Είναι κατανοητό ότι, λόγω των στενών δεσμών της οικογένειας στη χώρα μας και της αίσθησης υποχρέωσης προς τους γονείς μας, δεν είναι εύκολη η απόφαση ανάθεσης της φροντίδας τους σε εξειδικευμένες μονάδες. Εντούτοις, για κάποιους από τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, η φροντίδα στο σπίτι δεν είναι η βέλτιστη επιλογή.
Παρέμβαση του Κωστή Προύσκα PhD, Ψυχολόγου – δρος Γεροντολογίας (prouskas@aktios.gr)
Είναι κατανοητό ότι, λόγω των στενών δεσμών της οικογένειας στη χώρα μας και της αίσθησης υποχρέωσης προς τους γονείς μας, δεν είναι εύκολη η απόφαση ανάθεσης της φροντίδας τους σε εξειδικευμένες μονάδες. Εντούτοις, για κάποιους από τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, η φροντίδα στο σπίτι δεν είναι η βέλτιστη επιλογή.
Στο δίλημμα «αμειβόμενος φροντιστής στο σπίτι ή εξειδικευμένη μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων» δεν υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση. Κάθε περιστατικό κρίνεται διαφορετικά και σε αυτό συμβάλλουν η ύπαρξη δικτύου συγγενών και φίλων, το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και οι ρυθμοί ζωής της οικογένειας, καθώς και η κατάσταση της υγείας του ηλικιωμένου.
Η φροντίδα ενός ασθενούς με άνοια είναι περίπλοκη, 24ωρη και πρέπει να παρέχεται από εξειδικευμένο προσωπικό. Οι διαταραχές στη συμπεριφορά και οι αλλαγές στην προσωπικότητα κυριαρχούν και, χωρίς την κατάλληλη αντιμετώπιση (φαρμακευτική αλλά και ψυχοκοινωνική), η επιδείνωση της ψυχικής αλλά και σωματικής υγείας του ασθενούς και του οικογενειακού φροντιστή είναι περισσότερο από βεβαία.
Εξετάζοντας τα δύο «σενάρια φροντίδας» ενός ασθενούς με άνοια, έχουμε να σημειώσουμε τα εξής:
1 Για τη φροντίδα σε οικιακό περιβάλλον, χρειάζεται ένας αμειβόμενος φροντιστής κατ’ οίκον σε πλήρες ωράριο και ένας αντικαταστάτης αυτού υπό μερική απασχόληση για την περίπτωση που ο κύριος φροντιστής χρειαστεί να λείψει. Η φροντίδα στο σπίτι πρέπει να διέπεται από κάποιες αρχές και ο φροντιστής χρειάζεται να είναι καλά καταρτισμένος ώστε να μπορεί να παρέχει επαρκή και ποιοτική φροντίδα.
Το μοντέλο αυτό φαίνεται να δουλεύει καλά στα αρχικά στάδια της άνοιας. Ομως όσο τα συμπτώματα επιδεινώνονται, συχνά, ο οικιακός ή οικογενειακός φροντιστής καταλήγει να είναι σωματικά και ψυχολογικά εξαντλημένος, αφού η πλειονότητα των ασθενών με άνοια εμφανίζει σοβαρές διαταραχές ύπνου, αλλαγές στην προσωπικότητα και επιδείνωση των διαταραχών της συμπεριφοράς. Καθώς, λοιπόν, η ασθένεια εξελίσσεται, τα προβλήματα γιγαντώνονται και οι φροντιστές αντιμετωπίζουν δυσκολίες τόσο στην κίνηση, βάδιση του ασθενούς όσο και στην κατάποση του φαγητού. Παράλληλα, εγκαταλείπεται κάθε είδους προσπάθεια κινητοποίησης και κοινωνικοποίησης των ασθενών.
Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, όσο επιδεινώνεται ή εξέλιξη της υγείας ενός ηλικιωμένου με άνοια τόσο να εντείνονται οι προσπάθειες για ποιοτική φροντίδα, κοινωνικοποίηση και πρόληψη. Η αντιμετώπιση διαταραχών στην πρόσληψη τροφής αποτελεί μια συνεχή πρόκληση και το ρίσκο που υποσιτισμού και αβιταμίνωσης γίνεται διαρκώς και πιο πραγματικό. Επίσης, η προσπάθεια να διατηρήσουμε την κινητικότητα του ασθενούς ενθαρρύνοντάς τον να περπατήσει γίνεται όλο και πιο δύσκολη και χωρίς εξειδικευμένη επίβλεψη διατρέχει πάντα τον κίνδυνο πτώσης και επώδυνων καταγμάτων.
