Θάνος Ξυδόπουλος
Δεν υπάρχει έλλειψη θεωριών σχετικά με το τι κάνει ένα αντικείμενο όμορφο. Αναλογία, αρμονία, συμμετρία, τάξη, πολυπλοκότητα και ισορροπία έχουν μελετηθεί σε μεγάλο βαθμό από ψυχολόγους. Οι θεωρίες ξεκινούν από το 1876 -τις πρώτες μέρες της πειραματικής ψυχολογίας- όταν ο Γερμανός ψυχολόγος Gustav Fechner παρείχε στοιχεία ότι οι άνθρωποι προτιμούν ορθογώνια με πλευρές χρυσής αναλογίας (ο λόγος αυτός είναι περίπου 1,6: 1).
Αλλά ποιο μέρος του εγκεφάλου μας ανταποκρίνεται στην ομορφιά; Οι επιστήμονες του εγκεφάλου που ευνοούν την ιδέα ενός «κέντρου ομορφιάς» έχουν υποθέσει ότι μπορεί να εντοπιστεί μόνο σε μια μόνο περιοχή του εγκεφάλου.
Η ιδέα ενός κέντρου ομορφιάς μπορεί να είναι σωστή γιατί μεγάλο μέρος αυτού που κάνει ο εγκέφαλος είναι αποτέλεσμα εξαιρετικά εξειδικευμένων ενοτήτων. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε περιοχές του εγκεφάλου με περιγραφές εργασίας όπως: «κέντρο ευχαρίστησης», «κέντρο μνήμης», «κέντρο οπτικής», «κέντρο ομορφιάς». Αλλά πολλές άλλες εργασίες δεν αντιστοιχούν σε μια συγκεκριμένη περιοχή.
Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Tsinghua επέλεξαν να κάνουν μια μετα-ανάλυση. Συγκέντρωσαν δεδομένα από πολλές δημοσιευμένες μελέτες για να δουν αν προέκυπτε ένα συνεπές αποτέλεσμα. Η ομάδα εξέτασε όλες τις μελέτες απεικόνισης εγκεφάλου που διερεύνησαν τις νευρικές αποκρίσεις των ανθρώπων στην εικαστική τέχνη και σε πρόσωπα τη στιγμή που ανέφεραν εάν αυτό που είδαν ήταν όμορφο ή όχι. Κράτησαν στοιχεία από 49 μελέτες που περιέλαβαν συνολικά 982 συμμετέχοντες.
Τα πρόσωπα και η εικαστική τέχνη θεωρούνται διαφορετικά είδη όμορφων πραγμάτων, και αυτό επέτρεπε μια εννοιολογικά απλή δοκιμή της υπόθεσης του κέντρου ομορφιάς. Εάν η ομορφιά έχει κάποια έδρα στον εγκέφαλο, τότε οι μελέτες που αφορούσαν πρόσωπα και εικαστική θα υποδείκνυαν την ίδια περιοχή.
Πραγματοποιώντας την ανάλυση, η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι η όμορφη εικαστική τέχνη και τα όμορφα πρόσωπα προκαλούσαν μια δραστηριότητα σε καλά καθορισμένες περιοχές του εγκεφάλου. Δεν υπάρχουν εκπλήξεις εδώ: ο εγκέφαλος πάντα αντιδρά όταν υπάρχει ένα οπτικό ερέθισμα. Ωστόσο, οι περιοχές ήταν σχεδόν μη αλληλεπικαλυπτόμενες, γεγονός που αμφισβητεί την ιδέα της ενεργοποίησης ενός κοινού κέντρου ομορφιάς. Με άλλα λόγια, η ομορφιά ενός προσώπου δεν είναι η ίδια με την ομορφιά ενός πίνακα.
