Μπορεί η μέτρια άσκηση να προάγει την υγεία, ο πρωταθλητισμός όμως δημιουργεί κινδύνους, ενώ το ντόπινγκ οδηγεί σε θάνατο, επισημαίνει ο καθηγητής Αθλητιατρικής, Αστέριος Δεληγιάννης στο περιθώριο του 7ου Πανελλήνιου Συνέδριο με θέμα «Ιατρική της Άθλησης στον 21ο αιώνα» που διεξάγεται στη Θεσσαλονίκη.
«Οι αθλητές που ασχολούνται με εξαντλητικά αθλήματα όπως π.χ. οι μαραθωνοδρόμοι, παθαίνουν μικρές βλάβες στα τριχοειδή αγγεία της καρδιάς.
Όταν παρατηρηθούν τέτοιες βλάβες πρέπει να τους δώσουμε οδηγίες να περιορίσουν την άσκηση. Από την άλλη η χρήση απαγορευμένων ουσιών για την αύξηση της απόδοσης των αθλητών προκαλεί σοβαρές διαταραχές με πιο συχνές τις καρδιακές, το έμφραγμα του μυοκαρδίου και τις βαριές αρρυθμίες. Η χρήση κοκαΐνης και χασίς οδηγούν σε αιφνίδιο θάνατο και μακροχρόνια σε αθηροσκλήρωση και έμφραγμα μυοκαρδίου» εξηγεί ο κ. Δεληγιάννης, μιλώντας στο ΑΜΠΕ.
Πρόβλημα αναμένεται να δημιουργήσει μελλοντικά το γονιδιακό ντόπινγκ το οποίο όμως προς το παρόν εφαρμόζεται μόνο σε πειραματόζωα.
«Το γονιδιακό ντόπινγκ είναι η χορήγηση ουσιών που προάγουν την παραγωγή ορμονών στον οργανισμό. Έχουν χορηγηθεί σε πειραματόζωα ουσίες που προάγουν την παραγωγή της ερυθροποιητίνης και της αυξητικής ορμόνης. Ευτυχώς μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί αθλητής που να έχει κάνει χρήση τέτοιων ουσιών και είναι κάτι το οποίο απευχόμαστε» προσθέτει ο κ. Δεληγιάννης.
Τα εργογόνα βοηθήματα αποτελούν ουσίες και μεθόδους που βελτιώνουν την ικανότητα παραγωγής σωματικού έργου και αθλητικών επιδόσεων και διακρίνονται στα απαγορευμένα φάρμακα και μεθόδους (ντόπινγκ) και στα μη απαγορευμένα εργογόνα βοηθήματα. Έρευνες του Εργαστηρίου Αθλητιατρικής του ΑΠΘ έχουν δείξει ότι άνω του 50% των νεαρών αθλητών χρησιμοποιούν συστηματικά «αθώα» εργογόνα βοηθήματα όπως οι πολυβιταμίνες και τα αμινοξέα ήδη από τις τελευταίες τάξεις του δημοτικού.
«Η βιβλιογραφία αναφέρει ότι το 76-100% των αθλητών κάνουν χρήση μη απαγορευμένων εργογόνων σκευασμάτων ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στον γενικό μη-ασκούμενο πληθυσμό κυμαίνεται περίπου στο 40%» επισημαίνει σε ανακοίνωσή του στο συνέδριο ο επίκουρος καθηγητής στο ΤΕΦΑΑ του ΑΠΘ Νικόλαος Κουτλιάνος.
Τα πιο διαδεδομένα μη απαγορευμένα εργογόνα βοηθήματα που χρησιμοποιούνται από αθλητές, σύμφωνα με τον κ. Κουτλιάνο, είναι:
– Η μονοϋδρική κρεατίνη που χρησιμοποιείται από αθλητές του συνόλου σχεδόν των ταχυδυναμικών αθλημάτων. Οι πληροφορίες αναφορικά με τις επιπτώσεις στην υγεία από τη μακροχρόνια λήψη ή κατάχρηση σκευασμάτων κρεατίνης, ιδιαίτερα για τη δράση της στο μυοκάρδιο και τη νεφρική λειτουργία είναι περιορισμένες. Στους αθλητές με ιστορικό νεφρικής δυσλειτουργίας συστήνεται πάντως, να αποφεύγουν οπωσδήποτε τη λήψη κρεατίνης, λόγω του άμεσου κινδύνου από τη συσσωρευμένη επιβάρυνση των νεφρών.
