Το φυτό σπανάκι ανήκει στη τάξη Καρυοφυλλώδη και στην οικογένεια των Χηνοποδιοειδών (Chenopodiaceae). Καλλιεργείται κυρίως στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική ενώ η καταγωγή του είναι από την Ασία. Μονοετές ή διετές φυτό καλλιεργείται για τα παχιά τριγωνικά φύλλα του.
Αυτά βρίσκονται κοντά στη ρίζα έχουν χρώμα βαθύ πράσινο και λεία ή κυματιστή επιφάνεια. Το ψυχρό κλίμα ευνοεί την ανάπτυξη του σπανακιού.
Στην Ελλάδα γίνεται σπορά από τα μέσα Αυγούστου μέχρι το Φεβρουάριο. Το έδαφος πρέπει να είναι υγρό και ειδικά όταν το σπανάκι είναι μικρό. Αν δεν υπάρχουν βροχές τότε χρειάζεται λίγο πότισμα. Πολλές από τις καλλιέργειες πάντως είναι ξερικές. Η συγκομιδή γίνεται περίπου 6 εβδομάδες μετά τη σπορά.
Υπάρχουν αρκετές ποικιλίες σπανακιού. Οι πιο γνωστές στην Ελλάδα είναι το κοινό σπανάκι, η πριγκίπισσα Τζουλιάνα, το κοντό σπανάκι και το πλατύφυλλο Άργους. Στην Ελλάδα απαντάται και αυτοφυές, ως άγριο σπανάκι, κοινώς η νάνα. Έχουν αναπτυχθεί και κάποια υβρίδια για μεγαλύτερη παραγωγή.
Σύνθεση ανά 100 γρ. σε σπανάκι ωμό:
Θερμίδες 26 kcal
Λιπαρά 0,3 γρ.
Πρωτεΐνες 3,2 γρ.
Υδατάνθρακες 4,3 γρ.
Νερό 470 γρ.
Νάτριο 90,7 mg
Σίδηρος 3,1 mg
Ασβέστιο 93 mg
Φώσφορο 51 mg
Κάλιο 71 mg
Σύνθεση ανά 100 γρ. σε σπανάκι μαγειρεμένο:
Θερμίδες 23 kcal
Λιπαρά 0,3 γρ.
Πρωτεΐνες 3 γρ.
Υδατάνθρακες 3,6 γρ.
Νερό 324 γρ.
Νάτριο 92 mg
Σίδηρος 2,2 mg
Ασβέστιο 93 mg
Φώσφορο 38 mg
Κάλιο 50 mg
Το σπανάκι είναι ένα από τα πλουσιότερα πράσινα φυλλώδη λαχανικά σε θρεπτικά συστατικά. Ποσότητα ενός φλιτζανιού βρασμένο σπανάκι, αρκεί για να καλύψει τις ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού μας σε βιταμίνη Α και Κ. Επίσης περιέχει μαγνήσιο, σίδηρο (αν και στη λιγότερο απορροφήσιμη από τον οργανισμό μας μορφή του), μαγγάνιο, φυλλικό οξύ, καθώς και βιταμίνη C όπως και βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Το σπανάκι προστατεύει τον οργανισμό από οστεοπόρωση, καρδιαγγειακές παθήσεις, αρθρίτιδα, και καρκίνο του παχέος εντέρου.
Η βιταμίνη Κ ενεργοποιεί την οστεοκαλσίνη, μια πρωτεΐνη που συμμετέχει στην εναπόθεση ασβεστίου στα οστά. Έλλειψη της οστεοκαλσίνης, έχει σαν αποτέλεσμα να διαταραχτεί η διαδικασία μεταλλοποίησης των οστών (εναπόθηση μετάλλων). Επιπλέον, το σπανάκι είναι μία εναλλακτική πηγή μαγνησίου, αλλά και ασβεστίου ως ένα βαθμό, οπότε συνολικά ο ρόλος του στην υγεία των οστών είναι σημαντικός.
