Οι επεμβάσεις του 3ου χώρου είναι πλέον μια πραγματικότητα. Εκτελούνται με μεγάλη επιτυχία και στη χώρα μας. Μας δίνουν δε την ευκαιρία να θεραπεύουμε καταστάσεις με την ελάχιστα δυνατή παρέμβαση. Δεν έχουν εγχειρητικές ουλές και ο ασθενής επανέρχεται γρήγορα στην καθημερινότητά του, δηλώνει ο δρ Κωνσταντίνος Δελής. Διευθυντής Γαστρεντερολόγος στο , Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ.
Tι είναι η ενδοσκόπηση του 3ου χώρου;
H ενδοσκόπηση του 3ου χώρου είναι η σύγχρονη, καινοτόμος και εντυπωσιακή εξέλιξη της θεραπευτικής ενδοσκόπησης του πεπτικού σωλήνα, που αφορά κυρίως τον οισοφάγο και το στομάχι. Οι λεπτές αυτές επεμβάσεις του 3ου χώρου ανήκουν στην κατηγορία της προηγμένης ενδοσκόπησης και θεωρούνται ως ελάχιστα επεμβατικές (minimally invasive).
Κλασικά, οι συμβατικές θεραπευτικές ενδοσκοπήσεις του πεπτικού συστήματος όπως π.χ. η αφαίρεση πολυπόδων εκτελούνται με την βοήθεια των ενδοσκοπίων (γαστροσκοπίων και κολονοσκοπίων) μέσα στον αυλό του γαστρεντερικού σωλήνα που θεωρείται ως ο 1ος χώρος. Σε αντιδιαστολή, ο 2ος χώρος είναι ο χώρος μέσα στην κοιλιά που εκτείνεται όμως έξω από το τοίχωμα του γαστρεντερικού σωλήνα. Αυτή είναι η περιοχή που συνήθως εκτελούνται οι χειρουργικές επεμβάσεις.
Εδώ και λίγα χρόνια, ένα νέο πεδίο, ο 3ος χώρος, ήλθε στην επικαιρότητα. Σε αντίθεση με τους 2 πρώτους χώρους που υπάρχουν εκ φύσεως στο ανθρώπινο σώμα, αυτός φτιάχνεται τεχνητά με τη μορφή σήραγγας (τούνελ) μέσα στο τοίχωμα των οργάνων του γαστρεντερικού σωλήνα. Αυτό επιτυγχάνεται με ειδικά μικροσκοπικά νυστέρια που διέρχονται μέσα από τα ενδοσκόπια. Έτσι γεννήθηκε μια νέα κατηγορία επεμβάσεων που ονομάζονται επεμβάσεις του 3ου χώρου. Αυτές διενεργούνται μέσα στο τοίχωμα οργάνων του πεπτικού σωλήνα π.χ. του οισοφάγου ή του στομάχου. Η ενδοσκόπηση του 3ου χώρου ονομάζεται επίσης υποβλεννογόνια ενδοσκόπηση επειδή εκτελείται κάτω από τον βλεννογόνο που είναι η εσωτερική επένδυση αυτών των οργάνων.
Ποιες επεμβάσεις είναι επεμβάσεις του 3ου χώρου;
Μερικές από αυτές είναι:
- η POEM για την αντιμετώπιση της αχαλασίας του οισοφάγου
- η Z-POEM για την αντιμετώπιση των εκκολπωμάτων Zenker του οισοφάγου
- η STER για την αφαίρεση υποβλεννογόνιων όγκων, αυτών δηλαδή που βρίσκονται στο τοίχωμα του οισοφάγου ή του στομάχου κ.ά.
