Πρόσφατα επιστήμονες ανακάλυψαν ορισμένες πρωτεΐνες στα ανθρώπινα κύτταρα, οι οποίες εμποδίζουν τη ρύθμιση του βιολογικού μας ρολογιού, με αποτέλεσμα το γνωστό τζετ λαγκ.
Η Nicola Davis από τον Observer μίλησε με έναν εκ των συγγραφέων της μελέτης, τον καθηγητή Dr Stuart Peirson από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο οποίος της απάντησε στα εξής ερωτήματα:
Τι είναι ακριβώς το βιολογικό ρολόι;
Το βιολογικό ρολόι, ή αλλιώς το κιρκαδικό, είναι ένα εσωτερικό ρολόι που μετράει το χρόνο. Η έννοια κιρκαδικό προέρχεται από τη φράση «circa-diem», που σημαίνει «γύρω από μια μέρα». Έτσι, για παράδειγμα στα ποντίκια αυτό είναι περίπου στις 23,5 ώρες και στον άνθρωπο στις 24,5 ώρες.
Αν βρίσκεται κανείς συνέχεια στο σκοτάδι το σώμα του θα συνεχίζει να «εργάζεται» σε 24ωρη βάση. Δεν οδηγείται απλά από το φως και το σκοτάδι. Είναι κάτι σαν ενδοκυτταρικό ρολόι, γι’ αυτό και μεμονωμένα κύτταρα μπορούν να τηρήσουν το χρόνο αυτό. Αν μπορούσε κανείς να τοποθετήσει μερικά κύτταρα σε ένα πιάτο, θα έβλεπε 24ωρες γονιδιακές αλλαγές.
Αν δεν υπάρχουν σημεία αναφοράς, τότε κάθε μέρα κανείς θα καθυστερούσε μισή ώρα, θα παρασυρόταν.
Έτσι, ενώ είναι εντυπωσιακό που ο ανθρώπινος οργανισμός έχει ένα εσωτερικό μοριακό ρολόι, είναι σαν ένα παλιό, μηχανικό ρολόι που είτε είναι πάει γρήγορα είτε αργά. Χρειάζεται ρύθμιση, ανάλογα με το περιβάλλον, σε καθημερινή βάση για να διατηρεί τη σωστή ώρα.
Σε τι χρησιμεύει;
Το πλεονέκτημα του κιρκαδικού ρολογιού είναι ότι επιτρέπει την πρόβλεψη. Έτσι, αντί να ανταποκρίνεται παθητικά στο περιβάλλον (ξημερώνει – ξυπνάς), εφόσον γνωρίζεις ότι το περιβάλλον θα αλλάξει, μπορείς να το προβλέψεις και να αλλάξεις την εσωτερική του φυσιολογία και συμπεριφορά για να προετοιμάσεις τον οργανισμό σου γι’ αυτή την αλλαγή.
Να ακούμε το ξυπνητήρι ή το εσωτερικό μας ρολόι;
Η κοινωνία μας βασίζεται στο χρόνο, ωστόσο όταν το εσωτερικό μας ρολόι είναι διαφορετικά ρυθμισμένο σε σχέση με τον εξωτερικό χρόνο, τότε υπάρχει πρόβλημα.
Ένα κλασικό παράδειγμα αφορά όσους εργάζονται σε βάρδιες. Αν δουλεύεις νύχτα, τότε που το σώμα σου σού λέει να πας για ύπνο, η απόδοση δεν θα είναι το ίδιο καλή.
Ο κύριος λόγος που συμβαίνει αυτό είναι γιατί το φως, είναι το κύριο σημείο αναφοράς, με βάση το οποίο ρυθμίζεται το βιολογικό ρολόι.
Τι συμβαίνει με το τζετ λαγκ;
Το φως μπορεί να ρυθμίσει το βιολογικό ρολόι, όμως κι αυτό μέχρι ένα βαθμό. Έτσι όταν κανείς ταξιδεύει σε διαφορετικές χρονικές ζώνες, χρειάζεται περίπου μια μέρα για να ρυθμιστεί εκ νέου για κάθε χρονική ζώνη που έχει περάσει. Για μια πτήση έξι ωρών απαιτούνται πέντε ή έξι μέρες, για παράδειγμα.
