Σύνταξη-επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Η BioNTech και η Moderna ηγούνται του πεδίου, αλλά υπάρχει πολύ δρόμος ακόμα για να αποδειχθεί ότι αυτά τα νέα εμβόλια κατά του καρκίνου είναι αποτελεσματικά και μπορούν να προσφέρουν αξία στα συστήματα υγείας.
Η μεγάλη επιτυχία των εμβολίων mRNA κατά του κορωνοϊού έχει κάνει το πεδίο ένα από τα πιο ενδιαφέροντα στην επιστήμη. Το μέλλον αυτών των εμβολίων δεν φαινόταν ποτέ πιο λαμπρό: οι επενδυτές πολλαπλασιάζονται, οι κυβερνήσεις τα παρακολουθούν και οι ρυθμιστικές αρχές αισθάνονται άνετα με την τεχνολογία.
Ενώ υπάρχουν πολλοί νεοεισερχόμενοι στην αγορά, οι πρωτοπόροι της επανάστασης του mRNA – Moderna και BioNTech – εξακολουθούν να είναι μπροστά στο παιχνίδι. Κάπως έτσι, οι δύο εταιρείες βιοτεχνολογίας επιστρέφουν τώρα στο παλιό, γνώριμο τους έδαφος: τα εμβόλια κατά του καρκίνου.
«Είναι μια πρωτοφανής και συναρπαστική στιγμή», λέει ο Sam Godfrey, ανώτερος διευθυντής πληροφοριών έρευνας στο Cancer Research UK (CRUK), σχετικά με την νέα ώθηση προς την έρευνα για τα εμβόλια mRNA κατά του καρκίνου. Όπως και τα εμβόλια mRNA για τον κορωνοϊό, αυτά για τον καρκίνο εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα να στοχεύει συγκεκριμένα αντιγόνα – σε αυτή την περίπτωση, εκείνα που υπάρχουν στον όγκο ενός ασθενούς. Στο πιο πολλά υποσχόμενο σενάριο, θα μπορούσαν να αποτρέψουν την υποτροπή του καρκίνου.
Ωστόσο, τα εμβόλια αντιμετωπίζουν δύο σημαντικές προκλήσεις – πρέπει να αποδείξουν ότι λειτουργούν και ότι τα συστήματα υγείας είναι σε καλύτερη θέση με τα νέα εργαλεία στο οπλοστάσιό τους παρά με φθηνότερες, εναλλακτικές λύσεις. «Σε αυτό το στάδιο, υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά να γίνει για να αξίζει τον κόπο», παραδέχεται ο Godfrey.
Η παρούσα κατάσταση
Τα εμβόλια μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για την πρόληψη όσο και για τη θεραπεία του καρκίνου, αλλά τα προληπτικά εμβόλια περιορίζονται – επί του παρόντος – στη στόχευση ιών που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνους, όπως ο HPV (καρκίνος τραχήλου της μήτρας) και η ηπατίτιδα Β (καρκίνος ήπατος). Παρά το γεγονός ότι βρίσκονται σε εξέλιξη διάφορες εργασίες για την ανάπτυξη νέων εμβολίων που προλαμβάνουν τον καρκίνο – η πραγματικότητα δεν είναι τόσο απλή.
