Δύο νέες ψυχοδραστικές ουσίες εντοπίζονται κάθε εβδομάδα στην Ευρώπη, ενώ η κάνναβη παραμένει το πιο διαδεδομένο παράνομο ναρκωτικό, με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι χρήστες να ζητούν βοήθεια για απεξάρτηση απ αυτό. Η ανησυχία των επιστημόνων έχει ενταθεί, λόγω της αυξημένης δραστικότητας και καθαρότητας των ναρκωτικών, τα οποία πλέον είναι ιδιαίτερα τοξικά και πωλούνται μέσα από το Ίντερνετ και τα κινητά τηλέφωνα, όπως διαπιστώνει η Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2015.
Ενθαρρυντικά στοιχεία της έκθεσης που παρουσιάσθηκε σήμερα στη Λισαβόνα είναι ότι βελτιώνεται η θεραπεία της ηπατίτιδας C και ανακόπτεται (και στην Ελλάδα) η ανοδική πορεία των κρουσμάτων HIV ανάμεσα στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών, αλλά και οι πτωτικές τάσεις για την ηρωίνη, οι οποίες όμως συνδυάζονται με την ανάγκη για στενή παρακολούθηση του ζητήματος, λόγω των νέων εξελίξεων στην αγορά ηρωίνης διεθνώς. Πρόκληση παραμένει για τα κράτη της ΕΕ, η μείωση των θανάτων από υπερβολική δόση, ενώ για πρώτη φορά καταγράφεται η ανάγκη για υπηρεσίες και προγράμματα απεξάρτησης, προσαρμοσμένα στους χρήστες οπιοειδών μεγαλύτερης ηλικίας. Τέλος, στην έκθεση με τίτλο «Τάσεις και Εξελίξεις», η οποία δημοσιεύθηκε σήμερα από τον Οργανισμό της ΕΕ για τα Ναρκωτικά (EMCDDA), είναι πλέον εμφανής ο ανελέητος «ανταγωνισμός» σε μια κορεσμένη αγορά διεγερτικών ουσιών όπως η κοκαΐνη, οι αμφεταμίνες και η έκσταση.
Δύο νέες ψυχοδραστικές ουσίες εντοπίζονται κάθε εβδομάδα στην Ευρώπη
Η συχνότητα με την οποία εντοπίζονταν πέρυσι στην ΕΕ νέες ψυχοδραστικές ουσίες που πωλούνται ως «νόμιμα διεγερτικά» κυμάνθηκε σε περίπου δύο ουσίες ανά εβδομάδα. Το 2014, αναφέρθηκαν μέσω του ευρωπαϊκού μηχανισμού έγκαιρης προειδοποίησης, συνολικά 101 νέες ουσίες (81 το 2013). Ο αριθμός αυτός υποδεικνύει διατήρηση της ανοδικής τάσης στις ουσίες που αναφέρονται ανά ένα έτος και ανεβάζει το σύνολο των ουσιών που παρακολουθούνται από τον οργανισμό σε περισσότερες από 450, από τις οποίες, πάνω απο τις οι μισές εντοπίστηκαν την τελευταία τριετία.
Μεταξύ των ουσιών που αναφέρθηκαν το 2014 επικρατούν και πάλι δύο ομάδες, οι συνθετικές καθινόνες (31 ουσίες) και τα συνθετικά κανναβινοειδή (30 ουσίες), οι οποίες συχνά πωλούνται ως νόμιμα υποκατάστατα των διεγερτικών και της κάνναβης αντιστοίχως.