– Το β-υδροξυ-β-μεθυλβουτυρικό (HMB) είναι διατροφικό συμπλήρωμα για την αύξηση της μυικής μάζας. Οι πιθανές παρενέργειες από τη μακροχρόνια χρήση αυτού του συμπληρώματος, δεν έχουν ακόμη μελετηθεί επαρκώς.
– Όσον αφορά το αλκοόλ, η έρευνα δεν έχει τεκμηριώσει συγκεκριμένη εργογόνο δράση του στη μυϊκή δύναμη, την αναερόβια ισχύ ή την αθλητική απόδοση σε αερόβιες δραστηριότητες. Σε κάποια αθλήματα το αλκοόλ περιλαμβάνεται στον κατάλογο απαγορευμένων ουσιών (όπως στο μηχανοκίνητο αθλητισμό κ.α.).
– Η υπερδοσολογία βιταμινών, ιδιαίτερα όταν αυτή γίνεται συστηματικά για μεγάλο χρονικό διάστημα δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, ενώ δεν υπάρχουν βιβλιογραφικά δεδομένα που να πιστοποιούν ότι η λήψη συμπληρωμάτων βιταμινών πάνω από τη συνιστώμενη ημερήσια δόση αποβαίνει προς όφελος του αθλητή. Ειδικότερα, μεγαδόσεις νιασίνης έχουν ενοχοποιηθεί για γαστρικό έλκος, ενώ και η Β6 είναι δυνατό να εμφανίσει τοξικές επιδράσεις στον οργανισμό. Ακόμα και η υδατοδιαλυτή βιταμίνη C, η οποία θεωρείται ότι σε φυσιολογικές δόσεις δρα ως εκκαθαριστής ελευθέρων ριζών (αντιοξειδωτικός παράγοντας), σε ορισμένες περιπτώσεις όπως επί υπερδοσολογίας έχει υποστηριχθεί ότι είναι δυνατόν να προάγει την οξείδωση.
Οι διαταραχές της υγείας είναι ακόμη σοβαρότερες από την κατάχρηση λιποδιαλυτών βιταμινών (A, D, E, K) οι οποίες μπορεί να αποβούν ιδιαίτερα τοξικές για τον οργανισμό ακόμη και σε μόλις τριπλάσια δόση από τη συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη.
Η αποβολή τους είναι αργή και μεγάλες ποσότητες συγκεντρώνονται στο ήπαρ και στο λιπώδη ιστό. Υπερδοσολογία βιταμίνης Α μπορεί να προκαλέσει γενικευμένη καταβολή, ναυτία, πόνο στις αρθρώσεις και ηπατικές βλάβες, ενώ υπερδοσολογία βιταμίνης D συχνά συνοδεύεται από απώλεια μυϊκού τόνου, γαστρεντερικές διαταραχές, εναπόθεση ασβεστίου στους νεφρούς, κ.α.
Επιπλέον, η αλόγιστη πρόσληψη σκευασμάτων σιδήρου, ιδιαίτερα από άρρενες αθλητές χωρίς την ύπαρξη σιδηροπενίας ή σιδηροπενικής αναιμίας, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε καταστροφή των ενδοκρινών αδένων, κίρρωση του ήπατος, διαταραχές του πεπτικό σύστημα, κ.α. Η πρόσληψη σε υπερβολικές δόσεις ενός θρεπτικού ή και μη, διατροφικού συστατικού μπορεί να εμποδίσει την ομαλή απορρόφηση και τον μεταβολισμό άλλων συστατικών τα οποία καταναλώνονται σε φυσιολογικές δόσεις.
«Μια ιδιαίτερα σημαντική πτυχή του αγώνα ενάντια στην πολυφαρμακία είναι η ανέλεγκτη διακίνηση των μη απαγορευμένων φαρμακευτικών ουσιών και βοηθημάτων, ιδιαίτερα στο διαδίκτυο και τη μαύρη αγορά των υποτιθέμενων εργογόνων σκευασμάτων», επισημαίνει ο κ. Κουτλιάνος.
