Οι επιδημιολόγοι λένε ότι ο πανικός είναι ο χειρότερος σύμβουλος μιας πανδημίας, την ώρα που επιδίδονται σε έναν άνισο αγώνα δρόμου με τον χρόνο μπας και εντοπίσουν την πηγή της νόσου και περιορίσουν την εξάπλωσή της.
Οι απαντήσεις που τόσο απέλπιδα αποζητούν περιστρέφονται γύρω από το επίκεντρο της επιδημίας, που σε όρους ασθένειας δεν πρόκειται για γεωγραφικό σημείο αλλά για άνθρωπο!
Το κεντρικό αυτό σημείο είναι λοιπόν ο πρώτος άρρωστος, ο περιβόητος ασθενής-μηδέν, που τόσα μπορεί να αποκαλύψει για τις απαρχές της νόσου αλλά και την ίδια τη φύση της.
Και μιλώντας για ασθενείς-μηδέν, δύσκολα θα βρούμε διασημότερους…
Η Τυφοειδής Μαίρη και ο τύφος
Η πλέον διάσημη δυστυχώς ασθενής-μηδέν της λίστας μας είναι η Μαίρη Μάλον, η γνωστή παγκοσμίως ως Τυφοειδής Μαίρη. Η 15χρονη μετανάστευσε από την Ιρλανδία στις ΗΠΑ το 1884 και έπιασε δουλειά ως παραδουλεύτρα. Μέχρι το 1906, η Μαίρη είχε ανέλθει στην οικιακή ιεραρχία και τώρα μαγείρευε για την ευκατάστατη οικογένεια Γουόρεν, η οποία περνούσε τα καλοκαίρια της στο Λονγκ Άιλαντ. Κι ενώ κανείς από το προσωπικό της φαμίλιας δεν είχε πρόβλημα με τις γαστρονομικές προσφορές της, ήταν κάπως ασυνήθιστο πως όσοι έτρωγαν τα φαγητά της αρρώσταιναν βαριά.
Από τις οχτώ οικογένειες που είχε δουλέψει η Μαίρη πριν από τους Γουόρεν, οι εφτά από αυτές εμφάνισαν συμπτώματα τύφου. Η Μαίρη διαγνώστηκε τελικά ως φορέας του τυφοειδούς πυρετού, μιας όμως και η ίδια ήταν υγιής αρνιόταν σθεναρά να μπει σε καραντίνα.
Το 1907 η Νέα Υόρκη προσβλήθηκε από πανδημία τύφου που έπληξε 3.000 ανθρώπους και η Μαίρη ήταν η ασθενής-μηδέν. Αφού πέρασε δυο χρόνια σε καταναγκαστικό περιορισμό σε σανατόριο απομονωμένου νησιού, έπιασε κατόπιν δουλειά (με πλαστά πιστοποιητικά) ως μαγείρισσα σε μαιευτήριο. Μόλις ξέσπασε και δεύτερη επιδημία τύφου που περιστρεφόταν γύρω από τη συγκεκριμένη κλινική, η Μαίρη κλείστηκε μόνιμα σε σανατόριο.
Εκεί άφησε την τελευταία της πνοή στις 11 Νοεμβρίου 1938. Όσο για τον επικήδειό της, έσπευσαν να σημειώσουν με νόημα πως ήταν η αιτία να νοσήσουν τουλάχιστον 51 άνθρωποι από τύφο και να πεθάνουν άλλοι τρεις…
Ο οπλίτης Άλμπερτ Γκίτσελ και η ισπανική γρίπη
Όταν μιλάμε για φονικές επιδημίες, το μυαλό μας πάει συνήθως στην (βουβωνική) πανώλη, τη χολέρα, τον τύφο, τον Έμπολα. Κι αυτό γιατί επιδημίες σαν την ισπανική γρίπη έχουν ξεχαστεί πια, παρά το γεγονός ότι ήταν από τις καταστροφικότερες που γνώρισε ποτέ ο κόσμος και ευθύνεται για τον θάνατο 20-40 εκατ. ανθρώπων! Ήταν το 1918, όταν η ανθρωπότητα πολεμούσε στα χαρακώματα του Μεγάλου Πολέμου, που εξαπλώθηκε η ισπανική γρίπη σιωπηλά και φονικά, φτάνοντας να προσβάλει το 1/3 σχεδόν του παγκόσμιου πληθυσμού.
Όλα ξεκίνησαν με έναν βήχα στις 11 Μαρτίου 1918, έναν πολύ άσχημο βήχα που εμφάνισε ένας μάγειρας σε αμερικανική βάση του Κάνσας. Ο οπλίτης απομονώθηκε μάλιστα αμέσως, καθώς κανείς δεν ήθελε να ρισκάρει μια εξάπλωση γρίπης στο στρατόπεδο. Και κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί φυσικά πόσο αργά ήταν.
