Μόνο που δεν πρόκειται για ένα απλό παιχνίδι αλλά για μία θεραπευτική μέθοδο, τη «sandplay therapy» (θεραπεία, παίζοντας με την άμμο), η οποία είναι μία υποκατηγορία της εικαστικής θεραπείας.
Τη μέθοδο αυτή χρησιμοποιούν ειδικευμένοι ψυχολόγοι προκειμένου να «αναδυθούν» ιδέες, φόβοι, ελπίδες ή συγκρούσεις που αντιμετωπίζει ο θεραπευόμενος, ώστε να μπορέσει να τις συνειδητοποιήσει και να τις συζητήσει με τον θεραπευτή σε ένα ασφαλές περιβάλλον. H μέθοδος, που ξεκίνησε από την Αμερική και στη συνέχεια επεκτάθηκε στη Σουηδία, εφαρμόζεται πλέον και στη χώρα μας. Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν 5000 πιστοποιημένοι sandplay θεραπευτές.
«Στη μέθοδο sandplay, ο θεραπευόμενος έχει μπροστά του ένα κουτί με άμμο και ράφια με πολλές μινιατούρες -αρχέτυπα, όπως π.χ. σπιτάκια , ανθρωπάκια, ζωάκια, δεντράκια, κλαδάκια, πέτρες, διαβολάκια, θρησκευτικά σύμβολα κ.λπ.
Ο θεραπευόμενος έρχεται για να χαλαρώσει και να χρησιμοποιήσει τις μινιατούρες που θέλει, παίζοντας με την άμμο, χωρίς να σκέφτεται κάτι συγκεκριμένο. Μπορεί πάλι να μην θέλει να κάνει κάτι και να παίζει με την ίδια την άμμο. Έτσι, αρχίζει να δουλεύει το ασυνείδητο και να κάνει ο θεραπευόμενος πράγματα που βγαίνουν από μέσα του και όλο αυτό να γίνεται σαν ένα όνειρο.
Η διαδικασία αυτή γίνεται σιωπηλά, παρουσία του θεραπευτή, ο οποίος παρατηρεί χωρίς σχόλια ή καθοδήγηση» εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η Ελληνοσουηδέζα ψυχολόγος Μαρία Χρήστου, η οποία είναι εξειδικευμένη στη θεραπεία και τη συμβουλευτική παιδιών, ενηλίκων και οικογενειών, χρησιμοποιώντας τις μεθόδους της εικαστικής θεραπείας και της θεραπείας sandplay.
Η αποτελεσματικότητα της «sandplay therapy», όπως αναφέρει η κ. Χρήστου, έγκειται στο γεγονός ότι παρέχει τόσο στον θεραπευτή όσο και στον θεραπευόμενο κάτι τρισδιάστατο και χειροπιαστό πάνω στο οποίο μπορούν να εργαστούν και οι δύο.
Προσφέρει μια «αμεσότητα» η οποία μπορεί να είναι ισχυρότερη από μια προφορική περιγραφή και μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου είναι δύσκολο να κατανοηθεί και να εκφραστεί αυτό το οποίο ταλαιπωρεί τον θεραπευόμενο.
Ο θεραπευτής συμμετέχει βοηθώντας τον θεραπευόμενο να χρησιμοποιήσει τη δημιουργία του στο κουτί με την άμμο ώστε να εξερευνήσει τον εσωτερικό του κόσμο και να εργαστεί προς μια καλύτερη ισορροπία ανάμεσα στον εαυτό του και τον κόσμο.
Η μέθοδος αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για παιδιά και για ενήλικες. «Για τους ενήλικες, η προσωρινή “παράκαμψη” της γλώσσας που επιτυγχάνεται όταν κάποιος εκφράζεται μέσω του sandplay είναι χρήσιμη γιατί προσφέρει την ευκαιρία να απομακρυνθούμε από τυχόν παγιωμένους τρόπους που έχουμε, να σκεφτόμαστε για τα θέματα που μας απασχολούν και να προσπελάσουμε τον εσωτερικό μας κόσμο πιο άμεσα» λέει η κ. Χρήστου.
Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα της αποτελεσματικότητας της «sandplay therapy» σε ενήλικες, η κ. Χρήστου αναφέρει την περίπτωση μίας 48χρονης που είχε χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, κατάθλιψη και προβλήματα με την οικογένειά της και τα τέσσερα παιδιά της, στα οποία δεν μπορούσε να βάλει όρια.
