Γιατί τα γλυκά μας δίνουν περισσότερη ευχαρίστηση σε σχέση με τα ξινά ή τα πικρά; Διότι η ωραία γεύση που νιώθουμε όταν τρώμε μια τροφή, συνδέεται με την έκκριση ντοπαμίνης και σεροτονίνης, ορμόνες που μας προκαλούν ευχαρίστηση και ευεξία απαντούν οι επιστήμονες.
Η ψυχολόγος Λίνα Νικολαΐδου, μιλώντας στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, επισημαίνει ότι η κατάχρηση ζάχαρης μας οδηγεί σε εξάρτηση με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί και η κατάχρηση ουσιών.
«Όταν κάνουμε κατάχρηση ζαχαρούχων τροφών και ιδιαίτερα όταν αυτές συνδυάζονται με το αλάτι και λίπος, τότε απελευθερώνεται μεγάλη ποσότητα ντοπαμίνης. Η μεγάλη έκκριση ντοπαμίνης στον εγκέφαλο έχει ως συνέπεια μια αντισταθμιστική δράση κατά την οποία μειώνονται οι υποδοχείς της ντοπαμίνης, ένα φαινόμενο που ονομάζεται ανοχή. Αυτό σημαίνει ότι επιτυγχάνεται χαμηλότερο επίπεδο ευχαρίστησης με την πάροδο του χρόνου», αναφέρει.
Για να επιτύχουμε λοιπόν την ίδια ευχαρίστηση που είχαμε προηγουμένως θέλουμε τώρα να φάμε περισσότερο, εξηγεί. Το πρόβλημα είναι ότι σιγά-σιγά αρχίζουμε να χάνουμε τον έλεγχο. Αυτό είναι μια ένδειξη ότι έχουμε πλέον εθιστεί.
Η κ. Νικολαίδου, επισημαίνει: «Υπάρχουν 2 μηχανισμοί που προκαλούν υπερφαγία: Ο ένας είναι η μειωμένη ευαισθησία τους υποδοχέα της λεπτίνης και ο άλλος είναι ο εθισμός σε τροφές που περιέχουν ζάχαρη ή αλάτι. Στην πρώτη περίπτωση το σώμα παίρνει κιλά, χωρίς ο εγκέφαλος να το αντιλαμβάνεται και γι’ αυτό συνεχίζει να προκαλεί πείνα. Στη δεύτερη περίπτωση μιλάμε για εθισμό δηλαδή τρώμε όχι μόνο επειδή πεινάμε αλλά κυρίως από λαχτάρα για συγκεκριμένες τροφές» .
Πώς θα καταλάβω ότι έχω εθιστεί;
Οι εθισμένοι τρώνε περισσότερο από όσο χρειάζονται. Παρουσιάζουν αλλαγές στη διάθεση καθώς αλλάζουν τα επίπεδα της ινσουλίνης και καταναλώνουν συγκεκριμένες τροφές για να μην πέφτουν ψυχολογικά, τονίζει η κ. Νικολαΐδου.
Υπάρχει ευερεθιστότητα που μπορεί να συνδυάζεται με πονοκεφάλους, ναυτία ή και κόπωση, ενώ στρέφονται στην κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών όταν νιώθουν άγχος ή θλίψη.
Το σημαντικότερο είναι ότι χρησιμοποιούν τη ζάχαρη ή το αλάτι ως μέσο ανταμοιβής για κάποιο επίτευγμα και η κάθε διατροφική επιθυμία, φέρνει μια μεγαλύτερη επιθυμία.
Οι έρευνες δίνουν απαντήσεις
Πολλές διεθνείς μελέτες μέχρι σήμερα έχουν δείξει ότι τα ανθυγιεινά φαγητά προκαλούν εθισμό στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Τα γλυκά, τα αλμυρά και τα λιπαρά fast food είναι εξίσου εθιστικά με το αλκοόλ ή την κατάχρηση ουσιών, υποστηρίζουν αρκετοί επιστήμονες, ενώ άλλοι τονίζουν ότι τα τρόφιμα που είναι φορτωμένα με ζάχαρη, αλάτι και λίπος, είναι διαμορφωμένα για να αρέσουν στους καταναλωτές.