Σύμφωνα με τον ∆ημήτρη Αβραμόπουλο, Ευρωπαίο Επίτροπο Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας που ήταν παρών στην παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Έκθεσης για τα Ναρκωτικά «βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια παγκοσμιοποιημένη αγορά ναρκωτικών και η απάντησή μας σ αυτή την απειλή πρέπει να είναι ενιαία, άμεση και αποφασιστική. Αυτό που με προβληματίζει ιδιαίτερα είναι ο ρόλος του διαδικτύου όσον αφορά την προμήθεια τόσο ελεγχόμενων όσο και μη ελεγχόμενων ψυχοδραστικών ουσιών.Το 2014 αναφέρθηκαν 101 νέες μη ελεγχόμενες ψυχοδραστικές ουσίες, οι οποίες δοκίμασαν τις αντοχές των υφιστάμενων μηχανισμών ελέγχου. Προσδοκώ ότι η επικείμενη νομοθεσία της ΕΕ στον συγκεκριμένο τομέα θα ενισχύσει την αντίδρασή μας για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου με μεγαλύτερη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα».
Η κάνναβη παραμένει το πιο διαδεδομένο παράνομο ναρκωτικό στην Ευρώπη, ενώ όλο και περισσότεροι χρήστες ζητούν βοήθεια για απεξάρτηση από αυτό. Εκτιμάται ότι 19,3 εκατομμύρια ενήλικες (15-64 ετών) έκαναν χρήση κάνναβης τον τελευταίο χρόνο, εκ των οποίων 14,6 εκατομμύρια ήταν νεαροί ενήλικες (15-34 ετών). Σύμφωνα πάντα με εκτιμήσεις, περίπου 1% των ενηλίκων στην Ευρώπη κάνει καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή χρήση κάνναβης.
Ενδεικτικοί της υψηλής επικράτησης της χρήσης κάνναβης είναι οι αριθμοί των χρηστών που ξεκινούν θεραπεία σε εξειδικευμένα κέντρα απεξάρτησης. Ο αριθμός των χρηστών που ξεκίνησαν θεραπεία απεξάρτησης από την κάνναβη για πρώτη φορά αυξήθηκε στην Ευρώπη από 45.000 το 2006 σε 61.000 το 2013.
Η χρήση κάνναβης συνδέεται, μολονότι σπάνια, με επείγοντα περιστατικά, ιδίως όταν γίνεται σε υψηλές δόσεις. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε πλαίσια αντιμετώπισης επειγόντων περιστατικών, τα επείγοντα περιστατικά που συνδέονται με χρήση κάνναβης αυξήθηκαν σημαντικά από το 2008 έως το 2012, σε 11 από τις 13 ευρωπαϊκές χώρες που εξετάστηκαν.
Ανησυχία των επιστημόνων, λόγω της αυξημένης δραστικότητας και καθαρότητας των ναρκωτικών
Μια από τις βασικές διαπιστώσεις της φετινής έκθεσης είναι η μεγάλη αύξηση στη δραστικότητα και την καθαρότητα των πιο διαδεδομένων παράνομων ναρκωτικών στην Ευρώπη. Το γεγονός αυτό προκαλεί ανησυχία για την υγεία των χρηστών οι οποίοι, εν γνώσει ή εν αγνοία τους, ενδέχεται να καταναλώνουν πιο δραστικά προϊόντα. Όπως προκύπτει από τις συνολικές τάσεις κατά την περίοδο 2006- 2013, στις χώρες που υποβάλλουν συστηματικά στοιχεία έχει σημειωθεί αύξηση της δραστικότητας της κάνναβης (περιεκτικότητα σε THC), της καθαρότητας της κοκαΐνης και της περιεκτικότητας των δισκίων έκστασης σε MDMA. Το 2013 παρατηρήθηκε αύξηση και στην καθαρότητα της ηρωίνης. ∆ύο από τους πιθανούς λόγους στους οποίους οφείλεται αυτό το φαινόμενο είναι οι τεχνολογικές καινοτομίες και ο ανταγωνισμός στην αγορά.
Τα ναρκωτικά πωλούνται πλέον μέσα από το Ίντερνετ και τα κινητά!
