Συνέντευξη στον Θάνο Ξυδόπουλο
Ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών και καθηγητής Ιατρικής Θάνος Δημόπουλος, μιλώντας στο zougla.gr αποκωδικοποιεί το προφίλ του SARS-COV-2 που προκαλεί τη νόσο COVID-19 και, όπως αναφέρει, δεν τον ανησυχούν οι μεταλλάξεις του νέου ιού. Σημειώνει ότι είμαστε σε καλό δρόμο για την έγκριση ενός εμβολίου αλλά οφείλουμε να ακολουθούμε τις προκαθορισμένες φάσεις των κλινικών δοκιμών για να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά του προτού διατεθεί στο κοινό. Ο κ. Δημόπουλος υπογραμμίζει ότι η επιτυχής αντιμετώπιση της επιδημίας στην Ελλάδα οφείλεται στο ότι εφαρμόστηκαν έγκαιρα τα περιοριστικά μέτρα καθώς και ότι οι πολίτες ακολούθησαν τις δημόσιες συστάσεις με συνέπεια.
Κύριε καθηγητά, σας ανησυχούν οι μεταλλάξεις του ιού και κατά πόσο θεωρείτε πώς θα επιστρέψει πιο επιθετικός το φθινόπωρο;
Όλοι οι ιοί μεταλλάσσονται και ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 δεν αποτελεί εξαίρεση. Οι μεταλλάξεις προκύπτουν όταν ο ιός αναπαράγεται μέσα στα κύτταρα και γίνονται λάθη κατά τη διάρκεια της αντιγραφής του γενετικού του κώδικα. Σε αντίθεση με τους ανθρώπους, των οποίων το γενετικό υλικό αποτελείται από δίκλωνο DNA, το γενετικό υλικό του SARS-CoV-2 είναι μονόκλωνο RNA και επομένως εμφανίζει αυξημένη πιθανότητα για λάθη κατά την αντιγραφή. Οι μεταλλάξεις συμβαίνουν συνεχώς και με τυχαίο τρόπο. Οι περισσότερες έχουν μικρή επίδραση στη λειτουργία του ιού, μερικές μπορεί να αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό του, αλλά μεμονωμένες ή πολλαπλές μεταλλάξεις μπορούν δυνητικά να σωρευτούν και να καταστήσουν τον ιό πιο ικανό να διεισδύει στα κύτταρα-ξενιστές και να εξαπλώνεται.
Σύμφωνα με τα έως σήμερα δεδομένα, ο SARS-CoV-2 είναι αρκετά σταθερός ως προς το ρυθμό νέων μεταλλάξεων συγκριτικά με άλλους ιούς. Επιπλέον, δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι με την πάροδο του χρόνου ο νέος κορωνοϊός γίνεται πιο μεταδοτικός λόγω συσσώρευσης μεταλλάξεων. Επομένως, παρόλο που είναι πιθανό να υπάρξει επόμενο επιδημικό κύμα το φθινόπωρο, δε μπορεί να προβλεφθεί η επιθετικότητα του ιού. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει να έχουμε υπόψη ότι οι κοινωνίες θα είναι σαφώς πιο προετοιμασμένες να αντιδράσουν έγκαιρα και με αποτελεσματικότητα λόγω της πρότερης εμπειρίας που δεν υπήρχε κατά το αρχικό επιδημικό κύμα COVID-19.
Θεωρείτε πως θα περάσει πολύ χρόνος για να βρεθεί το πολυπόθητο εμβόλιο;
Οι περισσότερες προσεγγίσεις για την ανάπτυξη εμβολίων στηρίζονται στην επαγωγή ανοσολογικής απόκρισης έναντι της πρωτεΐνης S που χρησιμοποιεί ο ιός SARS-CoV-2 για να διεισδύσει στα κύτταρα-ξενιστές. Οι έως σήμερα δημοσιευμένες μελέτες δεν δείχνουν υψηλό ρυθμό μεταλλάξεων που να επηρεάζουν τη δομή της πρωτεΐνης S του SARS-CoV-2, και, επομένως, το εμβόλιο αναμένεται να είναι αποτελεσματικό. Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας υπάρχουν τουλάχιστον οκτώ εμβόλια με διαφορετικές τεχνολογίες που δοκιμάζονται σε 10 κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους. Προς το παρόν, οι περισσότερες έρευνες είναι στην αρχική φάση, όπου εξετάζεται η ασφάλεια σε υγιείς εθελοντές. Μάλιστα, οι δύο εξ αυτών βρίσκονται στη φάση 2. Αυτό σημαίνει ότι θα συμμετάσχει μεγαλύτερος αριθμός υγειών εθελοντών.
