα από 3 μήνες, το 38,2% των ανθρώπων που ακολούθησαν τη διαλογιστική τεχνική ανάφεραν μείωση των συμπτωμάτων σε σχέση με το 11,8% των ασθενών που ανήκαν στην άλλη ομάδα.
Με βάση τον συγκεκριμένο διαλογισμό, ο Jon Kabat-Zinn, καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, συνέθεσε για πρώτη φορά το 1979 μια εξαιρετικά βοηθητική μέθοδο διαχείρισης του στρες, τη «Μείωση του στρες με βάση την Ενσυνειδητότητα» (Mindfulness Based Stress Reduction-MBSR). Από τότε, περισσότεροι από 16.000 συμμετέχοντες, πολλοί από τους οποίους είναι ασθενείς με χρόνιο πόνο και ασθένειες, έχουν βοηθηθεί παρακολουθώντας το πρόγραμμα.
Η συγκεκριμένη μέθοδος έχει αποδεχθεί εξαιρετικά αποτελεσματική και σε ασθενείς με ινομυαλγία. Οι μελέτες δείχνουν βελτιώσεις στην ποιότητα της ζωής των ασθενών, στη διαχείριση της ασθένειας και στο θετικό συναίσθημα. Επίσης, όπως αναφέρουν οι ίδιοι ασθενείς, υπάρχουν βελτιώσεις στην οπτική αναλογική κλίμακα του πόνου, την αντίληψη του πόνου, τη διαχείριση του πόνου καθώς και στη γενική λίστα συμπτωμάτων της ασθένειας. Σε μια παλαιότερη μελέτη, ο Jon Kabat-Zinn ερεύνησε την επίδραση της προαναφερθείσας μεθόδου σε ασθενείς που υποβάλλονταν σε φωτοθεραπεία για τη μέτρια προς σοβαρή ψωρίαση. Η μία ομάδα σε συνδυασμό με τη φωτοθεραπεία δεχόταν και οδηγίες διαλογισμού και οραματισμού ενός υπεριώδους φωτός το οποίο επιβράδυνε τον διαχωρισμό των κυττάρων. Η ομάδα που ακολούθησε τον διαλογισμό και τον οραματισμό παρουσίασε καθαρισμό των δερματικών συμπτωμάτων κατά 50% γρηγορότερα σε σχέση με την άλλη ομάδα που δεχόταν μόνο φωτοθεραπεία χωρίς διαλογισμό και οραματισμό.
Είναι έκδηλο από όσα αναφέρθηκαν ότι ως άνθρωποι διαθέτουμε τη δυνατότητα να βοηθήσουμε τον εαυτό μας να θεραπευτεί, φτάνει να στραφούμε προς τα μέσα και να αξιοποιήσουμε αυτή την έμφυτη δύναμη του μυαλού μας. Το να στραφούμε βέβαια προς τον εσωτερικό μας ιατρό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να απορρίψουμε τη συμβατική ιατρική. Οπως είδαμε, στις περισσότερες έρευνες τα καλύτερα αποτελέσματα έφερε ο συνδυασμός της συμβατικής ιατρικής με την εσωτερική πρακτική του διαλογισμού.
Παρέμβαση της Μαρίας Μεραμβελιωτάκη – Simon, MSc, συμβουλευτικής ψυχολόγου www.happymind.gr