Οι περισσότεροι καρκίνοι προκύπτουν από μεταλλάξεις που τελικά προκαλούν ανεξέλεγκτη κυτταρική διαίρεση. «Δεν μπορούμε να προβλέψουμε ποια θα είναι αυτή η μετάλλαξη, επομένως είναι πραγματικά δύσκολο να εμβολιάσεις κάποιον κατά του καρκίνου», εξηγεί ο Tal Zaks, πρώην επικεφαλής ιατρικός διευθυντής στη Moderna, ο οποίος είναι τώρα συνεργάτης στην OrbiMed, μια επενδυτική εταιρεία υγειονομικής περίθαλψης.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η τρέχουσα έρευνα για το εμβόλιο mRNA επικεντρώνεται περισσότερο στη θεραπεία του καρκίνου. Εδώ, υπάρχουν δύο τύποι εμβολίων mRNA που βρίσκονται υπό ανάπτυξη – ευρείας χρήσης και εξατομικευμένο. Το 2021, τόσο η BioNTech όσο και η Moderna σημείωσαν πρόοδο με δοκιμές φάσης 2 για εμβόλια καρκίνου mRNA που είχαν αποδειχθεί ασφαλή σε προηγούμενες μελέτες. Το εμβόλιο μελανώματος της CureVac επέκτεινε τη δοκιμή φάσης 1, ενώ άλλες εταιρείες βρίσκονται σε αρχικό στάδιο ανάπτυξης.
Η επιτυχία των εμβολίων κατά του κορωνοϊού δεν άλλαξε την επιστήμη, σύμφωνα με το Zaks, αντίθετα ενίσχυσε μαζικά τη δημόσια αποδοχή της τεχνολογίας μέσω εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο που έλαβαν με ασφάλεια δόσεις εμβολίων mRNA.
Η εισροή κεφαλαίων ακολούθησε, με τους επενδυτές να σπεύδουν να υποστηρίξουν τις υποσχόμενες νέες πλατφόρμες mRNA. Πριν από το 2015, υπήρχαν λιγότερα από 500 εκατ. δολ. σε χρηματοδότηση για θεραπείες και εμβόλια mRNA. Μέχρι το 2020 ο αριθμός αυτός είχε ξεπεράσει τα 9 δις. δολ. Οι φαρμακευτικές εταιρείες προσπαθούν να συμβαδίσουν με τις καινοτόμες βιοτεχνολογίες, με τη Sanofi να εξαγοράζει την Translate Bio το 2021 για να «ξεκλειδώσει τις δυνατότητες του mRNA» σε τομείς όπως η ογκολογία.
Ένας λόγος για τον ενθουσιασμό γύρω από τα εμβόλια καρκίνου mRNA είναι το πόσο γρήγορα μπορούν να παραχθούν και στη συνέχεια να τροποποιηθούν. Στην περίπτωση του εξατομικευμένου εμβολίου καρκίνου mRNA της BioNTech, ο συνιδρυτής της εταιρείας Özlem Türeci είπε ότι μπορεί να χρειαστούν μόλις τέσσερις έως έξι εβδομάδες από τη βιοψία του όγκου μέχρι την ολοκλήρωση του εμβολίου. Με εμβόλια γενικής χρήσης δεν θα υπάρχει καθόλου καθυστέρηση. Δεν είναι μόνο ότι παράγονται και προσαρμόζονται γρήγορα: «η μεγαλύτερη ευχάριστη έκπληξη που είχαμε στο πεδίο ήταν το γεγονός ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των εμβολίων mRNA ήταν καλύτερη από οτιδήποτε άλλο είχε δοκιμαστεί από την επιστήμη μέχρι τώρα», προσθέτει ο Zaks.
Χωρίς θαύματα
Ενώ τα εμβόλια mRNA για τον κορωνοϊό μπορεί να έχουν ξεπεράσει τις προσδοκίες, οι ειδικοί ογκολόγοι μας προειδοποιούν να μην είμαστε υπερβολικά αισιόδοξοι σχετικά με την εφαρμογή του mRNA στον καρκίνο. Ο Zaks βλέπει μια τριπλή πρόκληση: «πρώτον, μπορεί ένα εμβόλιο mRNA να προκαλέσει μια απόκριση των Τ-κυττάρων; Δεύτερον, δημιουργούμε την απόκριση ενάντια στο σωστό αντιγόνο; Και τρίτον, είναι αρκετά αποτελεσματικό;».
