Η Κούβα, μια μικρή χώρα 11 εκατομμυρίων (όσο η Ελλάδα περίπου), έχει ελλείψεις σε βασικά αγαθά όπως το ρύζι και η παρακεταμόλη, αλλά χάρη στη μακρά ιστορία της στην ιατρική έρευνα έχει βρεθεί σε σχετικά καλή θέση στη διάρκεια της πανδημίας και φαίνεται πως θα γίνει η μικρότερη χώρα στον κόσμο που θα αναπτύξει τα δικά της εμβόλια κατά της Covid-19 και μάλιστα ίσως περισσότερα από ένα. Το κατά πόσο πάντως κάποιο κουβανικό εμβόλιο θα εγκριθεί σε άλλες χώρες, μένει να φανεί, σύμφωνα με τον «Economist».
Η χώρα αναπτύσσει πέντε υποψήφια εμβόλια κατά του κορονοϊού, με πιο προχωρημένο το Soberana-2 (που σημαίνει «εθνική κυριαρχία»), το οποίο βρίσκεται στην τελική φάση 3 των κλινικών δοκιμών του. Το εμβόλιο αναπτύσσεται από την κρατική εταιρεία βιοτεχνολογίας BioCubaFarma, με βοήθεια από το Κέντρο Μοριακής Ανοσολογίας (CIM) της χώρας. Μέχρι στιγμής περισσότεροι από 44.000 Κουβανέζοι εθελοντές έχουν εμβολιασθεί στο πλαίσιο της κλινικής δοκιμής του έως τώρα, ενώ άλλες 100.000 δόσεις του εμβολίου έχουν σταλεί στο Ιράν για δοκιμές και εκεί.
Η κουβανική κυβέρνηση ελπίζει ότι αν το Soberana-2 αποδειχθεί αποτελεσματικό στις δοκιμές, θα μπορέσει να παράγει 100 εκατομμύρια δόσεις του έως το τέλος του 2021. Τα εμβόλια που θα πιθανώς θα περισσέψουν, θα πωληθούν σε συμμαχικές χώρες όπως η Βενεζουέλα. Ακόμη, η Κούβα εξετάζει την πιθανότητα να προσφέρει εμβολιασμό στους τουρίστες, προκειμένου να κερδίσει συνάλλαγμα με αυτό τον τρόπο.
Μετά την κομμουνιστική επανάσταση του 1959, σχεδόν οι μισοί γιατροί της χώρας το έσκασαν στο εξωτερικό. Ο Φιντέλ Κάστρο έριξε τότε πολλά χρήματα στο σύστημα υγείας της χώρας, «ποντάροντας» και στις εξαγωγές φαρμάκων, πέρα από την κουβανική ζάχαρη. Ακόμη και στη διάρκεια της μεγάλης κουβανικής οικονομικής κρίσης μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, σύμφωνα με τον Κουβανό οικονομολόγο Ρικάρδο Τόρες, «δεν υπήρχαν χρήματα για τροφή, αλλά υπήρχε ένα ολοκαίνουργιο κέντρο αντικαρκινικής έρευνας που, όπως πιστευόταν, άξιζε τη θυσία».
Κάπως έτσι, η Κούβα παράγει σήμερα κάθε χρόνο για εσωτερική μόνο χρήση πέντε εκατομμύρια δόσεις εμβολίων για διάφορες ασθένειες. Μετά το ξέσπασμα της πανδημίας Covid-19, η χώρα είχε το κατάλληλο δυναμικό για να αρχίσει την ανάπτυξη πέντε διαφορετικών υποψήφιων εμβολίων κατά του κορωνοϊού. Σε μια εποχή «διπλωματίας των εμβολίων» από αρκετές μεγάλες χώρες, η κυβέρνηση της Αβάνας έχει πλήρη επίγνωση της προπαγανδιστικής αξίας του συστήματος υγείας της χώρας.
Εκτός από το Soberana-2, τα άλλα τέσσερα υποψήφια εμβόλια φέρουν επίσης μεγαλεπήβολα και ιστορικά ονόματα. Για παράδειγμα, το Mambisa (σε μορφή ρινικού σπρέι) έχει το όνομα των ανταρτών που πολέμησαν κατά των Ισπανών αποικιοκρατών, ενώ το Abdala (επίσης στην φάση 3 των κλινικών δοκιμών) φέρει το όνομα ενός ποιητικού θεατρικού έργου του ήρωα επαναστάτη της χώρας Χοσέ Μαρτί.
Τα κρούσματα Covid-19, αν και λιγότερα σχετικά με αρκετές άλλες χώρες, εμφανίζουν εσχάτως ανοδική τάση και στην Κούβα. Είναι πια γύρω στα 1.000 τη μέρα, 20 φορές περισσότερα από ό,τι στο τέλος του 2020. Εν μέρει η αύξηση τους αποδίδεται στις επισκέψεις Κουβανο-Αμερικανών από τις ΗΠΑ μετά το εκ νέου άνοιγμα των κουβανικών αεροδρομίων πέρυσι το Νοέμβριο.
Ακόμη πάντως κι αν κάποιο από τα κουβανικά εμβόλια αποδειχθεί αποτελεσματικό, η χώρα είναι απίθανο να βγάλει πολλά χρήματα από αυτό, σύμφωνα με τον Economist. Μέχρι σήμερα ούτε ένα φάρμακο που αναπτύχθηκε στην Κούβα, δεν έχει εγκριθεί για χρήση σε κάποια ανεπτυγμένη αγορά.
Επιπλέον, η μαζική ανάπτυξη φαρμάκων και εμβολίων είναι μια δαπανηρή διαδικασία και απαιτεί περισσότερα κεφάλαια από αυτά που η κουβανική οικονομία, με τις δυσκολίες της, μπορεί να παράσχει. Το κόστος παραγωγής ανεβαίνει λόγω του γεγονότος ότι η Κούβα παράγει η ίδια λίγα συστατικά των φαρμάκων και πρέπει να εισάγει τα περισσότερα. Για παράδειγμα, η έλλειψη φιαλιδίων μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο για τον γρήγορο εμβολιασμό ακόμη και του δικού της πληθυσμού έναντι της Covid-19.
Το αποτέλεσμα είναι ότι, παρά την πιθανότητα η Κούβα να γίνει η πρώτη χώρα της Λατινικής Αμερικής που θα αναπτύξει ένα εμβόλιο κατά του κορονοϊού, η ίδια έχει καθυστερήσει να εμβολιάσει τους δικούς της πολίτες. Οι κλινικές δοκιμές των εμβολίων της θα πάρουν ακόμη μερικούς μήνες, αν και αναμένεται ότι περισσότεροι Κουβανοί θα κληθούν να εμβολιασθούν, προτού προκύψουν τα πλήρη αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών. Παραμένει ακόμη ασαφές αν η παραγωγή των κουβανικών εμβολίων τελικά θα γίνει μόνο στην ίδια την Κούβα ή εν μέρει θα ανατεθεί σε κάποια άλλη χώρα, όπως στο Ιράν, στην Κίνα ή στην Ταϊλάνδη.