Μάλιστα εξηγούν ότι αυτά μπορούν να πυροδοτούν την υπερφαγία σε ανθρώπους που έχουν προδιάθεση σε εθισμούς, επειδή ενεργοποιούν τα κέντρα ανταμοιβής στον εγκέφαλο και ενδυναμώνουν την εθιστική συμπεριφορά.
Με την υπερβολική κατανάλωση των δυο αυτών ουσιών και ιδιαίτερα της ζάχαρης, αλλάζει η χημεία του εγκεφάλου αλλά και η ίδια η συμπεριφορά. Τα παιδιά εθίζονται από την κούνια τους στη ζάχαρη και στο αλάτι, καθώς πολλές παιδικές τροφές όπως έχει φανεί από έρευνες, περιέχουν και από τις δυο ουσίες, επισημαίνει η κα Νικολαΐδου.
Τα μυστικά για απεξάρτηση από τη ζάχαρη και το αλάτι
Η εκπαίδευση σε σχέση με τη διατροφή από μικρή ηλικία, από το σπίτι, την οικογένεια και το σχολείο, η γυμναστική, το καλό πρωινό που κρατά τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, είναι ορισμένοι τρόποι που βοηθούν στην απεξάρτηση από τη ζάχαρη και το αλάτι.
Παγίδα το συναισθηματικό φαγητό
Όταν λέμε ότι τρώμε συναισθηματικά, τρώμε, όχι απαραίτητα γιατί πεινάμε, αλλά για να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα μας . Το φαγητό «μουδιάζει» το συναίσθημα. Μας βοηθάει να ξεφύγουμε, να ξεχάσουμε το συναίσθημα, εξηγεί η κα Νικολαΐδου και συνεχίζει: «Όσοι τρέφονται συναισθηματικά ζητούν έντονες γεύσεις: πολύ γλυκό, πολύ αλμυρό, πολύ λιπαρό. Οι τροφές που συνδέονται με το συναισθηματικό φαγητό, είναι τα υψηλά λιπαρά, τα γλυκά, οι υδατάνθρακες και το πρόχειρο φαγητό που ενεργοποιούν ιδιαίτερα το μέρος του εγκεφάλου που συνδέεται με την ανταμοιβή και ενισχύουν τη διάθεση».
Μία επιπλέον παγίδα είναι ότι πολλές φορές αυτές οι τροφές μας συνδέουν με παιδικές αναμνήσεις που μπορεί να περιείχαν ασφάλεια, αγάπη και φροντίδα ή επιβράβευση με κάτι γλυκό για κάτι που καταφέραμε.
Μπορούμε να ελέγξουμε το συναισθηματικό φαγητό;
Κατ’ αρχάς να αναρωτηθούμε αν πεινάμε, αλλά και αν υπάρχει κάποιο συναίσθημα πίσω από την αίσθηση της πείνας, συμβουλεύουν οι ειδικοί. Στη συνέχεια αν χρειαζόμαστε πράγματι τροφή ή μήπως ξεκούραση, διάλλειμα, διασκέδαση ή χαλάρωση.
Τέλος αν υπάρχει κάποια άλλη εναλλακτική λύση, όπως για παράδειγμα μια βόλτα, ένα μπάνιο χαλαρωτικό, να μιλήσω με κάποιον και πολλά άλλα.
Οι επιστήμονες τονίζουν ότι δεν είναι μια εύκολη διαδικασία που χρειάζεται θέληση και επαγρύπνηση, καθώς θα πρέπει να εστιάσουμε σε άλλα πράγματα και καταστάσεις που μπορεί να μας δώσουν ευχαρίστηση.
