Οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs) είναι αντιόξινα φάρμακα που εμποδίζουν το στομάχι να παράγει οξύ, αυξάνοντας έτσι το επίπεδο pH των γαστρικών υγρών. Η λειτουργία αυτή προσφέρει ανακούφιση σε περιπτώσεις προβλημάτων όπως τα αιμορραγικά έλκη και η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Θα μπορούσαν ωστόσο να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία, ιδίως εκείνων που τα λαμβάνουν μακροχρόνια;
Αν και έχουν γενικά λίγες παρενέργειες και θεωρούνται ασφαλή, το ερευνητικό υλικό σχετικά με τη δράση τους παραμένει αμφιλεγόμενο. Για παράδειγμα, μελέτες έχουν συσχετίσει τη λήψη των PPIs με υψηλότερο κίνδυνο οστεοπόρωσης, εντερικών λοιμώξεων, πνευμονικών λοιμώξεων, καρκίνου του στομάχου, καρδιαγγειακών παθήσεων, άνοιας και πρόωρου θανάτου. Η εικόνα, όμως, δεν είναι απολύτως ξεκάθαρη: για παράδειγμα, πρόσφατη μελέτη σε Αμερικανούς βετεράνους δεν έδειξε καμία σημαντική σχέση μεταξύ της χρήσης PPI και του κινδύνου εμφάνισης οποιασδήποτε από τις παραπάνω επικίνδυνες ασθένειες.
Πόσο επικίνδυνα είναι τελικά;
Ο καθηγητής Δρ Reidar Fossmark από το Νορβηγικό Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας (NTNU) και οι συνεργάτες του μελετούν επί του παρόντος τη χρήση των PPI. Όπως εξηγεί και ο ίδιος, είναι δύσκολο να δοθούν οριστικές απαντήσεις. Το πρόβλημα έγκειται στον τρόπο με τον οποίο μελετώνται οι ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων. Οι δοκιμές που γίνονται σε αυτή την περίπτωση είναι βραχυπρόθεσμες.
Τι γίνεται λοιπόν με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις; Σε αυτή την περίπτωση, διεξάγονται οι μελέτες παρατήρησης, από τις οποίες προκύπτουν τα στοιχεία σχετικά με τις ασθένειες που θα μπορούσαν να εμφανιστούν. Το πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρουμε αν τα χάπια ήταν αυτά που προκάλεσαν αυτές τις παθήσεις.
Για παράδειγμα, είναι πιθανό ότι όσοι παίρνουν PPIs ως ομάδα έχουν χειρότερη υγεία από όσους δεν τα λαμβάνουν, και μπορεί να είναι δύσκολο να προσαρμοστούν για όλες αυτές τις άλλες συνθήκες σε μελέτες παρατήρησης, εκτιμά ο Δρ Fossmark. Στην ανασκόπηση που πραγματοποίησαν ο ίδιος και οι συνάδελφοί του το 2019, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η εμφανής σχέση μεταξύ των PPIs και της οστεοπόρωσης και των καταγμάτων των οστών πιθανώς οφείλεται σε τέτοιους άλλους παράγοντες.
Η συσχέτιση με μακροχρόνιες ασθένειες
«Δεν είναι δυνατόν να προσδιοριστεί με απόλυτη βεβαιότητα ότι η μακροχρόνια χρήση αναστολέων αντλίας πρωτονίων προκαλεί κάποια ασθένεια», συμπληρώνει σχετικά ο Δρ Guttorm Raknes, ανώτερος ιατρός στο Περιφερειακό Κέντρο Πληροφοριών για τα Φάρμακα (RELIS) στη Βόρεια Νορβηγία. Παρά τις αβεβαιότητες, ο Raknes εξακολουθεί να πιστεύει ότι υπάρχει λόγος να υποπτευόμαστε ότι τα χάπια μπορούν να προκαλέσουν βλάβες και ότι η συνεχής χρήση πρέπει να αποφεύγεται αν είναι δυνατόν.
Παράλληλα, σημειώνει ότι η θεραπεία με PPI είναι σημαντική για την πρόληψη του καρκίνου του οισοφάγου σε ορισμένους ασθενείς. Συνεπώς, για ορισμένους, ο κίνδυνος της διακοπής του φαρμάκου είναι σαφώς μεγαλύτερος από τον κίνδυνο της λήψης του.
Όσον αφορά τη σχέση με την άνοια, υπάρχει ακόμη μεγάλη αβεβαιότητα. Μελέτες έχουν αποκαλύψει μηχανισμούς που υποδηλώνουν ότι τα PPI θα μπορούσαν να ενισχύσουν την εμφάνιση της άνοιας, με τα αποτελέσματα από τις μελέτες παρατήρησης ωστόσο να είναι ανάμεικτα. Ορισμένες δεν έχουν δείξει κάποια σύνδεση, ενώ άλλες, όπως μια μελέτη του 2023, συνδέουν τα PPI με την άνοια.
Η ερευνητική ομάδα του NTNU έχει επίσης πραγματοποιήσει πειράματα σε ζώα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το οξύ του στομάχου βοήθησε στην εξουδετέρωση των πρωτεϊνών πριόν και στην πρόληψη της νόσου. Αλλά τα ποντίκια στα οποία χορηγήθηκαν αναστολείς αντλίας πρωτονίων ανέπτυσσαν συχνότερα τη νόσο. Συνεπώς, τέτοια αποτελέσματα δείχνουν ότι χρειαζόμαστε περισσότερη έρευνα για το ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες της αναστολής της παραγωγής στομαχικού οξέος.
Καταληκτικά, σύμφωνα και με τις γνώσεις που έχουμε σήμερα και μετά από αρκετές δεκαετίες χρήσης σε όλο τον κόσμο, φαίνεται πως οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων είναι αρκετά ασφαλή φάρμακα και «το όφελος είναι σαφώς μεγαλύτερο από τους κινδύνους» καταλήγει ο Δρ Raknes.