Μέχρι σήμερα, τα μόνα διατροφικά συμπληρώματα για τα οποία υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ενισχύουν πράγματι την αθλητική απόδοση από τα εκατοντάδες που κυκλοφορούν είναι η κρεατίνη, η καφεΐνη, η μαγειρική σόδα (διττανθρακικό νάτριο) και οι υδατάνθρακες, χωρίς όμως και αυτά να στερούνται πιθανών παρενεργειών στην υγεία.
«Οι εργαστηριακές αναλύσεις καταδεικνύουν ότι στην πλειονότητά τους τα “εργογόνα” σκευάσματα που διατίθενται προς χρήση από τους ασκούμενους, αποτελούν απομίμηση αυθεντικού φαρμακευτικού εκδόχου με διαφορετικές όμως, συχνά φαρμακοκινητικές ιδιότητες και άγνωστες επιπτώσεις για την υγεία.
Σε μερικούς αθλητές υψηλού επιπέδου έχουν βρεθεί κατά καιρούς ουσίες που στοιχειοθετούν ντόπινγκ παρόλο που οι τελευταίοι έλεγχαν προσεκτικά τα συστατικά του διαιτολογίου τους.
Καλά σχεδιασμένες μελέτες έχουν δείξει ότι συχνά τα προσλαμβανόμενα συμπληρώματα διατροφής είναι υπεύθυνα για την ανίχνευση θετικών δειγμάτων ντόπινγκ», τονίζει ο κ. Κουτλιάνος τονίζοντας παράλληλα ότι μελέτη του Geyer και των συνεργατών του σε περισσότερα από 630 εργογόνα διατροφικά συμπληρώματα που κυκλοφορούν διεθνώς, έδειξαν ότι στα διατροφικά σκευάσματα υπήρχαν απαγορευμένες ξένες ουσίες (συνήθως προορμόνες) σε ποσοστό που αγγίζει το 30%, χωρίς αυτές να αναγράφονται στη συσκευασία.
«Έρευνες με αυτά τα σκευάσματα οδήγησαν στη στοιχειοθέτηση θετικού δείγματος ντόπινγκ ακόμα και μετά τη λήψη μιας μόνο κάψουλας.
Οι διαπιστώσεις αυτές προκαλούν έντονο προβληματισμό καθώς τα “εργογόνα” διατροφικά συμπληρώματα διατίθενται εύκολα και μπορεί οιοσδήποτε να τα παραγγείλει από το διαδίκτυο χωρίς επίβλεψη ή την επιβολή κυρώσεων στους προμηθευτές.
Μέριμνα, λοιπόν, όλων των επιστημονικών φορέων θα πρέπει να αποτελέσει η συλλογή πληροφοριών για τις οξείες και χρόνιες επιπτώσεις στην υγεία των αθλητών από τη χρήση ή την κατάχρηση εργογόνων βοηθημάτων, με σκοπό την πληροφόρηση των άμεσα ενδιαφερομένων και τη διάδοση της επιστημονικής γνώσης στο ευρύ κοινό από τη σχολική ακόμη ηλικία».
Ο κ. Κουτλιάνος αναφέρει ότι άσκηση και υγεία θα πρέπει να αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος και παράλληλα τονίζει ότι:
– Ο όρος «φυσικό» δεν σημαίνει «ασφαλές».
– Η λήψη των απαραίτητων «εργογόνων» σκευασμάτων πρέπει να γίνεται μόνο όταν υπάρχει ανάγκη και είναι διαγνωσμένη από εξειδικευμένο ιατρικό-επιστημονικό προσωπικό.
– Όταν είναι αναγκαία η λήψη να προτιμώνται προϊόντα γνωστών φαρμακευτικών εταιρειών.
– Ο αθλητής είναι προσωπικά υπεύθυνος για τα συμπληρώματα που λαμβάνει σύμφωνα και με τον Παγκόσμιο Κώδικα Αντι-Ντόπινγκ δεν συγχωρείται η άγνοια.
