Ένα από τα στοιχεία που ανέδειξε η πρόσφατη πανδημία COVID-19 είναι η σημαντική συμβολή στην αντιμετώπιση της κρίσης των Ελληνικών Δημόσιων Πανεπιστημίων. Με εμπροσθοφυλακή τις Ιατρικές Σχολές και Τμήματα, και ιδιαίτερα τους επιστήμονες στις ειδικές Μονάδες Λοιμώξεων και τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, τα Πανεπιστήμια στήριξαν αποφασιστικά την προσπάθεια για την επιτυχή αντιμετώπιση της πανδημίας. Έτσι, απέδειξαν εμπράκτως και στις παρούσες δύσκολες συνθήκες ότι το Δημόσιο Πανεπιστήμιο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας και των τοπικών κοινωνιών, ειδικότερα αναλαμβάνοντας ακαδημαϊκή, ερευνητική, αλλά και εκτενή κοινωνική δράση, δράση που μπορεί να επεκταθεί και αναφορικά με τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα μας και η διεθνής κοινότητα.
Η συντριπτική πλειοψηφία των μελών που συγκρότησαν την Επιστημονική Επιτροπή των Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας για την αντιμετώπιση του νέου κορωνοϊού είναι Πανεπιστημιακοί. Η Επιτροπή παρήγαγε και συνεχίζει να παράγει σημαντικότατο έργο, με βάση αναφοράς βεβαίως, τις πανεπιστημιακές δομές από τις οποίες προέρχονται όλα τα μέλη ΔΕΠ.
Σε όλα τα Πανεπιστήμια αναπτύχθηκε κατά το δυνατόν σε ταχύτατο χρόνο η εναλλακτική διδασκαλία της ύλης για όλα τα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά μαθήματα με μεθόδους και εργαλεία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (σύγχρονη και ασύγχρονη), με ελάχιστες εξαιρέσεις εργαστηριακών μαθημάτων και ασκήσεων. Για το σκοπό αυτό, οι διδάσκουσες και οι διδάσκοντες κάθε μαθήματος τροποποίησαν το υπάρχον διδακτικό υλικό ή ετοίμασαν νέο, όπου ήταν εφικτό, ώστε να είναι κατάλληλο για χρήση σε διδασκαλία με ηλεκτρονικά μέσα. Επίσης, πραγματοποιήθηκαν συνδρομές από τα ΑΕΙ στις απαραίτητες πλατφόρμες παρέχοντας εναλλακτικές επιλογές, έτσι ώστε να διευκολύνεται η ταυτόχρονη πρόσβαση καθημερινώς σε πανελλήνιο επίπεδο χωρίς καθυστερήσεις. Ακόμη, η εξεταστική περίοδος πραγματοποιείται με κάθε πρόσφορο μέσο, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις ανάγκες των φοιτητών κατά περίπτωση και χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η υγεία των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Αντιστοίχως, προσαρμόστηκε ταχύτατα με τα κατάλληλα τεχνολογικά εργαλεία η διοικητική λειτουργία, ψηφιοποιώντας πολλές διαδικασίες που απαιτούσαν φυσική παρουσία και εξασφαλίζοντας με αυτό τον τρόπο την άρτια εξυπηρέτηση φοιτητών και κοινού από μακρυά. Τα Πανεπιστήμια παρέμειναν σε πλήρη λειτουργία όλων των υπηρεσιών τους καθ’ όλη την περίοδο της αναστολής λειτουργίας, εκτός του προσωπικού βεβαίως που ανήκε σε ευπαθείς ομάδες και του προσωπικού που έκανε χρήση άδειας ειδικού σκοπού. Τα συλλογικά όργανα όπως η Σύγκλητος, το Πρυτανικό Συμβούλιο και οι Γ.Σ. των Τμημάτων και Κοσμητειών συνεδρίαζαν τακτικά μέσω του ηλεκτρονικών συστημάτων.
Παράλληλα, οργανώθηκε ταχύτατα δοκιμαστική πρόσβαση σε πολλές βιβλιογραφικές συλλογές που ήταν απαραίτητες για θέματα σχετικά με την πανδημία σε πολλά γνωστικά αντικείμενα για όλα τα ΑΕΙ. Το ερευνητικό έργο που εκπονήθηκε και εκπονείται σε θέματα που άπτονται του κορωνοϊού είναι πολύ μεγάλο. Δομές των Πανεπιστήμιων μας, με κυρίαρχη παρουσία από τις Ιατρικές Σχολές και τα Τμήματα των Σχολών Υγείας συμμετέχουν ενεργά σε διεθνείς και εθνικές πολυκεντρικές μελέτες αντιμετώπισης και επιδημιολογικής μελέτης περιστατικών COVID-19, με μεγάλη συμβολή διεθνώς και σημαντικά ερευνητικά αποτελέσματα.
