Στέλιος Βασιλούδης
Ερευνητές ισχυρίζονται ότι κατάφεραν να κατανοήσουν τον μηχανισμό με τον οποίο η ατμοσφαιρική ρύπανση οδηγεί σε καρκίνο, σε μια ανακάλυψη που αλλάζει τελείως την αντίληψη μας σχετικά με το πως δημιουργούνται οι όγκοι. Στο Ινστιτούτο Francis Crick του Λονδίνου, μια ομάδα επιστημόνων έδειξε για πρώτη φορά ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση δεν προκαλεί η ίδια ζημιά στα κύτταρα αλλά «ξυπνά» γερασμένα κύτταρα που ήδη έχουν υποστεί βλάβη.
Ένας από τους πρωτοπόρους επιστήμονες στον τομέα, ο καθηγητής Charles Swanton, δήλωσε ότι η ανακάλυψη σηματοδοτεί μια «νέα εποχή» – τώρα είναι είναι πιθανή η ανάπτυξη φαρμάκων που να σταματούν την ανάπτυξη αυτών των όγκων. Τα ευρήματα θα μπορούσαν ερμηνεύσουν με ποιο τρόπο εκατοντάδες καρκινογόνες ουσίες προκαλούν την δημιουργία όγκων.
Η κλασική άποψη είναι ότι ο καρκίνος ξεκινά από ένα υγιές κύτταρο. Στη συνέχεια υφίσταται μια σειρά μεταλλάξεων στον γενετικό του κώδικα (DNA) , μέχρι να φτάσει σε ένα κρίσιμο σημείο. Τότε μετατρέπεται σε καρκίνο και αρχίζει να αυξάνεται ανεξέλεγκτα. Όμως, υπάρχουν προβλήματα με αυτή τη θεωρία: καρκινικές μεταλλάξεις παρατηρούνται σε φαινομενικά υγιή κύτταρα και το σπουδαιότερο, πολλές καρκινογόνες ουσίες – περιλαμβανομένων αυτών της ατμοσφαιρικής ρύπανσης – δεν φαίνεται να προκαλούν βλάβη στο DNA των ανθρώπων.
Τι συμβαίνει λοιπόν;
Οι ερευνητές παρουσίασαν ευρήματα που υποστηρίζουν μια διαφορετική άποψη. Η βλάβη υπάρχει ήδη στο DNA μας ως αποτέλεσμα γήρανσης του κυττάρου, αλλά απαιτείται κάποιος «να τραβήξει την σκανδάλη» προκειμένου να το μετατρέψει σε καρκινικό. Η ανακάλυψη προήλθε από την έρευνα του πως μη καπνιστές αναπτύσσουν καρκίνο του πνεύμονα. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτού του καρκίνου αφορά καπνιστές αλλά, μια στις 10 περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα στο Ηνωμένο Βασίλειο προκαλείται από ατμοσφαιρική ρύπανση. Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Crick επικεντρώθηκαν σε μια μορφή ρύπανσης που αποκαλείται «αιωρούμενα σωματίδια» 2,5 (PM 2,5) – των οποίων η διάμετρος είναι πολύ μικρότερη από μια ανθρώπινη τρίχα.
Με μια σειρά σχολαστικών πειραμάτων σε πειραματόζωα αλλά και σε κύτταρα ανθρώπων οι επιστήμονες κατέδειξαν ότι:
- Μέρη με υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης είχαν περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου πνεύμονα που δεν σχετίζονταν με το κάπνισμα.
- Η εισπνοή αιωρούμενων σωματιδίων PM 2,5 οδηγεί στην απελευθέρωση μιας χημικής ουσίας γνωστής ως Ιντερλευκίνη -1 – βήτα στον πνεύμονα.
- Η ουσία αυτή προκαλεί φλεγμονώδη αντίδραση και διεγείρει τα κύτταρα του πνεύμονα να σπεύσουν να επιδιορθώσουν οποιαδήποτε βλάβη έχει προκληθεί.
- Ένα στα 600000 κύτταρα του πνεύμονα έχει ήδη παρουσιάσει κάποια, δυνητικά καρκινική, βλάβη του DNA του μετά την ηλικία των 50 ετών.
- Οι βλάβες αυτές συμβαίνουν με την ηλικία αλλά είναι τελείως αβλαβείς μέχρις ότου μια χημική ουσία – συναγερμός (Ιντερλευκίνη -1- βήτα) τις διεγείρει και τις καθιστά καρκινικές.
- Ο ρόλος της Ιντερλευκίνης -1 – βήτα, στην καρκινογένεση έχει διευκρινιστεί από πρωτοποριακές έρευνες του καθ. Γ. Χρούσου.