Γιατί χρειάζονται αυτές οι νέου τύπου επεμβάσεις του 3ου χώρου με τα ενδοσκόπια να «κυκλοφορούν» μέσα στο τοίχωμα και όχι στον αυλό ενός κοίλου σπλάχνου;
Γιατί πολύ απλά, μόνο έτσι μπορούμε να εκτελέσουμε λεπτεπίλεπτες ενδοσκοπικές επεμβάσεις στο εσωτερικό του τοιχώματος ενός οργάνου διατηρώντας ταυτόχρονα άθικτη την εσωτερική αλλά και την εξωτερική του πλευρά. Μπορούμε π.χ. να αφαιρέσουμε επιλεκτικά και μόνο έναν όγκο που βρίσκεται μέσα στο τοίχωμα του στομάχου χωρίς να χρειαστεί να αφαιρέσουμε και την γύρω περιοχή. Να θεραπεύσουμε σπαστικές καταστάσεις του οισοφάγου όπως είναι η αχαλασία, χαλαρώνοντας τον κυκλικό μυ στο κατώτερο τμήμα του οισοφάγου με μια εσωτερική τομή. Τέτοια είναι η περίφημη επέμβαση POEM που είναι η πρώτη χρονικά επέμβαση 3ου χώρου που έγινε σε άνθρωπο. Με τις επεμβάσεις αυτές μπορούμε επίσης να θεραπεύσουμε εκκολπώματα του οισοφάγου όπως το εκκόλπωμα Zenker, ή να χαλαρώσουμε έναν συνεσπασμένο μυ στη πύλη εξόδου (πυλωρός) ενός δυσκίνητου στομάχου βελτιώνοντας την ικανότητά του να αδειάζει από τις τροφές. Έχουμε ακόμα τη δυνατότητα να πάρουμε μια «εσωτερική» βιοψία από τους μυς ή τα νεύρα του τοιχώματος των οργάνων του πεπτικού σωλήνα ή να τοποθετήσουμε με ένεση μια φαρμακευτική ουσία βραδείας αποδέσμευσης.
Οι βασικές αρχές των επεμβάσεων του 3ου χώρου εφαρμόζονται επίσης κάποιες φορές στην αφαίρεση μεγάλων επίπεδων πολυπόδων π.χ. στο στομάχι ή στο έντερο με την τεχνική ESD. Αρχικά φτιάχνουμε ένα τούνελ κάτω από τον πολύποδα και στη συνέχεια αφαιρούμε τον πολύποδα ανάστροφα δηλαδή από κάτω προς τα πάνω.
Νέες επεμβάσεις που τώρα βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο θα ενταχθούν στην κλινική πράξη τα επόμενα χρόνια. Για παράδειγμα θα μπορούμε να εμφυτεύουμε στο τοίχωμα ενός δυσκίνητου στομάχου έναν μικροσκοπικό βηματοδότη και να διεγείρουμε την κινητικότητά του θεραπεύοντας την γαστροπάρεση. Θα μπορούμε επίσης να τοποθετούμε συσκευές παρακολούθησης (monitoring) μιας συγκεκριμένης λειτουργίας ενός σπλάχνου. Το πεδίο της πειραματικής έρευνας σε αυτό τον τομέα είναι ανοικτό και πολλά υποσχόμενο.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα των επεμβάσεων του 3ου χώρου;
Αυτά είναι αρκετά και σημαντικά. Οι επεμβάσεις του 3ου χώρου ή αλλιώς ενδοσκοπικές υποβλεννογόνιες επεμβάσεις έχουν ένα μεγάλο αισθητικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις χειρουργικές, ανοικτές ή λαπαροσκοπικές. Δεν έχουν δερματικές εγχειρητικές ουλές. Κατά συνέπεια δεν είναι επώδυνες.
Επίσης, οι επεμβάσεις του 3ου χώρου χαρακτηρίζονται από υψηλά ποσοστά τεχνικής επιτυχίας, κλινικής αποτελεσματικότητας και ασφάλειας για τον ασθενή. Κατατάσσονται στην κατηγορία των ελάχιστα επεμβατικών πράξεων (minimally invasive). Εστιάζουν σε ένα σημείο-στόχος χωρίς να επηρεάζουν ή να αλλοιώνουν γειτονικές περιοχές. Π.χ. στην περίπτωση αφαίρεσης ενός υποβλεννογόνιου όγκου στο τοίχωμα του οισοφάγου ή του στομάχου αφαιρείται μόνον αυτός και όχι επιπλέον γύρω περιοχή. Οι αντίστοιχες χειρουργικές επεμβάσεις ακόμα και όταν γίνονται λαπαροσκοπικά είναι γενικά βαρύτερες και πιο ακρωτηριαστικές.
Τέλος, σε σχέση με τις αντίστοιχες χειρουργικές, οι επεμβάσεις του 3ου χώρου είναι συνήθως ταχύτερες, σπανιότατα απαιτούν μετάγγιση, εξασφαλίζουν μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο, γρηγορότερη επανάκαμψη του ασθενούς στην καθημερινότητα και είναι οικονομικότερες.