Η πραγματικότητα είναι ότι ενώ οι υπάρχουσες ανοσοθεραπείες επιμηκύνουν τη ζωή ορισμένων καρκινοπαθών, δεν είναι αποτελεσματικές για όλους. «Δεν καταλαβαίνουμε καν γιατί όλες οι διάφορες ανοσοθεραπείες που έχουμε δεν λειτουργούν σε μερικούς ανθρώπους και λειτουργούν σε άλλους», λεει ο Godfrey του CRUK. «Είμαι βέβαιος ότι (τα εμβόλια mRNA για τον καρκίνο) θα είναι επιτυχημένα στο μέλλον για ένα υποσύνολο ανθρώπων. Αλλά δεν θα είναι σε καμία περίπτωση μια θαυματουργή θεραπεία».
Στις ΗΠΑ και την ΕΕ, υπάρχον ελάχιστα εμβόλια, χωρίς την μέθοδο mRNA, που να έχουν εγκριθεί για τη θεραπεία καρκίνου. Το εμβόλιο BCG κατά της φυματίωσης χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του καρκίνου της ουροδόχου κύστης. Το Imlygic της Amgen χορηγείται σε ασθενείς με προχωρημένο μελάνωμα και το Provenge έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη. Ωστόσο, η άδεια κυκλοφορίας του Provenge ανακλήθηκε στην ΕΕ το 2015, για εμπορικούς λόγους. Εν τω μεταξύ, οι δοκιμές φάσης 3 των αντικαρκινικών εμβολίων χωρίς mRNA, από τη γερμανική Merck KGaA και τη βρετανική GSK απέτυχαν να βελτιώσουν την επιβίωση των ασθενών.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα εμβόλια mRNA για τον καρκίνο θα αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που έχουν άλλες ανοσοθεραπείες. «Είναι μια σύνθετη κατάσταση. Πιστεύω ότι σίγουρα θα έχουμε κάποια θετικά δεδομένα με τις προσεγγίσεις του mRNA, αλλά δεν είναι απλό», δήλωσε ο Matti Aapro, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οργάνωσης για τον Καρκίνο (ECO). Πιστεύει ότι είναι πιθανό τα εμβόλια mRNA να είναι συμπληρωματικά με την πιο παραδοσιακή ανοσοθεραπεία.
Ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ερευνητές είναι να προσδιορίσουν ποια αντιγόνα πρέπει να στοχεύει το εμβόλιο και εδώ χρειάζονται καλύτερα εργαλεία βιοπληροφορικής, λέει ο Fabrice André, ογκολόγος στο Κέντρο Καρκίνου Gustave Roussy στη Γαλλία.
Δεδομένου ότι τα εμβόλια mRNA για τον καρκίνο δεν είναι ακόμη πραγματικότητα, οι ειδικοί δεν είναι σίγουροι για το πότε μπορεί να είναι έτοιμα για την πρώτη γενικευμένη εφαρμογή. «Κανείς δεν μπορεί να πει αν θα είναι τρία χρόνια ή 10 χρόνια – και κανείς δεν μπορεί να πει διότι δεν υπάρχει ισχυρή και αδιάσειστη απόδειξη αποτελεσματικότητας», προσθέτει ο André.
Εμβόλιο για τους λίγους;
Εάν οι ερευνητές μπορέσουν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες στη δημιουργία βιώσιμων και αποτελεσματικών εμβολίων mRNA κατά του καρκίνου, θα αντιμετωπίσουν μια άλλη πρόκληση – τη διασφάλιση της δίκαιης πρόσβασης.
Τα ενδεχόμενα εμβόλια θα είναι ακριβά και είναι βέβαιο ότι θα προκύψουν δύσκολα ερωτήματα σχετικά με τη σχέση αποτελεσματικότητας – τιμής. Για τις υπάρχουσες ανοσοθεραπείες, το κόστος μπορεί να είναι εντυπωσιακό: ο λογαριασμός για τη θεραπεία με κύτταρα CAR-T μπορεί να φτάσει το 1 εκατ. δολ., ενώ οι αναστολείς σημείων ελέγχου (checkpoints ), κοστίζουν συχνά πάνω από 100.000 δολ. το χρόνο. Η τιμή οποιουδήποτε μελλοντικού εμβολίου mRNA για τον καρκίνο είναι άγνωστη, αλλά σίγουρα δεν θα είναι φθηνό.
