Ο άνθρωπος είναι απροστάτευτος από τη φυματίωση, καθώς το εμβόλιο που γίνεται κατά την παιδική ηλικία δεν προσφέρει κάλυψη στους ενήλικες, οι οποίοι θεωρητικά μπορούν ανά πάσα στιγμή να προσβληθούν από τη νόσο.
Το εμβόλιο της φυματίωσης προσφέρει κάλυψη μόνο από πολύ σοβαρές μορφές της νόσου, όπως είναι η κεχροειδής φυματίωση και η φυματιώδης μηνιγγίτιδα, από τις οποίες ο άνθρωπος προσβάλλεται συνήθως κατά την παιδική ηλικία, επισημαίνει η λέκτορας πνευμονολογίας στη Μονάδα Αναπνευστικών Λοιμώξεων της Πνευμονολογικής-Φυματιολογικής Kλινικής του ΑΠΘ στο νοσοκομείο Παπανικολάου, Κατερίνα Μανίκα.
Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά από πού κόλλησε κάποιος φυματίωση, το σίγουρο όμως είναι ότι είναι πολύ σπάνιο να μεταδοθεί η νόσος από τα ζώα στον άνθρωπο μέσω της τροφικής αλυσίδας.
«Η φυματίωση μετά τη δεκαετία του ’70 είχε σημειώσει κάμψη στις ΗΠΑ, ενώ από τη δεκαετία του ’90 παρατηρήθηκε ανάκαμψη, την οποία εδώ στην Ελλάδα δεν την καταλάβαμε τότε. Στην Πνευμονολογική Κλινική του ΑΠΘ στο Παπανικολάου, ενώ στην περίοδο 2002-2006 βλέπαμε ένα περιστατικό τον χρόνο από το 2007 και μετά έρχονται 30-40 καινούργια περιστατικά κάθε χρόνο. Σήμερα, στην ίδια Κλινική κάνουν θεραπεία 120 άτομα με φυματίωση. Ένα ποσοστό 2-3% από αυτούς που προσβάλλονται από τη νόσο έχει πολυανθεκτική φυματίωση, ενώ ένα ποσοστό 20% έχει αντοχή σε ένα φάρμακο. Στην περίπτωση αντοχής σε ένα φάρμακο χορηγείται στον ασθενή άλλο φάρμακο, στο οποίο δεν έχει αναπτύξει αντοχή. Η πολυανθεκτική φυματίωση οφείλεται ή στο ότι ο ασθενής δεν ακολουθεί σωστά την αντιφυματική αγωγή ή στο ότι ο γιατρός δεν του έχει χορηγήσει το κατάλληλο φάρμακο. Αυτές οι περιπτώσεις αντιμετωπίζονται με συνδυασμό φαρμάκων» αναφέρει η κ. Μανίκα, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, στο περιθώριο ημερίδας, με θέμα: «Η επανεμφάνιση της φυματίωσης στην Ελλάδα: Ζώα και Άνθρωπος».
Απαντώντας στο ερώτημα «από πού κολλάει κανείς φυματίωση και πώς μπορούμε να προστατευτούμε από τη νόσο;» λέει:
«Δεν ξέρουμε πώς κόλλησαν φυματίωση οι ασθενείς που έρχονται στην Πνευμονολογική Κλινική στο Παπανικολάου. Είναι άγνωστο από πού κόλλησαν. Ουσιαστικά όλοι είμαστε απροστάτευτοι. Π.χ. οι εργαζόμενοι στην Πνευμονολογική Κλινική, ενώ αρχικά έχουν αρνητικό αποτέλεσμα στη δοκιμασία mantoux, ύστερα από μερικά χρόνια έχουν θετικό, πράγμα που σημαίνει ότι ήρθαν σε επαφή με τη νόσο. Μπορούν να προστατευτούν φορώντας μάσκες. Μία μικρή πιθανότητα να προσβληθεί κανείς από φυματίωση είναι π.χ. να μπει σε λεωφορείο, όπου είναι κάποιος φυματικός, αλλά ακόμη και αυτό είναι πολύ σπάνιο γιατί θα πρέπει να έχει κανείς επαφή με κάποιον που πάσχει από τη νόσο πάνω από οκτώ ώρες. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν έχουμε Εθνικό Αντιφυματικό Πρόγραμμα».