Κομβικής σημασίας είναι το γεγονός ότι οι ερευνητές κατάφεραν να σταματήσουν την διαδικασία καρκινογένεσης στα πειραματόζωα, με τη χορήγηση φαρμάκου που μπλοκάρει το σήμα συναγερμού (έκκριση Ιντερλευκίνης -1- βήτα).
Τα αποτελέσματα της έρευνας αποτελούν διπλό breakthrough για την κατανόηση των επιπτώσεων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην υγεία και του βασικού μηχανισμού της δημιουργίας καρκίνου. Η Δρ. Emilia Lim, ερευνήτρια του Crick είπε, ότι σε ανθρώπους που δεν έχουν καπνίσει ποτέ στη ζωή τους και αναπτύσσουν καρκίνο του πνεύμονα αδυνατούμε ακόμη να εξηγήσουμε πως συνέβη. «Το να δώσουμε κάποιες δυνατότητες ερμηνείας αυτού του φαινομένου είναι πραγματικά σημαντικό. Το 99% των ανθρώπων ζούμε σε περιοχές όπου τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης υπερβαίνουν τα όρια που έχουν τεθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Άρα επηρεάζει όλους μας», πρόσθεσε.
Επανεξέταση του καρκίνου
Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν επίσης ότι οι μεταλλάξεις από μόνες τους δεν είναι πάντα ικανές να προκαλέσουν καρκίνο. Μπορεί να χρειαστεί ένα επιπρόσθετο στοιχείο.
Ο καθηγητής Swanton φρονεί ότι αυτή η ανακάλυψη αποτελεί το πιο εντυπωσιακό εύρημα του εργαστηρίου του μέχρι τώρα γιατί «μας κάνει να ξανασκεφτούμε τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούνται οι όγκοι». Και προσθέτει τι θα μπορούσε να σημάνει μια « νέα εποχή» στην μοριακή πρόληψη του καρκίνου.
Η ιδέα της προληπτικής λήψης ενός χαπιού που μπλοκάρει την δημιουργία καρκίνου, από ανθρώπους που ζουν σε περιοχές με υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση, δεν είναι εντελώς στη σφαίρα της φαντασίας. Ήδη είναι γνωστά τα αποτελέσματα μελέτης μετά από χορήγηση φαρμάκου που μπλοκάρει την έκκριση Ιντερλευκίνης -1- βήτα, σε ασθενείς με καρδιαγγειακή νόσο, όπου εντελώς τυχαία βρέθηκε να περιορίζει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Τα αποτελέσματα της μελέτης της ομάδας του Ινστιτούτου Crick παρουσιάζονται σε συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ιατρικής Ογκολογίας στο Παρίσι.
Μιλώντας στο BBC ο καθηγητής Swanton είπε: « Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα, αλλά στα επόμενα δέκα χρόνια θα διαπιστωθούν άλλα διακόσια τέτοια παραδείγματα». Πρόσθεσε επίσης ότι θα χρειαστεί να ξανασκεφτούμε ακόμη και τον μηχανισμό με τον οποίο το κάπνισμα προκαλεί καρκίνο. Είναι μόνο η γνωστή βλάβη που προκαλούν οι χημικές ουσίες του καπνού στο DNA ή ο καπνός προκαλεί επίσης φλεγμονή;
Περιέργως, η ιδέα ότι μεταλλαγμένο DNA δεν είναι αρκετό για να δημιουργηθεί καρκίνος και ότι χρειάζεται ένας επιπρόσθετος πυροδοτικός μηχανισμός, προτάθηκε για πρώτη φορά από τον επιστήμονα Isaac Berenblum το 1947. «Από φιλοσοφικής σκοπιάς είναι πραγματικά φανταστικό. Αυτοί οι πολύ σπουδαίοι βιολόγοι έκαναν αυτήν την τρομερή δουλειά που όμως αγνοήθηκε τα τελευταία 75 χρόνια», λέει η Δρ. Lim.
Από την σκοπιά της, η Michelle Mitchell, CEO της Cancer Research UK, τονίζει ότι το «κάπνισμα εξακολουθεί να είναι η κυρία αιτία πρόκλησης καρκίνου του πνεύμονα». Προσθέτει ότι «Η επιστήμη μετά από χρόνια επίπονης εργασίας, αλλάζει τις απόψεις μας σχετικά με τη δημιουργία του καρκίνου. Τώρα διαθέτουμε πολύ καλύτερη αντίληψη των δυνάμεων πίσω από τον καρκίνο του πνεύμονα».
Πηγή: BBC News