Τέλος, λόγω της αδυναμίας του ασθενούς να παραπονεθεί για σωματικές ενοχλήσεις, είναι πολύ δύσκολο να διαγνώσουμε άλλες ασθένειες που μπορεί να συνυπάρχουν ή να εμφανιστούν ξαφνικά, όπως λοιμώξεις του αναπνευστικού και οξέα κοιλιακά. Στα παραπάνω, πρέπει να προσθέσουμε και τον οικονομικό παράγοντα. Το κόστος πληρωμής του επίσημου φροντιστή και το μειωμένο εισόδημα του φροντιστή-μέλους της οικογένειας, το κόστος της κατοικίας σε ενοίκιο που καταβάλλεται ή σε χαμένο ενοίκιο, τα έξοδα συντήρησης του σπιτιού, το φαγητό, η ιατρική παρακολούθηση και τα φάρμακα είναι μερικές μόνο από τις κρυφές δαπάνες-επακόλουθα της φροντίδας στο σπίτι.
2 Η φροντίδα σε εξειδικευμένη μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων είναι η μόνη εναλλακτική της φροντίδας στο σπίτι. Οι μονάδες που είναι εξειδικευμένες στη φροντίδα και ενδυνάμωση ανθρώπων με άνοια είναι ικανές να προσφέρουν ποιοτική φροντίδα στον ηλικιωμένο και έχουν κάθε λόγο να προσπαθούν για το βέλτιστο αποτέλεσμα, αφού, ως χώροι παροχής ποιοτικών υπηρεσιών υγείας, δραστηριοποιούνται σε μια ανταγωνιστική αγορά στην οποία το σημαντικότερο όπλο τους είναι η φήμη τους. Επιπλέον, όμως, τελούν υπό τη συνεχή παρακολούθηση των ελεγκτικών μηχανισμών του κράτους και, κυρίως, των ίδιων των οικογενειών των ασθενών.
Πολλά από τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην κατ’ οίκον παροχή φροντίδας αντιμετωπίζονται με επιτυχία στις εξειδικευμένες μονάδες. Οι επαγγελματίες υγείας εργάζονται σε εναλλασσόμενες βάρδιες, καθιστώντας τον κίνδυνο σωματικής εξάντλησης λιγότερο πιθανό. Οι φροντιστές είναι εκπαιδευμένοι να παρέχουν ατομική περιποίηση και υγιεινή και να αναλαμβάνουν τη σίτιση του ασθενούς. Οι γιατροί και οι νοσηλευτές που βρίσκονται καθημερινά στη μονάδα μπορούν και αναγνωρίζουν άμεσα τις ιατρικές και νοσηλευτικές ανάγκες όπως αυτές προκύπτουν. Εξειδικευμένοι φυσικοθεραπευτές παρέχουν εξατομικευμένα προγράμματα που βοηθούν στη διατήρηση της κινητικότητας και της μϋικής δύναμης.
Επιπλέον, τα προγράμματα δραστηριοτήτων που παρέχονται είτε σε ατομικό είτε σε ομαδικό πλαίσιο βοηθούν να κρατούνται οι ασθενείς δραστήριοι και σε εγρήγορση. Είναι πλέον καθολικά αποδεκτό ότι οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις καθυστερούν την εξέλιξη της άνοιας και βοηθούν στην επιτυχή διαχείριση των προβλημάτων που προκύπτουν από τις αλλαγές στην προσωπικότητα και τις διαταραχές στη συμπεριφορά
Συνοψίζοντας, η παροχή καλής ποιότητας εξατομικευμένης φροντίδας μπορεί να γίνει τόσο στο σπίτι όσο και σε μονάδες φροντίδας υψηλού επιπέδου. Για τους περισσότερους ασθενείς και τις οικογένειές τους η ανάθεση της φροντίδας σε μια εξειδικευμένη μονάδα είναι η καταλληλότερη επιλογή.
Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και ειδικά όταν η επιλογή αυτή δεν είναι διαθέσιμη, η κατ΄ οίκον φροντίδα, υπό αυστηρές προϋποθέσεις, μπορεί να είναι μια βιώσιμη λύση αλλά όχι και η ιδανική τόσο για τους ασθενείς όσο και για το υποστηρικτικό τους πλαίσιο.