Ο ρόλος του διαδικτύου στην προμήθεια και την εμπορία ναρκωτικών στην Ευρώπη αυξάνεται διαρκώς, καθώς τόσο οι νέες ψυχοδραστικές ουσίες όσο και τα «εδραιωμένα» ναρκωτικά πωλούνται πλέον ηλεκτρονικά. Η χρήση συμβατικών ιστοσελίδων για την πώληση νέων ψυχοδραστικών ουσιών έχει αυξηθεί την τελευταία δεκαετία. Το σύστημα παρακολούθησης του EMCDDA έχει εντοπίσει 650 δικτυακούς τόπους πώλησης «νόμιμων διεγερτικών» σε ευρωπαίους καταναλωτές. Μια ανησυχητική εξέλιξη στην ηλεκτρονική αγορά είναι η πώληση παράνομων ναρκωτικών σε «κρυπτοαγορές» ή ηλεκτρονικά καταστήματα στην αθέατη πλευρά του διαδικτύου, τον λεγόμενο «βαθύ ιστό» ο οποίος είναι προσβάσιμος με χρήση λογισμικού κρυπτογράφησης.
Οι σελίδες αυτές επιτρέπουν πλήρη ανωνυμία στις ανταλλαγές προϊόντων και υπηρεσιών μεταξύ των συναλλασσόμενων μερών, τα οποία συχνά χρησιμοποιούν «κρυπτονομίσματα» (π.χ. Bitcoin) για τη διευκόλυνση των αφανών συναλλαγών τους. Ένα ακόμη νέο φαινόμενο είναι η εμφάνιση μιας «διαδικτυακής μαύρης αγοράς», με ηλεκτρονικά καταστήματα τα οποία λειτουργούν τόσο στην ορατή όσο και στην αθέατη πλευρά του διαδικτύου.
Στην έκθεση επισημαίνεται, επίσης, ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζουν στις αγορές ναρκωτικών τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι εφαρμογές κινητών συσκευών, είτε χρησιμοποιούνται άμεσα για την αγοραπωλησία ναρκωτικών είτε έμμεσα για σκοπούς διαφήμισης, άσκησης επιρροής ή ανταλλαγής εμπειριών.
Βελτιώνεται η θεραπεία της ηπατίτιδας C και ανακόπτεται η ανοδική πορεία των κρουσμάτων HIV ανάμεσα στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών
Η ηπατίτιδα C, η οποία μεταδίδεται μέσω της κοινής χρήσης βελόνων, συρίγγων και άλλων συνέργων, είναι σήμερα το πιο διαδεδομένο λοιμώδες νόσημα μεταξύ των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών (ΧΕΝ) στην Ευρώπη, καθώς, όπως προκύπτει από τα εθνικά δείγματα, από τον ιό της ηπατίτιδας C προσβλήθηκε κατά την περίοδο 2012-13 ποσοστό 14 % έως 84 % των ΧΕΝ .Η λοίμωξη από ηπατίτιδα C είναι συχνά ασυμπτωματική και μπορεί να παραμείνει αδιάγνωστη ακόμη και για δεκαετίες. Πολλοί από αυτούς που προσβάλλονται, αναπτύσσουν χρόνια ηπατίτιδα με τον κίνδυνο να αναπτύξουν ηπατική νόσο (π.χ. κίρρωση, καρκίνο).
Πτωτικές τάσεις για την ηρωίνη
Η προβληματική χρήση ηρωίνης εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει μεγάλο μέρος του υγειονομικού και κοινωνικού κόστους της χρήσης ναρκωτικών στην Ευρώπη αν και οι πρόσφατες τάσεις είναι «σχετικά θετικές», σύμφωνα με το EMCDDA, το οποίο επισημαίνει μια «γενικότερη στασιμότητα της ζήτησης για τη συγκεκριμένη ουσία». Ο αριθμός των ατόμων που ξεκίνησαν για πρώτη φορά εξειδικευμένη θεραπεία απεξάρτησης από την ηρωίνη σημείωσε πτώση, από 59.000 το 2007 σε 23.000 το 2013. Εκτιμάται ότι, περισσότεροι από τους μισούς (700.000) εξαρτημένους για μεγάλο χρονικό διάστημα χρήστες οπιοειδών (1,3 εκατομμύρια) συμμετέχουν σε προγράμματα υποκατάστασης οπιοειδών.
