Γράφει για το zougla.gr, o Γκίκας Μαργιοκίνης, Αναπληρωτής Καθηγητής Επιδημιολογίας στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Οι πρώτοι ρετροϊοί ανακαλύφθηκαν στο γύρισμα του προηγούμενου αιώνα ως αόρατοι στο μάτι παράγοντες που μεταδίδουν συγκεκριμένες μορφές καρκίνου σε ζώα. Σε εκείνη την φάση δεν ήταν γνωστή η δομή ενός ιού, ούτε υπήρχε η τεχνική δυνατότητα να παρατηρηθούν. Ήταν η εποχή που κάποιοι επιστήμονες μπόρεσαν να δείξουν ότι παράγοντες που είναι πάρα πολύ μικροσκοπικοί, πολύ πιο μικροί από τα κύτταρα που μπορούσαν να παρατηρήσουν τότε στο μικροσκόπιο, είναι δυνατόν να μεταδώσουν καρκίνο από το ένα ζώο στο άλλο. Στην πορεία αυτοί οι παράγοντες ταυτοποιήθηκαν μέσω της τεχνολογικής εξέλιξης και έγινε γνωστή η πολύ ιδιαίτερη λειτουργία τους και κυρίως η σχέση τους με την ανάπτυξη του καρκίνου σε διάφορα ζώα. Η πολύ δυνατή συσχέτισή τους με καρκίνους σε ζώα είχε δημιουργήσει και την προσδοκία ότι θα βρεθούν τέτοιοι ρετροϊοί στον άνθρωπο και οι οποίοι θα εξηγήσουν τους καρκίνους που παρατηρούνται στον άνθρωπο.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 οι απόπειρες για ανακάλυψη τέτοιων ρετροϊών στον άνθρωπο είχαν αποβεί άκαρπες. Ήταν στο τέλος της δεκαετίας του 70 όταν ανακαλύφθηκε ο πρώτος ανθρώπινος ρετροϊός να μολύνει ανθρώπινα λεμφοκύτταρα που έγινε γνωστός ως Ανθρώπινος Τ-Λεμφοτρόπος Ιός (HTLV). Ο HTLV σχετίσθηκε με την ανάπτυξη μίας σπάνιας μορφής λευχαιμίας, αλλά και με την ανάπτυξη μίας μορφής προοδευτικής παράλυσης. Μερικά χρόνια αργότερα στις αρχές της δεκαετίας του 1980 καταγράφηκε μία επιδημία σπανίων λοιμώξεων και καρκίνων σε άνδρες που είχαν σεξουαλικές επαφές με άνδρες στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Οι ασθενείς αυτοί είχαν μία σπάνια μορφή ανοσοκαταστολής που τους έκανε ευάλωτους σε διάφορα μικρόβια και καρκίνους και η οποία ονομάστηκε Σύνδρομο Επίκτητης Ανοσοανεπάρκειας (AIDS). Λίγα χρόνια αργότερα απομονώθηκε ένας άλλος ρετροϊός από ασθενείς με AIDS που, αν και αρχικά θεωρήθηκε ότι μπορεί να ανήκει στην ομάδα των HTLV, τελικά ονομάστηκε Ιός της Ανθρώπινης Ανοσοανεπάρκειας (HIV).
Οι ρετροϊοί είναι πολύ ιδιόμορφοι ιοί καθώς για να επιβιώσουν και ως μέρος του κύκλου ζωής τους θα πρέπει να ενσωματώσουν το γονιδίωμά τους στα κύτταρα του ασθενούς. Επί της ουσίας με την ενσωμάτωση του DNA τους στο DNA των κυττάρων μας προκαλούν ένα είδος γενετικής τροποποίησης και μεταλλαξιγένεσης. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι πολλοί ρετροϊοί προκαλούν καρκίνους στα ζώα που μολύνουν. Μέχρι σήμερα 2 ρετροϊοί έχουν βρεθεί να μολύνουν συστηματικά τον άνθρωπο, ο HIV και ο HTLV, ενώ σποραδικές λοιμώξεις έχουν αναφερθεί και από έναν «εξωτικό» ρετροϊό γνωστό ως Ανθρώπινος Αφρώδης Ιός (Human Foamy Virus). Τόσο ο HIV όσο και ο HTLV είναι δυνητικά καρκινογόνοι, ο πρώτος μέσω της ανοσοκαταστολής που προκαλεί, ο δεύτερος μεταλλάσσοντας τα λευκά κύτταρα του αίματος που μολύνει. Ωστόσο, η προσδοκία που υπήρχε αρχικά ότι πίσω από κάθε ανθρώπινο καρκίνο μπορεί να κρύβεται ένας ρετροϊός, δεν έχει επαληθευθεί.
Η σχέση μας με τους ρετροϊούς ωστόσο δεν εξαντλείται εδώ. Ένα σημαντικό τμήμα του DNA μας, περίπου 8%, αποτελείται από αρχαίους ρετροϊούς που μόλυναν τους προγόνους μας εκατομμύρια χρόνια πίσω, πριν ακόμα εμφανισθεί το ανθρώπινο είδος στον πλανήτη. Αυτοί ονομάζονται ενδογενείς ρετροϊοί και φαίνεται ότι παίζουν πολλαπλούς ρόλους στην φυσιολογική μας λειτουργία, αλλά και πολύ πιθανώς να εμπλέκονται στην ανάπτυξη νόσων όπως ο καρκίνος και τα αυτοάνοσα νοσήματα.
Ανάμεσα στις φυσιολογικές τους λειτουργίες συμπεριλαμβάνεται η δημιουργία του πλακούντα καθώς και η προστασία του εμβρύου από πιθανές επιθέσεις του ανοσοποιητικού της μητέρας. Πρόσφατα σε δημοσίευση στο περιοδικό Science παρουσιάστηκε ότι ένας αρχαίος ρετροϊός που βρίσκεται στο DNA μας προστατεύει το έμβρυο από το να κολλήσει κάποιους άλλους ρετροϊούς που κυκλοφορούν σε ζώα.
Ανάμεσα στις παθολογικές τους λειτουργίες, φαίνεται ότι αν και όταν αποδιοργανωθούν οι ενδογενείς ρετροϊοί είναι πιθανόν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη καρκίνου ή της πολλαπλής σκλήρυνσης (σκλήρυνση κατά πλάκας). Σχετικά με την σχέση τους με την πολλαπλή σκλήρυνση, ήδη γίνονται κλινικές δοκιμές σε ειδικά σχεδιασμένα μονοκλωνικά αντισώματα έναντι του ενδογενούς ρετροϊού W με στόχο τον περιορισμό της εξέλιξης της νόσου στους ασθενείς που λαμβάνουν την θεραπεία.
Οι ρετροϊοί λοιπόν έχουν δύο τελείως διαφορετικές όψεις. Από την μία πρόκειται για εξαιρετικά επικίνδυνα παθογόνα που μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο, από την άλλη σε εξελικτικό βάθος εκατομμυρίων ετών έχουν «δωρίσει» σημαντικές φυσιολογικές και προστατευτικές λειτουργίες.
