Το έμφραγμα μυοκαρδίου έχει τριπλάσια συχνότητα μεταξύ 6 και 12 το πρωί συγκριτικά με το υπόλοιπο του 24ώρου
Παρέμβαση του Παύλου Κ. Τούτουζα
καθηγητή Καρδιολογίας, διευθυντή του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας (ΕΛΙΚΑΡ)
Ο άνθρωπος, βέβαια, έχει ιδιαιτερότητες έναντι των άλλων όντων. Για παράδειγμα, σε όρθια στάση η κεφαλή-εγκέφαλος βρίσκεται ψηλότερα από την καρδιά και όχι στο ίδιο επίπεδο όπως στα άλλα όντα. Και υπό το άγρυπνο βλέμμα του εγκεφάλου ελέγχονται οι λειτουργίες του σώματος, της καρδιάς συμπεριλαμβανομένης.
Οι λειτουργίες των διαφόρων οργάνων ποικίλλουν κατά τη διάρκεια του 24ώρου. Οι νεφροί, π.χ., λειτουργούν λιγότερο όταν κοιμόμαστε και λιγότερο άλλα όργανα, ως οι μύες, τα οστά, που αναπαύονται πλήρως. Η διατροφή όλων των κυττάρων του σώματος είναι περίπου η ίδια εις ποιότητα και ποσότητα, ασφαλώς λίγο περισσότερη των κυττάρων της καρδιάς και του εγκεφάλου, λόγω συνεχούς εργασίας καθ’ όλον το 24ωρο, ήγουν και κατά τον ύπνο.
Ολες οι διαφορές στη λειτουργία των οργάνων του σώματος κατά το 24ωρο ανήκουν στο κεφάλαιο του νυχθημέριου βιορυθμού ή κιρκαδιανού ρυθμού, από τη λατινική λέξη «circa»-κύκλος, που μεταφορικά σημαίνει περιβάλλον και «dies»-ημέρα. Υπερβαίνουν τους 170 βιορυθμούς, στους οποίους περιλαμβάνονται οι κιρκαδιανοί ρυθμοί των κατεχολαμινών, του σιέλου, των γαστρεντερικών υγρών, των αιμοπεταλίων κ.λπ.
Οι ανάγκες του σώματος
Οι καρδιακοί παλμοί, λοιπόν, ρυθμίζονται κατά τις ανάγκες του σώματος και είναι λιγότεροι στον ύπνο, συχνά κάτω των 50/1΄, επειδή τα όργανα αναπαύονται, ενώ στη διάρκεια της ημέρας συνήθως κυμαίνονται περί τους 60 ή 70 ή και περισσότερο, 100 ή 120/1΄.
Στον αθλητή ο εγκέφαλος προτρέπει την καρδιά να χτυπήσει γρήγορα, π.χ. κατά το αγώνισμα του δρόμου ταχύτητος των 200 μέτρων, όπου οι παλμοί μπορεί να φθάσουν τους 150 – 200/1΄.
Ο κιρκαδιανός ρυθμός της καρδιάς φυσιολογικά χαρακτηρίζεται από μεγίστη συχνότητα καρδιακών παλμών κατά τις 6 το απόγευμα και ελαχίστη κατά τις 4 τη νύχτα.
Το ίδιο συμβαίνει και με την αρτηριακή πίεση. Κατά τον νυχτερινό ύπνο η πίεση φθάνει τη χαμηλότερη τιμή της τις πρωινές ώρες, συχνά πέφτει κάτω από 10 η μεγάλη. Ομως, μόλις ξυπνήσεις, φυσιολογικά, αμέσως ανεβαίνει στο 11-12 ή και περισσότερο. Υποχωρεί κάπως το μεσημέρι για να ανεβεί στα πρωινά επίπεδα ή περισσότερο το εσπέρας.