Αντίστοιχα σημαντικό έργο πραγματοποιείται και σε άλλες Σχολές και Τμήματα. Ενδεικτικά μόνο, θα μπορούσαν να αναφερθούν σημαντικές έρευνες σε αναλύσεις στα αστικά και νοσηλευτικά λύματα πολλών πόλεων, πανελλαδικές έρευνες για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της πανδημίας, για τις πεποιθήσεις των πολιτών σχετικά με την πανδημία και τη διαχείρισή της, για ζητήματα της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, για τις μετακινήσεις και γενικότερα για τη ζωή των πολιτών. Επίσης, αναπτύχθηκαν από δομές των Πανεπιστήμιων μας (Κλινικές, Εργαστήρια, Ινστιτούτα) ευφυείς εφαρμογές που αξιοποιούν μεθόδους τεχνητής νοημοσύνης και διαχείρισης δεδομένων στην πρόληψη και αντιμετώπιση της εξάπλωσης της πανδημίας, στην υποστήριξη λήψης αποφάσεων σε συνδυασμό με ανίχνευση κρουσμάτων και τηλε-παρακολούθηση ασθενών COVID-19, στην πρόληψη πλήγματος από τον COVID-19 σε κλίμακα αστικού ιστού με παρακολούθηση δικτύου λυμάτων πόλης κ.ά.
Παράλληλα, εκδόθηκαν από Κλινικές και Εργαστήρια των Πανεπιστημίων μας κατευθυντήριες οδηγίες ειδικής αντιμετώπισης σειράς ζητημάτων κατά την πανδημία που σχετίζονταν με τη νοσηλεία και τη φαρμακευτική περίθαλψη ειδικών κατηγοριών ασθενών, με την προσαρμογή των εκπαιδευτικών κάθε βαθμίδας σε μεθόδους και εργαλεία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, με τη διαχείριση του στρες, με νομικά ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων κ.ά.
Ταυτόχρονα, οργανώθηκαν σε πολλά Πανεπιστήμια εθελοντικές αιμοδοσίες, υποστηρίχθηκε η πρωτοβουλία για την οργάνωση και λειτουργία προγράμματος βοήθειας, συμβουλευτικής, ψυχολογικής και κοινωνικής στήριξης των συμπολιτών μας τόσο εθνικά μέσω τηλεφώνου (γραμμή 10306), όσο και σε τοπικό επίπεδο σε πολλές πόλεις.
Ακόμα, παράχθηκε από δομές Πανεπιστημίων και διανεμήθηκε αντισηπτικό, ενώ βαλβίδες αναπνευστήρων, προμετωπίδες και κουβούκλια εξέτασης και διασωλήνωσης ασθενών παράγονται μέσω τρισδιάστατων εκτυπωτών, εγκατεστημένων ήδη στα Πανεπιστήμια. Η πανδημία ανοίγει δρόμο για τεράστιες επενδύσεις στη νανοτεχνολογία, καθώς είναι μεγάλες οι δυνατότητες που προσφέρει η 3D εκτύπωση στον σχεδιασμό και παραγωγή υγειονομικού υλικού. Τα Πανεπιστήμιά μας είναι έτοιμα και σε αυτόν τον τομέα.
Όλες οι παραπάνω δράσεις ― που αναφέρθηκαν συνοπτικά και είναι διαθέσιμες στη σελίδα https://www.uoa.gr/aei-covid19/ ― μαζί και με τα ερευνητικά προγράμματα, τις μεταφραστικές έρευνες που διεξάγονται, τις εφαρμοσμένες κλινικές έρευνες που εκπονούνται, τις καινοτόμες θεραπείες που εφαρμόζονται και τις επιδημιολογικές κλινικές έρευνες που επίσης διενεργούνται, και που συνήθως είναι διεθνείς συνεργασίες, αντιπροσωπεύουν τις προσπάθειές μας για ένα πιο διεθνοποιημένο και εξωστρεφές Πανεπιστήμιο με κοινωνικό πρόσωπο. Ένα Πανεπιστήμιο, που αποδεικνύει καθημερινά λόγω της πανδημίας, ότι τα μέλη του «χτίζουν γέφυρες» με «όχημα» τη γνώση, ενισχύουν τη διεθνή συνεργασία και προσφέρουν στην κοινωνία. Όλες αυτές οι δράσεις, που χάρη στην ευσυνειδησία, τις ακαδημαϊκές δυνατότητες και την εργατικότητα των μελών του, βρίσκονται πλέον στο DNA των Ελληνικών Πανεπιστημίων.
Θάνος Δημόπουλος, Πρύτανης ΕΚΠΑ
Χρυσή Βιτσιλάκη, Πρυτάνισσα Πανεπιστημίου Αιγαίου
Μάρα Νικολαϊδου, Πρύτανις Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