Oι επιστήμονες μελετούν εκτενώς τις αντικαρκινικές ιδιότητες του σπανακιού, κυρίως λόγω της μεγάλης περιεκτικότητάς του σε φλαβονοειδή (έχουν βρεθεί σε αυτό 13 διαφορετικά είδη) και πολυφαινόλες (αντιοξειδωτικές ουσίες). Σε μια πρόσφατη μελέτη, βρέθηκε ότι ορισμένα είδη φλαβονοειδών που υπάρχουν στο σπανάκι συσχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι η αυξημένη πρόσληψη λουτεολίνης (φλαβόνης), καθώς και κεπφερόλης (φλαβονόλης), πηγή των οποίων είναι το σπανάκι, συσχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης αυτής της μορφής καρκίνου κατά 34% και κατά 40% αντίστοιχα. Επιπλέον, σε μια ακόμη έρευνα, διαπιστώθηκε ότι το σπανάκι προστατεύει σημαντικά τον οισοφάγο από την εμφάνιση καρκίνου.
Το σπανάκι θωρακίζει τα αγγεία και παρέχει προστασία από τα καρδιαγγειακά νοσήματα και τα εγκεφαλικά επεισόδια. Αυτό επιβεβαιώνεται από ευρύτατες επιδημιολογικές μελέτες του Πανεπιστημίου του Harvard, οι οποίες απέδειξαν ότι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όπως το σπανάκι, μαζί με τα φρούτα, που είναι πλούσια σε βιταμίνη C, είναι ιδιαίτερα καρδιοπροστατευτικά. Επιπλέον, σύμφωνα με τις ίδιες μελέτες, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (όπως το σπανάκι), τα κραμβοειδή (όπως το μπρόκολο) και τα εσπεριδοειδή συσχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης εγκεφαλικού. Ακόμη, σύμφωνα με έρευνα σε ποντίκια, έχει διαπιστωθεί ότι το σπανάκι περιέχει 4 πεπτίδια που συμβάλλουν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Η πρόσληψη λουτεΐνης (καροτενοειδές αντιοξειδωτικό που το σπανάκι περιέχει σε αφθονία) καθώς και βιταμίνης Ε συσχετίζονται με σημαντική μείωση του κινδύνου εμφάνισης καταρράκτη στις γυναίκες. Σε παρόμοια συμπεράσματα είχαν καταλήξει παλαιότερα και ερευνητές του Πανεπιστημίου του Harvard. Oι τελευταίοι διαπίστωσαν ότι η κατανάλωση σπανακιού, τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα, μειώνει στο μισό την πιθανότητα να γίνει επέμβαση καταρράκτη στους άνδρες. Για να αυξήσετε την απορρόφηση της λουτεΐνης που περιέχει το σπανάκι, προσθέστε ελαιόλαδο. Oι έρευνες δείχνουν ότι τα λιπαρά ευνοούν την απορρόφησή της.
Η κατανάλωση σπανακιού φαίνεται ότι μπορεί να καθυστερήσει τον εκφυλισμό των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου που επέρχεται με την πάροδο των χρόνων. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα έρευνας που πραγματοποιήθηκε σε ποντίκια. Oι ερευνητές πειραματίστηκαν με το σπανάκι, τη φράουλα και τη βιταμίνη Ε, αλλά παρατήρησαν ότι η δράση του σπανακιού ήταν η πλέον εντυπωσιακή.
O σίδηρος που περιέχει το σπανάκι είναι σε μια μορφή (μη αιμικός σίδηρος) που δύσκολα απορροφάται από τον οργανισμό. Το μυστικό για να διπλασιάσετε την απορρόφησή του είναι να το συνοδεύσετε με κάποιο τρόφιμο πλούσιο σε βιταμίνη C (π.χ. λεμόνι, ντομάτα, πιπεριά).
Το σπανάκι είναι διαθέσιμο στην αγορά όλο το χρόνο. Ωστόσο, οι περίοδοι κατά τις οποίες έχει την καλύτερη σύσταση και γεύση είναι από το Μάρτιο έως το Μάιο και από το Σεπτέμβριο έως τον Oκτώβριο. Έτσι μπορείτε να το προμηθευτείτε φρέσκο, κονσερβοποιημένο ή κατεψυγμένο (αφού μπορεί να διατηρηθεί σε κοινούς καταψύκτες αφού πρώτα ζεματιστεί, για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα).Τρώγεται μαγειρεμένο (σπανακόρυζο, σουπιές με σπανάκι), γίνεται πολύ νόστιμη πίτα (σπανακόπιτα) ή ακόμα τρώγεται και ωμό σε διάφορες σαλάτες.
Πηγή: diatrofi.gr