Η μετάδοση της φυματίωσης από τα ζώα στον άνθρωπο είναι εξαιρετικά σπάνια, επισημαίνουν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τόσο η κτηνίατρος του Τμήματος Κτηνιατρικής Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης, Μαρία Καλαϊτζίδου, όσο και ο λέκτορας του Τμήματος Κτηνιατρικής του ΑΠΘ Ευάγγελος Οικονόμου.
Η φυματίωση των βοοειδών οφείλεται στο mycobacterium bovis, το οποίο, όπως και το mycobacterium tuberculosis που προσβάλλει τον άνθρωπο, είναι ένα είδος του mycobacterium tuberculosis complex.
Όπως αναφέρει η κ. Καλαϊτζίδου, η μετάδοση της φυματίωσης από τα ζώα στον άνθρωπο είναι αδύνατη διότι αφενός στην ΕΕ εφαρμόζεται πρόγραμμα εκρίζωσης της φυματίωσης από τα ζώα και αφετέρου γίνεται έλεγχος κατά τη σφαγή των ζώων καθώς και παστερίωση του γάλακτος και των γαλακτοκομικών.
«Ο έλεγχος ξεκινάει από την πρωτογενή παραγωγή, δηλαδή τα ζώα ελέγχονται στον στάβλο και αν βρεθεί ότι έχουν φυματίωση, απομακρύνονται και θανατώνονται. Μετά τη σφαγή, το κρέας όλων των ζώων ελέγχεται. Η μετάδοση από το κρέας και κυρίως από τα σπλάχνα ενός ζώου, που μπορεί να έχει “ξεφύγει” από τον κρεοσκοπικό έλεγχο, είναι επίσης αδύνατη διότι το κρέας ψήνεται πριν καταναλωθεί. Επίσης είναι αδύνατο να μεταδοθεί από το γάλα, καθώς από τη στιγμή που το γάλα θα βράσει ή θα παστεριωθεί το μυκοβακτήριο καταστρέφεται. Η φυματίωση των βοοειδών μπορεί να μεταδοθεί σε κτηνοτρόφους μέσω της αναπνευστικής οδού από τα αερολύματα στους στάβλους. Επίσης έχει παρατηρηθεί η μετάδοση μέσω των τραυμάτων σε χέρια κυνηγών στην Αμερική, όπου κυνηγούν ελάφια, κάποια από τα οποία είχαν προσβληθεί από φυματίωση» εξηγεί.
Ο κ. Οικονόμου, από την πλευρά του, επισημαίνει ότι επειδή στα αρχικά στάδια η φυματίωση των βοοειδών δεν προκαλεί αλλοιώσεις υπάρχει ενδεχόμενο ένα 10% των σφαγίων να «ξεφύγουν» από τον κρεοσκοπικό έλεγχο. Αλλά ακόμη και σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει κίνδυνος μετάδοσης στον άνθρωπο γιατί το κρέας δεν καταναλώνεται ωμό.
«Τα κρέατα και τα γαλακτοκομικά στην ΕΕ είναι ασφαλή γιατί οι έλεγχοι τόσο των ζώων όσο και των κρεάτων είναι υποχρεωτικοί. Ωστόσο, στην Ευρώπη έχει παρατηρηθεί ένα ποσοστό 1-2% που έχει προσβληθεί από φυματίωση λόγω κατανάλωσης απαστερίωτου γάλακτος. Κάτι τέτοιο παρατηρείται και σε αναπτυσσόμενες χώρες, όπου καταναλώνουν απαστερίωτο ή ωμό γάλα» προσθέτει ο κ. Οικονόμου.
