Το Σύμπλεγμα του Πίτερ Παν αναφέρεται σε άτομα που δεν θέλουν ή νιώθουν ότι δεν μπορούν να μεγαλώσουν.
Άτομα που ουσιαστικά νοιώθουν παιδιά φυλακισμένα στο σώμα ενός ενήλικα. Έμβλημά τους είναι η ανεμελιά, η αδιαφορία κι ο έντονος ναρκισσισμός, κι έτσι… μαγικά λύνονται τα προβλήματά τους, χωρίς υποχωρήσεις και κόπο απο τους ίδιους.
Τα άτομα αυτά δεν ξέρουν τι πρέπει να κάνουν για να σταματήσουν να σκέφτονται και να συμπεριφέρονται σαν παιδιά και δεν θέλουν να έρθουν αντιμέτωπα με τι θλιβερή πραγματικότητα ότι μεγαλώνουν και επιβάλλεται να αλλάξουν.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το σύνδρομο, που περιεγράφηκε για πρώτη φορά το 1983 από τον ψυχολόγο Dan Kiley δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένο ως ψυχοπαθολογική κατάσταση, δεδομένου ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν το κατατάσσει , ακόμα τουλάχιστον, επίσημα στις ψυχολογικές διαταραχές.
Ωστόσο, ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ενηλίκων σε δυτικού τύπου κοινωνίες ανταποκρίνεται σε αυτό το πρότυπο ανώριμης συμπεριφοράς. Τα άτομα αυτά δεν θέλουν-δεν μπορούν να αναλάβουν τις υποχρεώσεις που αντιστοιχούν τυπικά στην ηλικία τους. Μπορεί ακόμη και να ζουν σαν έφηβοι, σε θέμα υποχρεώσεων-δικαιωμάτων- διασκέδασης, και ας έχουν περάσει τα 30…
Σύμφωνα με όλες τις ψυχολογικές έρευνες στο σύμπλεγμα αυτό, οι υπερπροστατευτικοί γονείς (που όμως υποτιμούν και παράλληλα έχουν υπερβολικές προσδοκίες από το παιδί), δείχνει να είναι βασική αιτία που ένα άτομο εκδηλώνει το συγκεκριμένο σύνδρομο.
Συνήθως το σύνδρομο αφορά σε άτομα εξαρτημένα από άλλους, άτομα που δεν έχουν αναπτύξει τις απαιτούμενες δεξιότητες για να αντιμετωπίσουν την ενήλικη ζωή.
Οι απανταχού Πίτερ Παν της σύγχρονης κοινωνίας θεωρούν τον έξω κόσμο τρομακτικά προβληματικό και εξωραΐζουν την εφηβεία, γι’ αυτό και θέλουν να παραμείνουν σε αυτήν την «προνομιακή» κατάσταση για πάντα.
Τυπικά χαρακτηριστικά του συνδρόμου είναι η αδυναμία λήψης ευθυνών, η αδυναμία δέσμευσης και τήρησης υποσχέσεων, η υπερβολική φροντίδα για την εξωτερική εμφάνιση, η έμφαση στην καλοπέραση, οι ανησυχίες για τα επίπεδα αυτοεκτίμησης (το οποίο όμως δε γίνεται αντιληπτό, καθώς φαινομενικά το άτομο δείχνει υπερβολικά «ανεξάρτητο») ο φόβος για τη μοναξιά που είναι πολύ ισχυρός, και η έλλειψη ανοχής στην κριτική που είναι ουσιαστικά μηδαμινή.
Όσον αφορά τις ερωτικές του σχέσεις, ένας Πίτερ Παν αλλάζει συνεχώς συντρόφους, καθώς αναζητά πάντα, είτε κάποιον νεότερο σε ηλικία ή μια πιο ενθουσιώδη κατάσταση ή μια πιο εύκολα διαχειρίσιμη κατάσταση, οτιδήποτε γενικά μπορεί να έχει ενθουσιασμό και έλλειψη προβληματισμού. Όταν μια σχέση φτάνει σε σημείο που απαιτεί δεσμεύσεις και ανάληψη ευθυνών, είναι ώρα για τον Πίτερ Παν να… επιστρέψει στη Χώρα του Ποτέ!
Μεγαλύτερο πλήγμα στις ερωτικές τους σχέσεις αποτελεί το «κόμπλεξ της υποταγής», το οποίο ιδιαίτερα στις νέες γυναίκες παίρνει διαστάσεις μάστιγας και τις δυσκολεύει ιδιαίτερα στη δημιουργία σταθερών και ποιοτικών σχέσεων με το άλλο φύλο. Σε μια κοινωνία ατομικιστών, στην οποία ως παιδιά μεγαλώνουν σαν μικροί βασιλιάδες , όπου όλα στρέφονται γύρω από αυτά, χωρίς εκείνα να χρειάζεται πολλές φορές να αναλάβουν την παραμικρή ευθύνη είτε για τον εαυτό τους είτε για τους άλλους, είναι πολύ δύσκολο να συμβιβαστούν αργότερα με τις επιθυμίες και τις ανάγκες κάποιου άλλου. Πολλοί νέοι άνθρωποι λοιπόν αντιδρούν με ένταση, με πανικό σχεδόν, όταν βρεθούν σε μια προσωπική σχέση υγιούς εξάρτησης. Ειδικά για τις νέες κοπέλες, η σχέση αγάπης με έναν άντρα, τις κάνει να φοβούνται ότι τους ζητείται να υποταχθούν και ότι θα γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Συμπληρωματικά προς το Σύνδρομο του Πίτερ Παν υπάρχει και το Σύνδρομο της Γουέντι. Το δεύτερο αφορά σε γυναίκες που φέρονται σαν μαμάδες στο σύντροφό τους ή σε ανθρώπους που βρίσκονται στο κοντινό τους περιβάλλον. Η Γουέντι στηρίζει τον Πίτερ Παν και λύνει όλα τα προβλήματα που αυτός δεν μπορεί. Χωρίς τη Γουέντι δεν μπορεί να υπάρξει Πίτερ Παν.
Η Γουέντι είναι αυτή που παίρνει όλες τις αποφάσεις και αναλαμβάνει όλες τις ευθύνες του συντρόφου της, επιβεβαιώνοντας με τον τρόπο αυτό την αναξιοπιστία του. Υπάρχουν Γουέντι παντού γύρω μας και κυρίως στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον: πρόκειται για την υπερπροστατευτική μητέρα.
Το μεγαλύτερο αγκάθι των δύο αυτών διαταραχών είναι η άγνοια του ατόμου για την ύπαρξη του προβλήματος.
Ο Πίτερ Παν και η Γουέντι δεν αναγνωρίζουν ότι είναι μέρος οι ίδιοι αυτής της νοσηρής κατάστασης κι έτσι δεν μπορούν να βοηθηθούν μόνοι τους. Η μόνη λύση είναι η σωστή ψυχολογική διαχείριση μέσω της ψυχοθεραπείας, όχι μόνο για το άτομο που εκδηλώνει τα σημάδια του συνδρόμου αλλά και για τον οικογενειακό περίγυρο.
