Η μελέτη υποστηρίζει ότι όσο προοδεύει ο ανθρώπινος πολιτισμός, τόσο λιγότερο έξυπνοι γίνονται οι άνθρωποι. Έτσι ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ φέρνει σαν παράδειγμα τους αρχαίους Αθηναίους, ισχυριζόμενος ότι σήμερα θα ξεχώριζαν εύκολα μέσα στη γενική μετριότητα.
Σύμφωνα με τη μελέτη, οι άνθρωποι έφτασαν στο αποκορύφωμα της διανοητικής λειτουργίας πριν από περίπου 2.000 έως 6.000 χρόνια. Έκτοτε έχουμε μια πτώση στις νοητικές ικανότητες, η οποία μάλιστα επιταχύνεται στη σύγχρονη τεχνολογική εποχή. Αιτία για αυτό, όπως υποστηρίζεται, είναι οι ευκολίες της τεχνολογίας, οι οποίες καθιστούν ανενεργή την εξελικτική πίεση που ευνοεί τους πιο έξυπνους και ικανούς, σε βάρος των χαζών και ανίκανων.
Η νοημοσύνη αναπτύχθηκε, σύμφωνα με τον Τζέραλντ Κράμπτρι, στην Αφρική, πριν από 50.000 έως 500.000 χρόνια. Τότε η εξυπνάδα συνδεόταν με την επιβίωση καθώς όσο πιο έξυπνος ήταν κάποιος, τόσο ευκολότερο ήταν να επιβιώσει, κατασκευάζοντας καταλύματα, βρίσκοντας τροφή, κτλ. Τα γονίδια της εξυπνάδας οι πιο ευνοημένοι τα κληροδοτούσαν στις επόμενες γενιές.
Από την άλλη, σήμερα η επιβίωση καθίσταται ευκολότερη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αχρηστευτεί η δύναμη της εξελικτικής επιλογής που ευνοούσε σταθερά τους πιο έξυπνους και ικανούς, με συνέπεια, από βιολογική άποψη, σταδιακά η ανθρωπότητα να… χαζεύει. Ενώ παλαιότερα οι διάφορες επιζήμιες μεταλλάξεις γονιδίων θα «ξεριζώνονταν» από το γενετικό υλικό, σήμερα συσσωρεύονται και ροκανίζουν τις ανώτερες διανοητικές ικανότητες των ανθρώπων ως είδος.
Την αφετηρία της διανοητικής «παρακμής», ο ερευνητής τοποθετεί την εποχή της εφεύρεσης της γεωργίας και έπειτα της αστικοποίησης, όταν οι άνθρωποι δεν ήταν υποχρεωμένοι ως άτομα να εκτίθενται στις συνεχείς προκλήσεις της φύσης και μπορούσαν πια να βασιστούν στους συνανθρώπους τους για να λύσουν τα διάφορα πιεστικά προβλήματα της επιβίωσης.
«Θα στοιχημάτιζα ότι αν ένας μέσος πολίτης της αρχαίας Αθήνας εμφανιζόταν ξαφνικά ανάμεσά μας, αυτός ή αυτή θα ήταν ανάμεσα στα πιο έξυπνα μυαλά μεταξύ των συντρόφων του, έχοντας πολύ καλή μνήμη, μια ευρεία γκάμα ιδεών και μια ξεκάθαρη άποψη για τα σημαντικά ζητήματα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο καθηγητής.
Όπως προέβλεψε, σε 3.000 χρόνια από σήμερα (περίπου σε 120 γενιές), είναι πιθανό ότι όλοι οι άνθρωποι θα έχουν υποστεί τουλάχιστον άλλες δύο γενετικές μεταλλάξεις, με συνέπεια να μειωθούν κι άλλο οι διανοητικές και συναισθηματικές δυνατότητές τους. Αν και, όπως είπε, είναι επίσης πιθανό ότι έως τότε θα μπορέσει να παρέμβει η επιστήμη και να λύσει το πρόβλημα.
Ωστόσο, τα συμπεράσματα του Τζέραλντ Κράμπτρι δεν συμμερίζονται άλλα μέλη της επιστημονικής κοινότητας. Ο καθηγητής ανθρωπολογίας Ρόμπιν Ντένμπαρ του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, αντέτεινε ότι «στην πραγματικότητα αυτό που έχει ωθήσει την ανάπτυξη του εγκεφάλου των πιθήκων και των ανθρώπων, είναι η πολυπλοκότητα της κοινωνίας και αυτός ο πολύπλοκος κόσμος δεν πρόκειται να εξαφανιστεί». Όπως είπε, «στο προβλέψιμο μέλλον, δεν βλέπω κανένα λόγο πανικού. Η πορεία της εξέλιξης για τέτοια νοημοσύνη απαιτεί δεκάδες χιλιάδες χρόνια και, χωρίς αμφιβολία, η επιστήμη θα βρει λύσεις- αν στο μεταξύ βέβαια δεν έχουμε ήδη τινάξει τους εαυτούς μας στον αέρα».
Εξίσου επιφυλακτικός δήλωσε και ο καθηγητής Στιβ Τζόουνς του University College του Λονδίνου (UCL): «Είναι μια υπόθεση, αλλά πού είναι τα δεδομένα; Δεν υπάρχουν καθόλου. Θα μπορούσα εξίσου να ισχυριστώ ότι οι μεταλλάξεις έχουν μειώσει την επιθετικότητά μας ή την κατάθλιψή μας ή το μήκος του πέους μας…».
Ο ίδιος ο Τζέραλντ Κράμπτρι πάντως παραδέχτηκε ότι η θεωρία του χρειάζεται επιβεβαίωση από άλλες γενετικές έρευνες και επισήμανε ότι μετά χαράς θα έβλεπε την απόρριψή της .