Πτώση δείχνουν και τα δεδομένα σχετικά με τις κατασχέσεις, τα οποία είναι ενδεικτικά των τάσεων όσον αφορά τη χρήση ηρωίνης. Παρά όμως τη θετική καμπή που σηματοδοτούν αυτές οι πτωτικές τάσεις, το EMCDDA σημειώνει την ανάγκη στενής παρακολούθησης συνεπεία μιας σειράς νέων εξελίξεων στην αγορά.
Πρόκληση παραμένει για τα κράτη της ΕΕ η μείωση των θανάτων από υπερβολική δόση
Η μείωση των θανάτων από υπερβολική δόση, όπως και των λοιπών συνδεόμενων με τα ναρκωτικά θανάτων (νοσημάτων, ατυχημάτων και αυτοκτονιών) εξακολουθεί να συνιστά μείζονα πρόκληση για την πολιτική δημόσιας υγείας. Εκτιμάται ότι το 2013 σημειώθηκαν στην ΕΕ τουλάχιστον 6.100 θάνατοι από υπερβολική δόση, κυρίως ηρωίνης και άλλων οπιοειδών.
Μια νέα ανάλυση, η οποία συνοδεύει τη σημερινή έκθεση εξετάζει την κατάχρηση βενζοδιαζεπινών από χρήστες οπιοειδών υψηλού κινδύνου, οι οποίοι χρησιμοποιούν αυτές τις ουσίες για αυτοθεραπεία ή για να ενισχύσουν τη δράση των οπιοειδών. Στην ανάλυση, περιγράφεται ο τρόπος με τον οποίο η χρήση οπιοειδών σε συνδυασμό με βενζοδιαζεπίνες και άλλα κατασταλτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος (π.χ. αλκοόλ) αυξάνει τον κίνδυνο θανάτου από υπερβολική δόση. Κάποιες χώρες προσφέρουν εδώ και χρόνια χώρους επιτηρούμενης χρήσης ναρκωτικών. Σήμερα λειτουργούν περίπου 70 χώροι επιτηρούμενης χρήσης σε 6 από τις χώρες που υποβάλλουν στοιχεία στο EMCDDA (Γερμανία, ∆ανία, Ισπανία, Κάτω Χώρες, Λουξεμβούργο, Νορβηγία), ενώ στη Γαλλία επετράπει πρόσφατα η δοκιμαστική λειτουργία τέτοιων χώρων. Μεταξύ άλλων, οι αίθουσες επιτηρούμενης χρήσης μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των επιβλαβών συνεπειών της χρήσης, περιλαμβανομένων των θανάτων από υπερβολική δόση, καθώς και να χρησιμεύσουν ως σημεία επαφής με χρήστες ναρκωτικών οι οποίοι δύσκολα θα απευθύνονταν σε θεραπευτικές υπηρεσίες.
Ανελέητος «ανταγωνισμός» σε μια κορεσμένη αγορά διεγερτικών ουσιών όπως η κοκαΐνη, οι αμφεταμίνες και η έκσταση
Χρήση κοκαΐνης τον τελευταίο χρόνο έκαναν περίπου 3,4 εκατομμύρια ενήλικες (15-64 ετών), εκ των οποίων 2,3 εκατομμύρια ήταν νεαροί ενήλικες (15-34 ετών).
Η χρήση αμφεταμινών (αμφεταμίνης ή μεθαμφεταμίνης) εξακολουθεί να είναι συνολικά μικρότερη στην Ευρώπη σε σύγκριση με τη χρήση κοκαΐνης. Περίπου 1,6 εκατομμύρια χρήστες ανέφεραν χρήση τον τελευταίο χρόνο, εκ των οποίων 1,3 εκατομμύρια ήταν νεαροί ενήλικες (15-34 ετών).
Τέλος, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, χρήση έκστασης τον τελευταίο χρόνο έκαναν 2,1 εκατομμύρια ενήλικες (15-64 ετών), εκ των οποίων 1,8 εκατομμύρια ήταν νεαροί ενήλικες (15-34 ετών).
