Η Χέδερ Σέλερς έχει προσωπαγνωσία. «Είναι πρόβλημα αντίληψης, όχι όρασης» λέει η ίδια. «Δεν μπορώ να φέρω στο νου μου καμιά εικόνα του ανθρώπινου προσώπου. Απλά δεν είναι κάτι σημαντικό για μένα»
Η Χέδερ από μικρή γνώριζε πως κάτι ήταν διαφορετικό με τη δική της κοσμοαντίληψη, αλλά η κατάστασή της διαγνώστηκε όταν είχε φτάσει την τέταρτη δεκαετία της ζωής της. «Πάντα ήξερα πως κάτι δεν πήγαινε καλά, δεν μπορούσα να εμπιστευτώ την ίδια μου την αντίληψη για τον κόσμο. Διαγνώστηκα με άγχος. Οι γονείς μου πίστευαν πως ήμουν τρελή»
Η πάθηση αυτή συναντάται γύρω στο 2,5% του πληθυσμού και είναι σύνηθες για όσους την έχουν να μην αντιλαμβάνονται ότι κάτι δεν πάει καλά. «Είναι μια ανεπαίσθητη διαταραχή» λέει η Χέδερ. «Είναι εύκολο για το μυαλό σου να την αντισταθμίσει επειδή μπορείς να ταυτοποιήσεις ένα άτομο από πολλά άλλα πράγματα, όπως χρώμα μαλλιών, ρούχα και τα συναφή. Όμως, αν συναντήσεις το άτομο αυτό σε τελείως διαφορετικές περιστάσεις, η κατάσταση γίνεται κοινωνικά καταστροφική».
Όταν ήταν παιδί, είχε χάσει τη μάνα της μέσα στο σουπερμάρκετ. Το προσωπικό του καταστήματος τις ένωσε ξανά, αλλά η εμπειρία ήταν μια σύγχυση για τη Χέδερ, μιας και δεν μπορούσε να αναγνωρίσει τη μητέρα της. «Δεν καταλάβαινα όμως ότι δεν την αναγνώριζα».
Στα 36 της συνάντησε τη φράση «τύφλωση προσώπου» τυχαία σε ένα βιβλίο ψυχολογίας. Όταν είδα αυτές τις δύο λέξεις, αμέσως κατάλαβα ότι αυτή ήταν η πάθησή μου, αυτό εξηγούσε το χάος που βίωνα». Συναντήθηκε με το νευρολόγο Μπραντ Ντακέιν, ο οποίος είπε πως η περίπτωσή της ήταν μια από τις τρεις χειρότερες εμφανίσεις της διαταραχής που είχε δει ποτέ του.
Πώς είναι να μην αναγνωρίζεις ανθρώπους που ξέρεις; Η Χέδερ λέει πως η μεγαλύτερη δυσκολία είναι η αναγνώριση των δικών της προσώπων. Στο σχολείο όπου διδάσκει Αγγλικά δεν έχει πρόβλημα, επειδή αναγνωρίζει τους μαθητές της από τα ρούχα, τα μαλλιά και τις κονκάρδες με το όνομά τους που έχει ζητήσει να φορούν.
Ωστόσο, η πάθηση κάνει τα πράγματα δυσκολότερα στο κοινωνικό πλαίσιο. Κάποτε πλησίασε το λάθος άτομο σε ένα πάρτι και το αγκάλιασε, νομίζοντας πως είναι ο συνοδός της. Όταν ήταν στο κολλέγιο, οι άντρες παραπονιόντουσαν επειδή τους προσπερνούσε ενώ είχαν ραντεβού. Και δεν είναι μόνο αυτό· η Χέδερ δεν αναγνωρίζει ούτε το ίδιο της το πρόσωπο. Βλέπει φωτογραφίες της και αδυνατεί να αναγνωρίσει τον εαυτό της σε αυτές.
Έρευνες στο πανεπιστήμιο του Μιλάνου στην Ιταλία έδειξαν πως υπάρχουν συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου μας οι οποίες μας επιτρέπουν να αναγνωρίζουμε τους φίλους και τους δικούς μας ανθρώπους. Χρησιμοποιώντας διακρανιακή μαγνητική διέγερση, οι ερευνητές με επικεφαλής την Zaira Cattaneo αποπειράθηκαν να «τυφλώσουν» δύο βασικά μέρη του εγκεφάλου σε ανθρώπους που δεν υπέφεραν από προσωπαγνωσία.
Όταν μπλόκαραν τον αριστερό προμετωπιαίο φλοιό, η δυνατότητα διαχωρισμού ξεχωριστών χαρακτηριστικών όπως η μύτη και τα μάτια σταμάτησε, ενώ όταν μπλόκαραν τον δεξί προμετωπιαίο φλοιό σταμάτησε η δυνατότητα διαχωρισμού της τοποθεσίας των χαρακτηριστικών αυτών στο πρόσωπο.
«Τώρα που είδαμε πώς λειτουργεί η προσωπαγνωσία, θέλουμε να δούμε πώς μπορούμε να τη διορθώσουμε», λέει η Cattaneo. Τώρα η ομάδα της προσπαθεί να ενεργοποιήσει τις περιοχές αυτές του εγκεφάλου σε άτομα που πάσχουν από προσωπαγνωσία. «Ο σκοπός μας είναι να ενισχύσουμε την αναγνώριση προσώπων ρυθμίζοντας το βαθμό διέγερσης στους προμετωπιαίους φλοιούς» προσθέτει.
Όμως, εάν βρισκόταν θεραπεία, θα ήθελε η Χέδερ να θεραπευτεί; «Δεν μπορώ να φανταστώ τι βλέπετε όταν κοιτάτε ένα πρόσωπο – είναι τρομακτικό» λέει. «Δεν έχω αποφασίσει τι να κάνω. Έχω δουλέψει τόσο πολύ χαρτογραφώντας τον κόσμο μου, που θα έπρεπε να το κάνω απ’ την αρχή εάν θεραπευόμουν. Σίγουρα όμως θα ήταν συναρπαστικό»