«Η γυναίκα, παίζοντας με την άμμο, χρησιμοποιούσε πάντα μια μινιατούρα καλόγρια. Ταυτιζόταν με την καλόγρια. Στα έξι χρόνια που έκανε τη θεραπεία η καλόγρια ακολούθησε μια διαδρομή και στο τέλος μεταμορφώθηκε σε Betty Boop.
Η καλόγρια, σε αυτή τη διαδρομή της έχει θαφτεί, έχει ανέβει πάνω σε σπίτια, έχει μεταμορφωθεί. Η επιλογή της καλόγριας είχε να κάνει και με τη θρησκεία, αλλά με την αντικατάστασή της με την Betty Boop βλέπουμε το σύνδρομο που ο Φρόυντ ονόμασε “madonna – whore coplex” (διπολικό σύνδρομο μαντόνα-πόρνη).
Σιγά – σιγά απελευθερώθηκε από τηΝ καλόγρια που την καταπίεζε και μπόρεσε να δει παραπέρα. Μπόρεσε να βάλει όρια, να ντυθεί διαφορετικά, να φανεί διαφορετικά, να χορέψει, να βγει στον κόσμο, να αρχίσει η ζωή της να παίρνει μια άλλη μορφή και τελικά να γίνει και η ίδια πιο χαρούμενη. Μπόρεσε ακόμη να δεχτεί και την άλλη πλευρά της – γιατί όλοι μας έχουμε δύο πλευρές, την καλή και την κακή, το άσπρο και το μαύρο» λέει η κ. Χρήστου.
Για τα παιδιά, η μέθοδος sandplay φαίνεται ελκυστική,γιατί αποτελεί ένα είδος παιχνιδιού που το παιδί βρίσκει φυσικό. Ταυτόχρονα, όμως, δίνει την ευκαιρία να ξεπεραστεί η δυσκολία που έχει το παιδί στο να κατανοήσει και να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με τα συναισθήματά του ή να εξηγήσει το πώς νιώθει με επαρκή ακρίβεια.
Το παιχνίδι με άμμο βοηθά τον θεραπευτή να οδηγήσει το παιδί μέσα από τρόπους έκφρασης που είναι φιλικότεροι και ασκούν λιγότερη πίεση σε σχέση με μια συζήτηση που βασίζεται αποκλειστικά σε ερωτήσεις -απαντήσεις.
«Στην περίπτωση των παιδιών, πολλές φορές το παιχνίδι με την άμμο είναι πιο ζωντανό. Το παιδί μπορεί να κάνει πράγματα που δεν μπορεί να εκφράσει με τα λόγια. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση ενός παιδιού που μάλωναν οι γονείς του και το ίδιο δεν μπορούσε να το πει.
Στο παιχνίδι του με την άμμο, η μάνα και ο πατέρας μεταμορφώνονταν σε ένα λιοντάρι που μάλωνε τον ελέφαντα. Κάποια στιγμή, το παιδάκι πήρε το λιοντάρι και άρχισε να χτυπάει με τόση δύναμη τον ελέφαντα που μάτωσε το χέρι του. Και μετά μού έδειξε το χέρι του λέγοντας: “να τόσο πολύ πονάω”. Και βγήκε ο θυμός του και μετά από αυτό κάπως ησύχασε» πρόσθεσε η κ. Χρήστου.
Στις συνεδρίες «sandplay therapy» επιτρέπονται τα πάντα. Ο θεραπευόμενος μπορεί να χρησιμοποιήσει όλα τα παιχνίδια – μινιατούρες, να τα χτυπήσει ακόμη και να τα κάψει. Ένα μόνο απαγορεύεται: να πετάξει την άμμο έξω από το κουτί.
«Βλέπω τα παιδιά που έχουν πολύ άγχος να προσπαθούν να πετάξουν την άμμο έξω. Αυτό είναι το μόνο όριο το οποίο βάζω και δεν επιτρέπω να ξεπεραστεί, γιατί έχει να κάνει με την ασφάλεια. Διαφορετικά όλα επιτρέπονται ακόμη και να βάλουν φωτιά» εξηγεί η κ. Χρήστου.
Η Μαρία Χρήστου έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές εικαστικής ψυχοθεραπείας στο Lesley University των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι πιστοποιημένη εικαστική θεραπεύτρια από το Art Therapy Credentials Board των ΗΠΑ και έχει εργαστεί για περισσότερα από δέκα χρόνια ως εικαστική θεραπεύτρια τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ελλάδα.
Στη Θεσσαλονίκη εργάζεται τα τελευταία επτά χρόνια. Είναι αντιπρόεδρος της επιστημονικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας «Ψυχολογία και Τέχνη», όπου παραδίδει μαθήματα sandplay και εικαστικής θεραπείας.
