Γράφει για το zougla.gr o Χριστόδουλος Στεφανάδης, Καθηγητής Καρδιολογίας
Oι μεταλλάξεις είναι μια συνήθης και θεμελιώδης βιολογική διαδικασία που συμβαίνει στους ζωντανούς οργανισμούς. Αφορούν αλλαγές στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού, οι οποίες μπορούν να συμβούν τόσο στα σωματικά όσο και στα γενετικά κύτταρα. Είναι μια διαδικασία άρρηκτα συνδεδεμένη με την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη και οφείλονται είτε σε τυχαία διαδικασία κατά την αναπαραγωγή, είτε σε περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Οι μεταλλάξεις, ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στην εξέλιξη του είδους, διακρίνονται σε ευνοϊκές, επιβλαβείς ή ουδέτερες. Οι ευνοϊκές μεταλλάξεις συμβάλλουν στην βελτίωση και την καλύτερη προσαρμογή του είδους στο περιβάλλον, οι επιβλαβείς οδηγούν στο αντίθετο αποτέλεσμα και οι ουδέτερες δεν έχουν καμία επίδραση στην εξέλιξη. Συχνότερες είναι οι ουδέτερες μεταλλάξεις, ενώ οι επιβλαβείς εξαφανίζονται με το πέρασμα του χρόνου.
Ειδικότερα, οι μεταλλάξεις είναι βασικό βιολογικό γνώρισμα στους ιούς. Επειδή πολλαπλασιάζονται ταχύτατα, η πιθανότητα μετάλλαξης είναι αυξημένη. Το ίδιο συμβαίνει και με τον κορωνοϊό που έχει προκαλέσει την πανδημία covid-19. Καθώς εξαπλώνεται ο ιός στον πλανήτη, παρουσιάζονται διαφορετικά στελέχη του που έχουν προκύψει από μεταλλάξεις. Κατά το παρελθόν, όταν η επιστήμη δεν είχε την δυνατότητα να αναλύσει το γενετικό υπόστρωμα των ιών, η ανίχνευση των μεταλλάξεων ήταν αδύνατη. Σήμερα όμως, που η ανάλυση και καταγραφή του γονιδιώματος ενός οργανισμού, ενός ιού εν προκειμένω, είναι απόλυτα εφικτή, η ανίχνευση των μεταλλαγμένων στελεχών του κορωνοϊού γίνεται με ευκολία και με ακρίβεια.
Με βάση αυτή την νέα τεχνολογία της επιστήμης, έχουν ανιχνευθεί εκατοντάδες μεταλλάξεις του κορωνοϊου, από τότε που πρωτοεμφανίσθηκε στην Κίνα. Συγκεκριμένα, από τον Ιανουάριο του 2020 που το πρώτο πλήρες γονιδίωμα του κορωνοϊου δόθηκε στη δημοσιότητα, χιλιάδες άλλα γονιδιώματά του έχουν μελετηθεί και δημοσιευθεί με βάση δείγματα από ασθενείς σε όλο τον κόσμο.
Το κρίσιμο και πρακτικό ερώτημα είναι, αν οι μεταλλάξεις του ιού τον κάνουν σταδιακά πιο επικίνδυνο. Στο ερώτημα αυτό, δεν υπάρχει ακόμα σαφής απάντηση. Από τις εκατοντάδες μεταλλάξεις του κορωνοϊού, στην κλινική πράξη τέσσερα στελέχη πού έχουν προκύψει από αυτές, απασχολούν τους επιστήμονες. Η μετάλλαξη της Νότιας Αφρικής, η μετάλλαξη της Βρετανίας, η μετάλλαξη της Βραζιλίας, και η μετάλλαξη της Δανίας. Και τα τέσσερα αυτά νέα μεταλλαγμένα στελέχη, φαίνεται ότι πιθανόν είναι πιο μεταδοτικά, αλλά δεν υπάρχουν ακόμα ενδείξεις ότι είναι πιο θανατηφόρα.
Αυτό που δημιουργεί μεγάλο προβληματισμό, είναι εάν τα υπάρχοντα εμβόλια καλύπτουν τον πληθυσμό και από τα μεταλλαγμένα στελέχη του κορωνοϊού. Φαίνεται πάντως, ότι τα πρώτα δεδομένα δείχνουν ότι παρέχουν ικανοποιητική κάλυψη.
Αλλά τι θα συμβεί στο μέλλον, εάν προκύψουν σε κλινικό επίπεδο μεταλλάξεις του ιού ανθεκτικές στα υπάρχοντα εμβόλια; Η απάντηση είναι ότι με την υπάρχουσα τεχνολογία, η επιστήμη είναι σε θέση σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να τροποποιήσει τα εμβόλια και να τα καταστήσει αποτελεσματικά έναντι των μεταλλαγμένων στελεχών. Κάτι ανάλογο γίνεται με τα αντιγριπικά εμβόλια τα οποία προσαρμόζονται σε ετήσια συνήθως βάση στα νέα μεταλλαγμένα στελέχη του ιού της γρίπης.
Το δεύτερο ερώτημα που προκύπτει, είναι πως θα καλυφθεί ο πληθυσμός στην περίπτωση αυτή, δηλαδή στο μεσοδιάστημα μέχρι την τροποποίηση των υπαρχόντων εμβολίων; Την απάντηση θα δώσουν τα νέα φάρμακα. Ήδη, μεγάλος αριθμός φαρμακευτικών ουσιών δοκιμάζεται με στόχο την εξουδετέρωση του κορωνοϊού ή την εξουδετέρωση των επικίνδυνων επιπλοκών του που προκαλούνται από την ανεξέλεγκτη φλεγμονώδη αντίδραση του οργανισμού σε ορισμένους ασθενείς και που προκαλούν επιπλοκές ή και τον θάνατο. Πολλά από αυτά τα φάρμακα, έχουν ήδη δώσει καλά αποτελέσματα στην κλινική πράξη. Και εκτιμάται ότι σύντομα θα έχουμε στο θεραπευτικό μας οπλοστάσιο φάρμακα με ευεργετική δράση σε αυτές τις καταστάσεις.
Ο κορωνοϊός, όπως και τόσοι άλλοι ιοί, ήρθε για να μείνει στην κοινότητα. Μεταδίδεται ταχύτατα, είναι αόρατος και μεταλλάσσεται. Έχει όμως ένα μεγάλο μειονέκτημα. Δεν διαθέτει εγκέφαλο για να αντιμετωπίσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο, που εξελίσσει την επιστήμη και την τεχνολογία που αντιμετώπισαν επιτυχώς, τόσες και τόσες επιδημίες ή πανδημίες κατά το παρελθόν…
