Επιμέλεια Θάνος Ξυδόπουλος
Μια νέα θεραπεία θα μπορούσε να βοηθήσει στην προστασία από την ανάπτυξη σοβαρής νόσου COVID. Η AstraZeneca μόλις κυκλοφόρησε τα αποτελέσματα από μια κλινική δοκιμή φάσης 3 -το τελικό στάδιο των δοκιμών πριν από την έγκριση ενός φαρμάκου- που υποδηλώνουν ότι η νέα θεραπεία AZD7442, είναι αποτελεσματική στη μείωση σοβαρών ασθενειών ή θανάτων σε μη νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID.
Η θεραπεία περιέχει αντισώματα, τα οποία παράγονται συνήθως με φυσικό τρόπο ως απόκριση σε λοίμωξη ή εμβολιασμό COVID. Τα αντισώματα λειτουργούν αναγνωρίζοντας συγκεκριμένα τμήματα του SARS-CoV-2-του ιού που προκαλεί COVID. Είτε επιτίθενται απευθείας είτε συνδέονται με αυτά για να απενεργοποιήσουν τον ιό και να τον επισημάνουν για καταστροφή από άλλα μέρη του ανοσοποιητικού συστήματος. Αφού έχουν κάνει τη δουλειά τους για την εκκαθάριση του ιού, τα αντισώματα παραμένουν στο σώμα για ένα χρονικό διάστημα, αποτελώντας μέρος της ανοσολογικής μνήμης. Εάν αυτό που στοχεύουν βρεθεί ξανά στο σώμα, μπορούν να αναλάβουν και πάλι δράση.
Η νέα θεραπεία, AZD7442, χρησιμοποιεί ειδικά αντισώματα που ονομάζονται μονοκλωνικά αντισώματα. Αυτά είναι αντισώματα που παράγονται στο εργαστήριο και μιμούνται τη φυσική άμυνα του σώματος -σε αυτήν την περίπτωση μιμούνται την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος στην περίπτωση της COVID.
Η τεχνητή ανάπτυξη αντισωμάτων για την καταπολέμηση ασθενειών δεν είναι νέα τεχνική. Αυτή η τεχνολογία χρησιμοποιείται ήδη για τη θεραπεία πολλών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της λευχαιμίας, του καρκίνου του μαστού και του λύκου. Δεν είναι καν η πρώτη φορά που η τεχνική χρησιμοποιείται για την COVID.
Το AZD7442 είναι ένα κοκτέιλ δύο μονοκλωνικών αντισωμάτων -tixagevimab και cilgavimab- που έχουν σχεδιαστεί για να μειώνουν τη σοβαρότητα μιας λοίμωξης από τον ιό SARS-CoV-2 και έτσι να αποτρέπουν τη σοβαρή νόσηση. Αυτά τα δύο συνδέονται με διαφορετικά μέρη της πρωτεΐνης ακίδας του ιού, που βρίσκεται στην εξωτερική του επιφάνεια και τη χρησιμοποιεί ο ιός για να μολύνει τα κύτταρα. Θεωρείται ότι η προσκόλληση σε αυτές τις πρωτεΐνες είναι που δίνει στο φάρμακο την επίδρασή του, καθώς αυτό εμποδίζει τον ιό να μπει μέσα στα κύτταρα και να αναπαραχθεί.
Τα δύο μονοκλωνικά αντισώματα στο κοκτέιλ βασίζονται σε αντισώματα που ελήφθησαν από ασθενείς οι οποίοι επέζησαν από τη νόσο COVID. Οι επιστήμονες πήραν δείγματα αίματος από ασθενείς και από απομονωμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού που ονομάζονται Β κύτταρα, τα οποία είναι τα εργοστάσια αντισωμάτων του ανθρώπινου σώματος. Στη συνέχεια πολλαπλασίασαν τα Β κύτταρα στο εργαστήριο και τα χρησιμοποίησαν για να φτιάξουν μεγάλες ποσότητες από τα δύο αντισώματα.
Μονοκλωνικά αντισώματα διαρκείας
Η βασική διαφορά μεταξύ αυτής και άλλων θεραπειών που βασίζονται σε αντισώματα είναι ότι στο AZD7442, τα αντισώματα έχουν τροποποιηθεί, ώστε να παραμένουν στο σώμα για περισσότερο χρόνο. Μελέτες που χρησιμοποιούν παρόμοια τροποποιημένα αντισώματα έναντι ενός άλλου ιού -του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού- έχουν δείξει ότι αυτή η προσέγγιση παρέχει μακροπρόθεσμη προστασία, με τα τροποποιημένα αντισώματα να έχουν τριπλή ανθεκτικότητα από τα συμβατικά αντισώματα. Υπάρχει η ελπίδα ότι μια μόνο δόση AZD7442 θα μπορούσε να προσφέρει προστασία από 12 έως 18 μήνες από σοβαρή COVID, αν και θα πρέπει να περιμένουμε για να δούμε πόσο ακριβώς διαρκεί η προστασία.
