Γράφει για το zougla.gr o Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης, Καθηγητής Καρδιολογίας
Από την αρχαία Ελλάδα, η άθληση εθεωρείτο βασική διαδικασία για την αγωγή των νέων, αφού ως γνωστό οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι «Νους υγιής εν σώματι υγιή». Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι ο σκοπός της γυμναστικής είναι παιδαγωγικός και αισθητικός. Αλλά έλεγε επίσης, ότι η γυμναστική πρέπει να μην είναι τέτοιας έντασης που να καταστρέφει την σωματική αρμονία.
Σήμερα, από πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες, γνωρίζουμε ότι η συστηματική άθληση προάγει την υγεία του ανθρώπου. Επίσης γνωρίζουμε και από δικές μας δημοσιευμένες παρατηρήσεις στα πλαίσια της επιδημιολογικής μελέτης ΙΚΑΡΙΑ (σε μια από τις περιοχές του πλανήτη με τους μακροβιότερους κατοίκους), ότι η συστηματική άσκηση, προάγει όχι μόνο στην υγεία, αλλά και στην μακροζωία και την ευζωία. Αναφερόμαστε βέβαια στην φυσιολογική, έστω και καθημερινή, άσκηση, που είναι συμβατή με την ηλικία, την φυσική κατάσταση και την ψυχολογία του ατόμου.
Τι γίνεται όμως με την άσκηση που επιβάλλει ο ανταγωνιστικός αθλητισμός;
Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο ενός τραγικού συμβάντος, όπως η απώλεια των αισθήσεων ή ακόμα και ένας αιφνίδιος καρδιακός θάνατος σε αθλητή κατά την διάρκεια ενός αθλήματος.
Άμεσος θάνατος ενός αθλούμενου είναι αυτός που συμβαίνει μέσα σε 20-30 δευτερόλεπτα, από την εμφάνιση των συμπτωμάτων, όπως ζάλη και λιποθυμία. Γενικά αιφνίδιος θάνατος θεωρείται όταν συμβεί μέσα σε 24 ώρες από την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων.
Ένα πρόσφατο γεγονός που συνέβη σε πολύ γνωστό Δανό ποδοσφαιριστή, τον Κρίστιαν Έρικσεν, κατά την διάρκεια ποδοσφαιρικού αγώνα στο Euro 2021, όχι ευτυχώς θανατηφόρο, επανάφερε το πρόβλημα στην επικαιρότητα. Δηλαδή που οφείλεται ένα τέτοιο συμβάν; Πόσο συχνό είναι; Πως μπορεί να προβλεφθεί; Και πως μπορεί να αντιμετωπισθεί;
Τα αίτια
Στην μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων, τα αίτια αφορούν διαταραχές του καρδιαγγειακού συστήματος των αθλουμένων. Σε άτομα ηλικίας κάτω των 35 ετών, οι κυριότερες αιτίες είναι η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, (περίπου στο 40% των περιπτώσεων), οι συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αρτηριών (περίπου το 20%), και σπανιότερα ορισμένες συγγενείς διαταραχές του καρδιακού ρυθμού όπως η αρρυθμιογόνος μυοκαρδιοπάθεια, οι συγγενείς καρδιοπάθειες, η αθηρωμάτωση των στεφανιαίων αρτηριών, άλλες μυοκαρδιοπάθειες, οι μυοκαρδίτιδες και βαλβιδικές παθήσεις της καρδιάς.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο αιφνίδιος θάνατος εμφανίζεται σε άντρες αθλητές δρόμων αντοχής, σε ποδοσφαιριστές, σε μπασκετμπολίστες και σε κολυμβητές και σπανιότερα σε αθλητές άλλων αθλημάτων. Σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, το μεγαλύτερο ποσοστό περιπτώσεων αιφνίδιου θανάτου οφείλεται σε στεφανιαία νόσο, σε μυοκαρδιοπάθειες, σε βαλβιδοπάθειες, σε μυοκαρδίτιδες και σε καρδιακές αρρυθμίες.
Το ενδιαφέρον είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τέτοιων συμβάντων, τα άτομα αυτά είχαν κάποια προειδοποιητικά συμπτώματα, που δεν τα αξιολόγησαν, όπως ζάλη, θωρακικός πόνος, δύσπνοια, αίσθημα παλμών.
Η συχνότητα
Η συχνότητα του αιφνίδιου θανάτου σε νέους αθλητές (νεότερους των 35 ετών) υπολογίζεται σε 1 με 2 περιστατικά ανά 100.000 ετησίως. Η συχνότητα αυτή δεν είναι μικρή, αν σκεφθεί κανείς τον αριθμό των νέων που αθλούνται είτε περιστασιακά, είτε συστηματικά, είτε επαγγελματικά.
