Θα λέγαμε πως είμαστε τυχεροί, καθώς η ζωή σήμερα έχει απλοποιηθεί με διάφορους τρόπους: Από τα πλυντήρια των πιάτων και των ρούχων, φτάσαμε στις σκούπες – ρομπότ, τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που διεκπεραιώνουν πλέον με απόλυτη επιτυχία πολλές εργασίες, αλλά και πιο απλές τεχνολογίες όπως τον ηλεκτρονικό χάρτη πλοήγησης, που μας δίνει οδηγίες για τις καθημερινές μας διαδρομές. Πράγματι, όλα αυτά έχουν κάνει την καθημερινότητά μας πιο εύκολη, ταυτόχρονα όμως κάνουν κι ένα μεγάλο κακό: Κρατούν σε αδράνεια το μυαλό και το σώμα, με αποτέλεσμα οι φθορές στον οργανισμό να εμφανίζονται όλο και πιο νωρίς.
Σε μια προσπάθεια να επιστρέψουμε σ’ έναν πιο δραστήριο τρόπο ζωής, διατηρώντας γερό σώμα, αλλά και μυαλό, μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο McMaster υποστηρίζει ότι η ενασχόληση με μια συγκεκριμένη αθλητική δραστηριότητα «κρύβει» σπουδαία οφέλη για την εγκεφαλική υγεία. Ο λόγος για τον αγωνιστικό προσανατολισμό, μια μορφή δραστηριότητας που συνδυάζει την άσκηση με την απαιτητική πλοήγηση. Πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι αυτή η δραστηριότητα μπορεί να είναι πιο ωφέλιμη από άλλες μορφές άσκησης.
Η ταχύτητα παίζει ρόλο
Μάλιστα, όσο πιο έντονα διεξάγεται ο αγωνιστικός προσανατολισμός, τόσο πιο σημαντικά φαίνεται να είναι τα γνωστικά οφέλη. Η διαπίστωση αυτή υποδηλώνει ότι ο προσανατολισμός θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο για την καταπολέμηση της γνωστικής παρακμής, της άνοιας και σοβαρών παθήσεων, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ.
Η έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PLOS One και αποτελεί συνέχεια μιας μελέτης του 2023, εμβάθυνε στις γνωστικές επιδράσεις του αγωνιστικού προσανατολισμού σε διαφορετικά επίπεδα έντασης. Οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στον αγωνιστικό προσανατολισμό επειδή απαιτεί από τους συμμετέχοντες να πλοηγηθούν γρήγορα σε μια σειρά από σημεία ελέγχου σε άγνωστο έδαφος, χρησιμοποιώντας μόνο χάρτη και πυξίδα. Η δραστηριότητα αυτή απαιτεί εστιασμένη προσοχή και γρήγορη λήψη αποφάσεων με βάση τις χωρικές πληροφορίες. Αυτή η μορφή πλοήγησης χρησιμοποιεί τον ιππόκαμπο, μια περιοχή του εγκεφάλου πιο ευαίσθητη στη γνωστική έκπτωση που σχετίζεται με την ηλικία. Ο εκφυλισμός αυτής της περιοχής μπορεί να επηρεάσει τη μάθηση, τη μνήμη και τη χωρική αντίληψη. Σημειώνεται ότι η απώλεια της ικανότητας πλοήγησης είναι ένα από τα πρώτα και πιο συνηθισμένα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ κι εμφανίζεται στους μισούς ασθενείς, ακόμη και στο πιο ήπιο στάδιο της νόσου.
Η μελέτη διεξήχθη σε ομάδες ενεργών, υγιών νεαρών ενηλίκων χωρίς προηγούμενη εμπειρία προσανατολισμού. Περιηγήθηκαν σε μια διαδρομή στην πανεπιστημιούπολη McMaster, άλλοι περπατώντας και άλλοι τρέχοντας. Μια ομάδα ελέγχου ακολούθησε έντονη άσκηση, που όμως δεν περιλάμβανε αγωνιστικό προσανατολισμό. Οι ερευνητές μέτρησαν την ένταση της άσκησης μέσω δειγμάτων αίματος, εξετάζοντας συγκεκριμένα τα επίπεδα γαλακτικού οξέος και τον εγκεφαλικό νευροτροφικό παράγοντα (BDNF), μια πρωτεΐνη που προάγει την πλαστικότητα του εγκεφάλου. Η απόδοση της μνήμης αξιολογήθηκε πριν και μετά τις συνεδρίες. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το τρέξιμο αύξησε το γαλακτικό οξύ, τον εγκεφαλικό νευροτροφικό παράγοντα και τη μνήμη σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι το περπάτημα, παρατηρώντας ενισχυμένα οφέλη στη χωρική μνήμη όσων έτρεχαν στο πλαίσιο του αγωνιστικού προσανατολισμού.
«Είναι αξιοσημείωτο ότι ακόμη και μία μόνο φορά αγωνιστικού προσανατολισμού βελτίωσε τη χωρική μνήμη των συμμετεχόντων στη μελέτη μας», ανέφερε η Emma Waddington, επικεφαλής συγγραφέας και μεταπτυχιακή φοιτήτρια στο Τμήμα Κινησιολογίας του Πανεπιστημίου McMaster. «Αυτό υποδηλώνει ότι η συμμετοχή σε αγώνες προσανατολισμού, ακόμη και σπάνια, θα μπορούσε να ενισχύσει τις χωρικές ικανότητες και ενδεχομένως να καθυστερήσει τη φθορά τους με την ηλικία».
«Δεδομένου ότι δεν υπάρχει γνωστή θεραπεία για την άνοια, τα προληπτικά μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν στην αναχαίτιση της σχετιζόμενης με την ηλικία γνωστικής έκπτωσης είναι πολύτιμα», λέει η Jennifer Heisz, κάτοχος έδρας για την υγεία του εγκεφάλου και τη γήρανση στο Πανεπιστήμιο McMaster.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής και οι δυνατότητες του προσανατολισμού
Η δρ. Heisz σημειώνει, επίσης, ότι η σύγχρονη εξάρτηση από την πλοήγηση μέσω GPS σημαίνει πιθανότατα ότι οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν σπάνια τις ικανότητές τους στον προσανατολισμό, γεγονός που ενδεχομένως οδηγεί σε ελλείμματα χωρικής μνήμης. Ο προσανατολισμός θα μπορούσε να βοηθήσει στην αναβίωση αυτών των κρίσιμων δεξιοτήτων. Οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η διερεύνηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων του αγωνιστικού προσανατολισμού στην ανθρώπινη νόηση είναι ένας σημαντικός τομέας για μελλοντική μελέτη.