Την ίδια ώρα, άλλα 110 προγράμματα ανάπτυξης εμβολίων βρίσκονται σε προκλινικό επίπεδο και έχουν δείξει ενθαρρυντικά προκαταρκτικά αποτελέσματα. Κάποια από αυτά βασίζονται σε τεχνολογίες DNA ή RNA, δηλαδή παράγουν κομμάτια του ιού μετά τον εμβολιασμό, μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό ώστε να ενεργοποιηθεί το ανοσοποιητικό σύστημα. Ορισμένα βασίζονται σε ανασυνδυασμένες υπομονάδες που περιέχουν ιϊκούς επίτοπους, άλλα βασίζονται σε φορείς με βάση απενεργοποιημένο αδενοϊό και άλλα σε χορήγηση κεκαθαρμένου αδρανοποιημένoυ ιού. Όπως με κάθε νέο φάρμακο, η έγκριση ενός εμβολίου οφείλει να ακολουθεί τις προκαθορισμένες φάσεις κλινικών δοκιμών ώστε να διασφαλιστεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητά του προτού διατεθεί στο ευρύ κοινό.
Πιστεύετε ότι ο ΠΟΥ καθυστέρησε να ενημερώσει την παγκόσμια κοινότητα πως ο SARS-CoV-2 είναι ένας φονικός ιός;
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας από την πρώτη στιγμή της επιδημικής έξαρσης της λοίμωξης COVID-19 στην Κίνα και αναλογιζόμενος τη σοβαρότητα της εμφάνισης μιας νέας λοιμώδους νόσου στον άνθρωπο, έκρουσε τον κίνδυνο της επικείμενης πανδημίας. Με καθημερινές ενημερώσεις και παρεμβάσεις σημείωνε την κρισιμότητα της κατάστασης και συμμετείχε στην επιδημιολογική επιτήρηση της νόσου. Επιπλέον, σημαντικός είναι ο ρόλος του σχετικά με την ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και την προετοιμασία των χωρών της Αφρικής απέναντι στην πανδημία.
Κάνουμε τώρα μεγάλη προσπάθεια να στηρίξουμε την κοινωνία, την οικονομία και τον τουρισμό. Μήπως το δικό μας lockdown ήταν υπερβολικό;
Στην Ελλάδα, ο αριθμός των θανάτων από τη νόσο COVID-19 ανά 1 εκατομμύριο πληθυσμού είναι ανάμεσα στους χαμηλότερους στην Ευρώπη. Η επιτυχής αντιμετώπιση της επιδημίας οφείλεται στο ότι εφαρμόστηκαν περιοριστικά μέτρα έγκαιρα και πριν ακόμα την εμφάνιση θανάτων από COVID-19, καθώς και στο ότι οι πολίτες ακολούθησαν τις συστάσεις της πολιτείας και των ειδικών με μεγάλη συνέπεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα περιοριστικά μέτρα από την πολιτεία (π.χ. κλείσιμο των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όλων των βαθμίδων) εφαρμόστηκαν ανά την επικράτεια τρεις ημέρες πριν τον πρώτο θάνατο από COVID-19, ενώ στην Ισπανία και την Ιταλία μέτρα εφαρμόστηκαν 6 και 12 ημέρες, αντίστοιχα μετά τον πρώτο θάνατο.
Η Ελλάδα είχε εξαιρετικές επιδόσεις και κατατάσσεται 69η παγκοσμίως αναφορικά με τον αριθμό των θανάτων από COVID-19 ανά 1 εκατομμύριο πληθυσμού. Στις χώρες με τις χειρότερες επιδόσεις βρίσκονται χώρες όπως το Βέλγιο, η Ισπανία και η Ιταλία που αντιμετώπισαν μεγάλες επιδημίες. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι ακόμα και σε χώρες που πραγματοποιήθηκε το lockdown αλλά δεν πραγματοποιήθηκε έγκαιρα το τίμημα σε ανθρώπινες ζωές ήταν δυσβάστακτο. Προφανώς, αυτές οι συνθήκες είχαν σημαντικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις αλλά δεν θεωρώ δόκιμο να αποτελούν μέτρο σύγκρισης με το ύψιστο αγαθό της ανθρώπινης ζωής. Πιστεύω ότι με συλλογική προσπάθεια θα τις ξεπεράσουμε.