Πως μπορεί να προβλεφθεί ο αιφνίδιος θάνατος σε αθλητές
Ο προ-αγωνιστικός καρδιολογικός έλεγχος του αθλούμενου ή του επαγγελματία αθλητή, είναι πρωταρχικής σημασίας. Αυτός εκτός από την κλινική εξέταση και το ιστορικό (τόσο το ατομικό, όσο και το οικογενειακό) , περιλαμβάνει το ηλεκτροκαρδιογράφημα, το ηχοκαρδιογράφημα και αιματολογικό-βιοχημικό έλεγχο. Σε ορισμένες περιπτώσεις που υπάρχει υποψία γενετικής προδιάθεσης, σήμερα η επιστήμη είναι σε θέση να προσδιορίσει με ειδικές εξετάσεις πιθανή γενετική επιβάρυνση.
Είναι αξιοσημείωτο, ότι σε χώρες όπου ο συστηματικός καρδιολογικός έλεγχος των αθλητών έχει καθιερωθεί -στη γειτονική Ιταλία έχει καθιερωθεί τέτοιος έλεγχος από το 1982- παρατηρήθηκε δραματική μείωση των αιφνίδιων θανάτων σε αθλητές. Συγκεκριμένα στην Ιταλία έχει καταγραφεί ελάττωση των αιφνίδιων θανάτων σε νέους αθλητές κατά 90% και εξάλειψη αιφνίδιων θανάτων που οφείλονται σε υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια.
Σε αθλούμενους μεγαλύτερης ηλικίας των 35 ετών , όπως προαναφέρθηκε η συχνότερη αιτία αιφνίδιου θανάτου είναι η στεφανιαία νόσος. Επομένως, ο προληπτικός έλεγχος θα πρέπει να εστιάζεται στην διάγνωση αυτής της νόσου. Που πέραν του ιστορικού, του ηλεκτροκαρδιογραφήματος, του ηχοκαρδιογραφήματος και του βιοχημικού ελέγχου, σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως απαιτηθούν και ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις, όπως η δοκιμασία κόπωσης και άλλες.
Πως μπορεί να αντιμετωπισθεί ο αιφνίδιος θάνατος σε αθλητές
Η ταχύτητα, η εκπαίδευση και η διάθεση κατάλληλων μέσων είναι οι βασικοί παράγοντες που προδικάζουν μια επιτυχή ανάνηψη ενός αθλητή που υπέστη αυτό το δραματικό συμβάν. Όσο ταχύτερα αρχίσει η καρδιοπνευμονική ανάνηψη, τόσο αυξάνουν οι πιθανότητες επιτυχίας. Η διακοπή της κυκλοφορίας και η διακοπή οξυγόνωσης του εγκεφάλου, μετά από λίγα λεπτά, προκαλεί μη ανατάξιμες βλάβες. Η εκπαίδευση αυτού, ή αυτών, που θα κάνουν την καρδιοπνευμονική ανάνηψη, είναι βασική και καθορίζει την επιτυχία ή μη της προσπάθειας. Τα κατάλληλα μέσα που είναι άμεσα διαθέσιμα , είναι επίσης θεμελιώδης παράγοντας για την επιτυχία της προσπάθειας ανάνηψης. Η δυνατότητα άμεσης χρήσης καρδιακού απινιδιστού, η παροχή οξυγόνου και η εάν χρειαστεί η διασωλήνωση, θεωρούνται απαραίτητες προϋποθέσεις επιτυχίας.
Από τα παραπάνω συνάγεται, ότι όλοι αυτοί οι παράγοντες, που αρχίζουν από τον προ-αθλητικό καρδιολογικό έλεγχο και καταλήγουν στην δυνατότητα ταχείας διαδικασίας καρδιοπνευμονικής ανάνηψης από εκπαιδευμένους και εφοδιασμένους με τα κατάλληλα μέσα διασώστες, θα συμβάλουν καθοριστικά στην ελάττωση ή στην εξαφάνιση τέτοιων δραματικών περιστατικών. Περιστατικών που δυστυχώς συμβαίνουν όχι σπάνια, στα γήπεδα του κόσμου αλλά και στα δικά μας, όπως η εικόνα του άτυχου Κρίστιαν Έρικσεν, να σωριάζεται στο ποδοσφαιρικό γήπεδο, σε ζωντανή παγκόσμια μετάδοση.