«Αν κάτι κοστίζει ένα εκατ. δολ.ανά θεραπεία για ένα εξατομικευμένο εμβόλιο και η αποτελεσματικότητά του δεν είναι πολύ καλύτερη από την τυπική χημειοθεραπεία, η οποία δεν κοστίζει πολύ, έχουμε να πάρουμε μια δύσκολη απόφαση σχετικά με το αν στην πραγματικότητα, αξίζει να επενδύσουμε σε αυτό», λεει ο Godfrey του CRUK.
Πάντως γίνονται προσπάθειες για να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα. Για παράδειγμα, η CRUK συνεργάζεται με την Εθνική Υπηρεσία Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου για την ανάπτυξη πιθανών νέων μοντέλων όπου οι τιμές θα συνδέονται με την απόδοση των φαρμάκων. Αυτά προοιωνίζονται μια ολισθαίνουσα κλίμακα – αν ένα φάρμακο αρχίσει να τα πηγαίνει πολύ καλά, μπορεί να χρεώσει περισσότερο, αν όχι το κόστος μειώνεται.
Ο Aapro, της ECO, ανησυχεί ότι τα προβλήματα πρόσβασης που αντιμετωπίζουν προηγούμενες ανοσοθεραπείες θα φανούν και με τα εμβόλια καρκίνου mRNA. Οι ασθενείς στην Πολωνία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία, για παράδειγμα, δεν είχαν πρόσβαση σε κανένα από τα εμβόλια κατά του καρκίνου που εγκρίθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων το 2019, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα που ανατέθηκε από την ένωση φαρμακοβιομηχανίας EFPIA.
Ωστόσο, ο Aapro ελπίζει ότι δύο πρόσφατες πρωτοβουλίες της ΕΕ θα λειτουργήσουν προς όφελος ενός μελλοντικού εμβολίου: το σχέδιο της ΕΕ για την καταπολέμηση του καρκίνου και ο πρόσφατα εγκριθείς κανονισμός για την αξιολόγηση τεχνολογίας υγείας.
Το Σχέδιο Καταπολέμησης του Καρκίνου, το οποίο αναφέρεται συγκεκριμένα στα εμβόλια mRNA για τον κορωνοϊό ως «υποστηρίζονται πως η νέα αυτή τεχνολογία είναι έτοιμη για ευρύτερη ανάπτυξη», δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη βελτίωση της πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμα φάρμακα. Το μεταρρυθμισμένο πλαίσιο Αξιολόγησης Τεχνολογίας Υγείας είναι ένας άλλος τομέας που ο Aapro ελπίζει πως μπορεί να βοηθήσει τις προσπάθειες για διασφάλιση της πρόσβασης σε εμβόλια mRNA σε ολόκληρο το μπλοκ, επιτρέποντας στις μικρότερες χώρες να επωφεληθούν από πιο έμπειρες ρυθμιστικές αρχές.
Τελικά, ο Zaks της Orbimed αναμένει ότι μια αγορά για τα εμβόλια θα αναπτυχθεί, εάν επιτύχουν όχι απλώς να παρατείνουν τη ζωή ορισμένων ασθενών κατά μερικούς μήνες, αλλά και να τους οδηγήσουν σε ύφεση. «Αν θέλει να χρεώσει κανείς για κάτι, πρέπει να αποδείξει ότι φέρνει αξία», λέει ο Zaks. «Νομίζω ότι είναι καλό το ότι πρέπει να αποδείξουμε πως τα εμβόλια λειτουργούν και ότι έχουν πραγματικά αξία», καταλήγει.
Πηγή: POLITICO