Το έμφραγμα μυοκαρδίου έχει τριπλάσια συχνότητα μεταξύ 6 και 12 το πρωί συγκριτικά με το υπόλοιπο του 24ώρου. Επίσης τα εγκεφαλικά αγγειακά επεισόδια και ο αιφνίδιος θάνατος καρδιακής αιτίας είναι πολύ συχνότερα μετά την πρωινή αφύπνιση. Η ευάλωτη αθηρωματική πλάκα της αρτηρίας σπάζει και αποφράσσει τον αυλό της το πρωί μέχρι το μεσημέρι.
Αλλά και με τις διάφορες εποχές ο Ιπποκράτης προβλέπει την εμφάνιση ανάλογων ασθενειών. Οι καρδιολόγοι σήμερα παρατηρούμε ότι αυξάνονται τα καρδιαγγειακά επεισόδια τους χειμερινούς μήνες και ελαττώνονται το θέρος. Το καλοκαίρι πολλοί υπερτασικοί ελαττώνουν τη δόση των φαρμάκων, λόγω χαμηλότερης τιμής πίεσης. Σε όλα τα ανωτέρω ο εγκέφαλος πρέπει να προσαρμόζεται αναλόγως για φυσιολογικό βιορυθμό χωρίς παρεκκλίσεις.
Κατόπιν αυτών στρεφόμαστε προς τη χρονοθεραπεία, δηλαδή τα χορηγούμενα φάρμακα να είναι περισσότερο δραστικά τις ώρες της έξαρσης της παθολογικής διαταραχής κατά τη διάρκεια του 24ώρου, π.χ. το πρωί αλλά και κατά την εποχή, τον χειμώνα.
Η φίλη κυρία Σαριδάκη, διαπρεπής ενδοκρινολόγος, σημειώνει ότι διαταραχές των κιρκαδιανών ρυθμών, που αφορούν στα λίπη και το σάκχαρο, καταλήγουν σε παχυσαρκία και διαβήτη τύπου ΙΙ των ενηλίκων. Είναι εξακριβωμένο ότι ο διαβήτης ρυθμίζεται όταν ο πάσχων ζει με κανονικό κιρκαδιανό ρυθμό, δηλαδή ωράριο ελεγχόμενο από το κεντρικό ρολόι του εγκεφάλου για τόσο ύπνο, την αφύπνιση και τόσες ώρες της ημέρας η εγρήγορση.
Σε ανώμαλο κιρκαδιανό ρυθμό «διαμαρτύρεται» επίσης και το κύτταρο της παχυσαρκίας. Και είναι γνωστό ποιες κατηγορίες προσώπων οδηγούνται σε αυτές τις ανωμαλίες. Πρώτοι στον κατάλογο είναι οι εργαζόμενοι «κυκλικά», με βάρδιες, και ακολουθούν εκείνοι που ξενυχτούν άσκοπα, π.χ. στον υπολογιστή. Τότε, το κεντρικό ρολόι του κιρκαδιανού ρυθμού στον εγκέφαλο τα χάνει και έτσι διαταράσσονται πλείστοι κιρκαδιανοί ρυθμοί περιφερικών κυττάρων, π.χ. κυτταρική αντίσταση στην ινσουλίνη, περιεκτικότης σε γλυκόζη του κυττάρου, διαταραχές της λεπτίνης με απώλεια του αισθήματος της πείνας και του κορεσμού κ.ά.
Ετσι, έχουμε αύξηση της πρόσληψης τροφής και διαταραχή στα λίπη με παχυσαρκία. Επίσης τα επινεφρίδια υπερλειτουργούν, με αποτέλεσμα την υπερπαραγωγή κορτιζόλης και αδρεναλίνης και αύξηση της γλυκόζης και της πίεσης. Η εποχή μας, δυστυχώς, είναι των εκτροπών. Δεν χαιρετίζουμε την ανατολή του ηλίου, τρώμε τα μεσάνυχτα, πλαγιάζουμε τα ξημερώματα. Όμως, το ρολόι του κιρκαδιανού ρυθμού είναι εύθραυστο και χρειάζεται φροντίδα και σεβασμό για να χτυπά ρυθμικά σε όλη τη διάρκεια του βίου μας.
