«Η καρδιά, το ήπαρ, ο εγκέφαλος, τα πάντα ελέγχονται από έναν ενδογενή κιρκάδιο ρυθμό», λέει στην εφημερίδα «Νιου Γιορκ Τάιμς» ο δρ Κρίστοφερ Κάλγουελ, καθηγητής Ψυχιατρικής στο Ιδρυμα Ερευνας του Εγκεφάλου του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, στο Λος Αντζελες (UCLA), ο οποίος ηγήθηκε σειράς νέων πειραμάτων για τους τρόπους με τους οποίους επηρεάζει η γυμναστική το βιολογικό ρολόι μας.
Τα πειράματα διεξήχθησαν σε ποντίκια, αλλά τα ευρήματά τους υποδηλώνουν ότι όντως η γυμναστική επηρεάζει τους κιρκάδιους ρυθμούς και η επίδραση είναι περισσότερο ωφέλιμη όταν ασκούμαστε το μεσημέρι.
Για να πραγματοποιήσουν τα πειράματά τους, οι ερευνητές συγκέντρωσαν διάφορα είδη ποντικιών. Τα περισσότερα ήταν υγιή και νεαρά, αλλά μερικά είχαν τροποποιηθεί ώστε να διαθέτουν ένα ελαττωματικό βιολογικό ρολόι στον εγκέφαλό τους ουσιαστικά, ένα σύνολο κυττάρων που μεταξύ άλλων «λένε» στον εγκέφαλο τι ώρα είναι, κατά τον δρα Κάλγουελ.
Τα κύτταρα αυτά δέχονται μηνύματα φωτός ή σκότους από το περιβάλλον και ενεργοποιούν μία αλληλουχία μοριακών μηχανισμών για να ενεργοποιηθούν ορισμένα γονίδια που παράγουν πρωτεΐνες, οι οποίες απελευθερώνονται στον οργανισμό και φθάνουν έως την καρδιά, τα νευρικά κύτταρα, το ήπαρ και άλλα σημεία, για να συγχρονίσουν τη λειτουργία τους με το υπόλοιπο σώμα.
Το ρολόι αυτό, όμως, μπορεί να απορρυθμιστεί. Εύκολα, λ.χ., αποσυντονίζεται το βράδυ όταν φωτίζεται ο περιβάλλων χώρος από τεχνητό φωτισμό και αντί για σκοτάδι ο εγκέφαλος «βλέπει» το φως.
Η ηλικία επίσης το επηρεάζει αρνητικά, κατά τον δρα Κάλγουελ. «Στην μέση ηλικία, οι περισσότεροι άνθρωποι δυσκολεύονται να αποκοιμηθούν και να μην ξυπνήσουν κάποια στιγμή το βράδυ», εξηγεί. «Και έτσι, δυσκολεύονται να μείνουν ξύπνιοι την επόμενη ημέρα».
Οι συνέπειες της δυσλειτουργίας του ρολογιού αυτού, όμως, δεν περιορίζονται στην υπνηλία. Πρόσφατες μελέτες τη συσχέτισαν με αυξημένο κίνδυνο διαβήτη, παχυσαρκίας, ορισμένων μορφών καρκίνου, απώλεια μνήμης και διαταραχών της ψυχικής διάθεσης, όπως η κατάθλιψη.
Αυτός είναι ο λόγος που ο δρ Κάλγουελ και οι συνεργάτες του θέλησαν να διαπιστώσουν εάν μπορεί να «διορθωθεί» ένα αποσυντονισμένο βιολογικό ρολόι με τη βοήθεια της γυμναστικής, αλλά και ποια ώρα της ημέρας είναι πιο αποτελεσματική η «επιδιόρθωση».
Αρχισαν τη μελέτη τους αφήνοντας τα μισά υγιή ποντίκια να τρέχουν. Αλλα από αυτά έτρεχαν όποτε ήθελαν, άλλα είχαν πρόσβαση σε τροχούς τρεξίματος κατά την έναρξη του χρόνου αγρυπνίας τους (τα ποντίκια είναι ξύπνια τη νύχτα) και άλλα πολύ αργότερα στον χρόνο αγρυπνίας – το αντίστοιχο του μεσημεριού για τους ανθρώπους.
Επειτα από αρκετές εβδομάδες τρεξίματος, τα ποντίκια που έτρεχαν παρήγαγαν περισσότερες πρωτεΐνες του βιολογικού ρολογιού τους απ’ όσες εκείνα που είχαν διατηρηθεί καθιστικά, αν και οι διαφορές δεν ήταν συνταρακτικές.
Ετσι οι ερευνητές επιστράτευσαν τα ποντίκια με το ελαττωματικό βιολογικό ρολόι και επανέλαβαν το πείραμά τους. Λίγες εβδομάδες αργότερα, όσα από αυτά τα ποντίκια έτρεχαν είχαν παρουσιάσει σημαντική βελτίωση στη ρύθμιση του οργανισμού τους, ιδίως στην καρδιά και στο ήπαρ, έναντι όσων δεν είχαν την ευκαιρία να τρέχουν – με το όφελος να είναι πολύ πιο έντονο σε όσα ζώα έτρεχαν το «μεσημέρι».
Το εύρημα εξέπληξε τους ερευνητές, διότι πίστευαν ότι η πρωινή γυμναστική είναι πιο αποδοτική για τον οργανισμό.
Τι σημαίνει αυτό για τους ανθρώπους; «Είναι προφανές καταρχήν πως η γυμναστική μπορεί να ωφελήσει όσους μπαίνουν στη μέση ηλικία», απαντά ο δρ Κάλγουελ. «Το αν όμως πρέπει να γυμνάζονται πρωί ή μεσημέρι είναι αδύνατον να το απαντήσουμε κατηγορηματικά αυτή τη στιγμή. Πιθανώς όμως υπερτερεί η μεσημεριανή άσκηση».
Σε κάθε περίπτωση, συνεχίζει, δεν συνιστάται να γυμνάζεται κάποιος αργά το απόγευμα ή το βράδυ. Αδημοσίευτα προς το παρόν ευρήματα από το εργαστήριό τους δείχνουν ότι η βραδινή γυμναστική διαταράσσει σημαντικά τους κιρκάδιους ρυθμούς και τον ύπνο. Συνεπώς, «ναι στην γυμναστική – και μέχρι νεωτέρας, οποιαδήποτε ώρα μέχρι νωρίς το απόγευμα μπορεί να βοηθήσει», καταλήγει.