Ο Γκίτσελ είχε ετοιμάσει δείπνο για εκατοντάδες στρατιώτες το προηγούμενο βράδυ και μέχρι το μεσημέρι της επομένης, περισσότεροι από 100 είχαν νοσήσει. Οι μισοί από τους αρρώστους πέθαναν τελικά και η επιδημία εξαπλώθηκε σαν λαίλαπα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη και μέσω των χαρακωμάτων σε όλο τον κόσμο κυριολεκτικά, από τα νησιά του Ειρηνικού μέχρι και τα χωριά του Αρκτικού Κύκλου…
Ο Μαμπάλο Λοκέλα και ο Έμπολα
Η επιδημία Έμπολα που έπληξε τη Δυτική Αφρική το 2014 έστειλε ρίγη ανατριχίλας σε όλο τον πλανήτη, καθώς ο Έμπολα παραμένει μια από τις πιο απειλητικές και φονικές νόσους του 21ου αιώνα σκοτώνοντας τα θύματά του μέσω εκτεταμένων εσωτερικών αιμορραγιών. Ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία ούτε και μέσο αποτροπής (εμβόλιο), την ίδια ώρα που κανείς δεν ξέρει γιατί ο Έμπολα έρχεται και επανέρχεται.
Το φονικότερο ξέσπασμα του Έμπολα που είδε ποτέ η οικουμένη έλαβε χώρα το 2014 και διεκδίκησε τις ζωές περισσότερων από 5.000 ανθρώπων μέσα σε έναν χρόνο. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2016, κάπου 11.000 άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους, ένας αριθμός πενταπλάσιος δηλαδή από τα συνολικά θύματα του ιού μέχρι τότε.
Ο πρώτος ποτέ ασθενής-μηδέν του Έμπολα ήταν ένας δάσκαλος της Δημοκρατίας του Κονγκό που είχε μόλις επιστρέψει από ένα ταξίδι στα βόρεια της χώρας τον Αύγουστο του 1976. Ο άντρας εμφάνισε υψηλό πυρετό και οι γιατροί θεώρησαν πως έπασχε από ελονοσία. Έπειτα από δύο βδομάδες φριχτών συμπτωμάτων όμως, στις οποίες ο τραγικός ασθενής έφτασε να αιμορραγεί από τα μάτια, τη μύτη και το στόμα, ο Λοκέλα έχασε τη ζωή του.
Ο Έμπολα δεν πέθανε όμως μαζί του και όσοι είχαν έρθει σε επαφή με τον ασθενή εμφάνισαν τη νόσο. Το 90% του πληθυσμού που ζούσε στο χωριό του Λοκέλα ξεκληρίστηκε, προκαλώντας κύματα πανικού στα μήκη και τα πλάτη της Γης…
Ο δρ Λιου Τζιανλίν και ο SARS
Μέσα στο διάβα εννιά μηνών, ο ιός SARS (Σοβαρό Οξύ Αναπνευστικό Σύνδρομο – ΣΟΑΣ) σύρθηκε στην υφήλιο και κατάφερε να διεκδικήσει περισσότερες από 700 ζωές σε 37 χώρες. Ο ιός πρωτοδιαγνώστηκε σε κινεζική επαρχία τον Νοέμβριο του 2002 και χαρακτηρίστηκε αρχικά ως άτυπη πνευμονία. Τα συμπτώματά του έμοιαζαν εξάλλου πολύ με το κοινό κρυολόγημα, αν και ο μοχθηρός ιός μεταλλάχθηκε σύντομα σε κανονική πνευμονία και οξύ αναπνευστικό σύνδρομο τελικά.
Και βέβαια όπως και σε κάθε πανδημία, κανείς δεν ήξερε με τι είχε να κάνει μέχρι τουλάχιστον να είναι πολύ αργά. Όταν ο κόσμος άρχισε να συνειδητοποιεί ότι επρόκειτο για μολυσματικό νόσημα, ο δρ Λιου Τζιανλίν βρισκόταν από τη γενέτειρά του στην κινεζική ύπαιθρο που πρωτοεκδηλώθηκε ο ιός σε νοσοκομείο του Χονγκ Κονγκ.
Ο γιατρός μόλυνε κάπου 12 ανθρώπους στο νοσοκομείο του Χονγκ Κονγκ πριν χάσει τελικά τη ζωή του από αναπνευστική ανεπάρκεια. Ένας από αυτούς ήταν μια Κινέζα που ζούσε μόνιμα στο Οντάριο του Καναδά και δυο μέρες μετά επέστρεψε στο σπίτι της, εξαπλώνοντας τη νόσο στη χώρα…
Ο Γκαετάν Ντουγκάς και το HIV/AIDS
Ο πιο διαβόητος ίσως ασθενής-μηδέν ήταν ένας αεροσυνοδός των καναδικών αερογραμμών που αναγνωρίστηκε από ομάδα επιστημόνων στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ως αυτός που έφερε την επιδημία HIV/AIDS στις ΗΠΑ. Πρώτη φορά που δημοσιεύτηκε το όνομά του ήταν σε σχετικό πόνημα αμερικανικού δημοσιογράφου το 1987, το οποίο πήρε η εφημερίδα «New York Post» και έκανε πρωτοσέλιδο με τον τραγικό τίτλο «Ο άνθρωπος που μας κόλλησε AIDS»!
Το όνομα του Γκαετάν ήταν συνώνυμο πια του θανάτου και της αρρώστιας και πολύ μελάνι χύθηκε για τα πεπραγμένα του, αν και σήμερα οι επιστήμονες θεωρούν μάλλον απίθανο να ήταν αυτός ο ασθενής-μηδέν της επιδημίας. Τα σύγχρονα δεδομένα υποδεικνύουν ότι το HIV/AIDS πρωτοεκδηλώθηκε στη Νέα Υόρκη στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και συνδέεται με αντίστοιχους ιούς που υπήρχαν ήδη στην Αϊτή και άλλες χώρες της Καραϊβικής…