Η σχετική δοκιμή φάσης 3 διερεύνησε την αποτελεσματικότητα της θεραπείας όταν χορηγήθηκε σε ασθενείς που είχαν μολυνθεί με SARS-CoV-2. Η μελέτη εξέτασε 822 συμμετέχοντες που ήταν άνω των 18 ετών. Μόνο το 13% ήταν 65 ετών και άνω, αλλά το 90% είχε παθήσεις υγείας που τους έβαζαν σε υψηλό κίνδυνο σοβαρής COVID, όπως καρκίνος, διαβήτης, παχυσαρκία, χρόνια ασθένεια πνευμόνων ή άσθμα, καρδιαγγειακές παθήσεις ή εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Τα αποτελέσματα της δοκιμής δείχνουν ότι από τα 407 άτομα που έλαβαν AZD7442, 18 ανέπτυξαν σοβαρή COVID ή πέθαναν, σε σύγκριση με 37 από τα 415 άτομα που έλαβαν εικονικό φάρμακο. Αυτό υποδηλώνει ότι όσοι ήταν στην ομάδα AZD7442 είχαν 50% λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν σοβαρή COVID από εκείνους που πήραν εικονικό φάρμακο. Η δοκιμή εξέτασε επίσης τους ασθενείς που έλαβαν θεραπεία γρήγορα -δηλαδή εντός πέντε ημερών από την έναρξη των συμπτωμάτων τους. Σε αυτήν την ομάδα, το AZD7442 μείωσε τον κίνδυνο σοβαρής νόσου ή θανάτου κατά 67%, υποδηλώνοντας ότι η έγκαιρη θεραπεία με AZD7442 παρέχει μεγαλύτερη προστασία.
Αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι το AZD7442 θα μπορούσε να είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για ασθενείς που χρειάζονται άμεση ανοσία έναντι της COVID, όπως εκείνοι που δεν έχουν ανταποκριθεί στα εμβόλια λόγω εξασθενημένου ανοσοποιητικού συστήματος ή σε άλλες ομάδες υψηλού κινδύνου. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες λεπτομέρειες για τα χαρακτηριστικά των ασθενών που έλαβαν και δεν ωφελήθηκαν από το φάρμακο για να κατανοηθεί πλήρως ποιος θα ωφεληθεί περισσότερο από τη λήψη αυτής της θεραπείας.
Όταν εξετάζεται πόσο χρήσιμο θα μπορούσε να είναι το AZD7442, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη το πότε θα δοθεί η θεραπεία στην πορεία της νόσου. Για πολλούς, η σοβαρή ασθένεια COVID δεν προκαλείται από την αναπαραγωγή του ιού, αλλά από το ανοσοποιητικό σύστημα όταν υπεραντιδρά. Αυτό σημαίνει ότι για την πρόληψη σοβαρών ασθενειών, φάρμακα όπως το AZD7442 πρέπει να χορηγηθούν νωρίς, πριν ξεκινήσει η υπερβολική ανοσολογική απάντηση. Εάν μια θεραπεία δίνεται αργά, όπως αυτή που απευθύνονται απευθείας στον ιό είναι απίθανο να προσφέρει πολλά οφέλη (σε αντίθεση με αυτά που μπορούν να ελέγξουν τη φλεγμονή και την υπερένταση του ανοσοποιητικού, όπως δεξαμεθαζόνη ή τοκιλιζουμάμπη).
Κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει στην έγκαιρη εφαρμογή της θεραπείας είναι το γεγονός ότι χρειάζεται μόνο να εγχυθεί σε έναν μυ, αντί να χορηγηθεί ενδοφλεβίως. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να χορηγηθεί χωρίς οι ασθενείς να μπουν στο νοσοκομείο. Ωστόσο, οι θεραπείες μονοκλωνικών αντισωμάτων είναι δαπανηρές και το κόστος του AZD7442 δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί. Αυτό θα μπορούσε να είναι εμπόδιο στο να έχει μεγάλο αντίκτυπο το φάρμακο παγκοσμίως, υποθέτοντας, φυσικά, ότι τα αποτελέσματά του στη φάση 3 περάσουν τον έλεγχο των ρυθμιστικών αρχών και το φάρμακο εγκριθεί.
