Σύμφωνα με μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε πριν από περίπου δεκαπέντε χρόνια ανάμεσα σε φοιτητές ελληνικών πανεπιστημίων, η ηλικία έναρξης σεξουαλικών επαφών ήταν τα 18 χρόνια.
Σήμερα, η ηλικία αυτή έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά. Για τους μισούς περίπου εφήβους, η ηλικία έναρξης σεξουαλικών σχέσεων είναι τα 14 με 15 χρόνια. Αξίζει, μάλιστα, να σημειωθεί ότι οι περισσότεροι νεαροί έφηβοι κάνουν σεξ απλώς, χωρίς να εμπλέκονται σε συναισθηματικές σχέσεις.
η αγάπη. Το δεύτερο είναι το πλαίσιο, δηλαδή τα όρια μέσα στα οποία έμαθαν να κινούνται τα παιδιά. Και τα όρια αυτά δεν αφορούν μόνο την ερωτική ζωή τους. Αφορούν κάθε βήμα και κάθε δραστηριότητα.
Ολοι οι επιστήμονες που ασχολούνται με τον άνθρωπο, γιατροί, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι κ.ά., εκφράζουν την ομόφωνη άποψη ότι η χαμηλή ηλικία έναρξης της σεξουαλικής δραστηριότητας ενέχει σοβαρούς κινδύνους για τη σωματική και ψυχική υγεία των νέων. Την ίδια περίπου άποψη διατυπώνουν και οι περισσότεροι γονείς, με λίγες εξαιρέσεις.
Είναι επίσης σαφές ότι οι πρώιμες σεξουαλικές επαφές δεν οδηγούν σε καλύτερη σεξουαλική και συναισθηματική ζωή στην ενήλικη περίοδο. Αντίθετα, μάλιστα, δημιουργούν προϋποθέσεις κακών ή προβληματικών ερωτικών σχέσεων στο μέλλον. Με αυτά τα δεδομένα είναι λογικό να αναζητήσει κανείς τους λόγους της πρώιμης σεξουαλικής αφύπνισης των νέων και να επιχειρήσει να καταγράψει μηχανισμούς προστασίας τους από διάφορα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, μελλοντικές σεξουαλικές δυσλειτουργίες, ψυχολογικά τραύματα και αποτυχίες σε επίπεδο σπουδών. Υπολογίζεται ότι περίπου το 80% των νέων θα έρθουν σε επαφή με τον ιό των κονδυλωμάτων τα δύο πρώτα χρόνια της σεξουαλικής τους δραστηριότητας.
Το σεξ… πουλάει
Μεγάλο ποσοστό των εφήβων δεν είναι ικανοποιημένο από τις πρώτες σεξουαλικές επαφές και σημαντικό ποσοστό αγοριών εισπράττει αποτυχία με αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογία τους και τη μετέπειτα σεξουαλική ζωή.
Η κοινωνία εκπέμπει καθημερινά εκατοντάδες χιλιάδες ερωτικά μηνύματα προς κάθε κατεύθυνση κυρίως μέσα από τα ΜΜΕ και το Διαδίκτυο. Ο λόγος είναι καθαρά εμπορικός: το σεξ πουλάει είτε με τη μορφή κινηματογραφικής ταινίας ή βίντεο είτε σαν γραπτός λόγος ή εικόνα είτε και με μορφή ερωτικοποιημένης διαφήμισης. Και αφού το ερωτικό μήνυμα είναι εμπορεύσιμο είδος, κανένας δεν μπορεί να καταργήσει ένα τόσο πετυχημένο και προσοδοφόρο εμπόριο.
Η φραγή μέρους των σεξουαλικών μηνυμάτων στο Διαδίκτυο είναι μια μερική λύση για τους πολύ νέους. Η καλλιέργεια μιας κριτικής σκέψης για το τι μας λέει το κάθε μήνυμα είναι μια πιο αποτελεσματική διαδικασία, που απαιτεί όμως μεγάλη προσπάθεια εκ μέρους της οικογένειας και του σχολείου.
Και βέβαια το σχολείο των στείρων γνώσεων και της παπαγαλίας κάθε άλλο παρά βοηθάει στην καλλιέργεια κριτικής σκέψης. Την ίδια αδυναμία επιδεικνύουν και οι «απόντες» γονείς που περιμένουν τα πάντα από το σχολείο. Κι όλα αυτά στην ηλικία που ο έφηβος νιώθει την παντοδυναμία και την ορμή να γευτεί τα πάντα και να έχει άποψη για όλα.
Η σύγχυση ρόλων αποτελεί επίσης ένα μεγάλο πρόβλημα. Η κοινωνία μοιάζει με θεατρική παράσταση, στην οποία ο κάθε ηθοποιός δεν έχει ούτε και γνωρίζει συγκεκριμένο ρόλο. Η επιθετικότητα της εποχής -αποτέλεσμα της οικονομικής και πολιτισμικής κρίσης- λειτουργεί επίσης αρνητικά σε επίπεδο σχέσεων των δύο φύλων. Στο ίδιο πλαίσιο εκφράζεται και η σύγχρονη ηθική, η λεγόμενη ηθική της πλειονότητας, μέσα από τη λογική ότι «δεν πειράζει αφού έτσι κάνουν όλοι».
Η ελληνική οικογένεια αποτέλεσε το ζωτικό και υγιές κύτταρο, χάρη στο οποίο αναπτύχθηκε και σταδιοδρόμησε η ελληνική κοινωνία. Θα μπορούσε, μάλιστα, να υποστηρίξει κανείς χωρίς κίνδυνο λάθους ότι οι πατροπαράδοτες αξίες και οι θεσμοί επέτρεψαν σε πολλές γενεές να ωριμάσουν και να στηρίξουν το κοινωνικό οικοδόμημα.
Η κρίση στην οικογένεια
Σήμερα, είναι σαφές ότι η ελληνική οικογένεια περνάει μια βαθιά κρίση. Από έντονα παιδοκεντρική έγινε γρήγορα αδιάφορη για το παιδί ή με μόνη φροντίδα να μάθει λίγα γράμματα. Ομως τα παιδιά και οι έφηβοι έχουν ανάγκη από δύο στοιχεία. Το πρώτο είναι η αγάπη. Αναρωτήθηκε άραγε κανείς πόσα από τα κορίτσια που κάνουν σεξ στα 14 ή στα 15 τους χρόνια δεν αναζητούν κατά βάθος παρά την αγάπη και το ενδιαφέρον που δεν εισπράττουν από τους γονείς;
Το δεύτερο είναι το πλαίσιο, δηλαδή τα όρια μέσα στα οποία έμαθαν να κινούνται τα παιδιά. Και τα όρια αυτά δεν αφορούν μόνο την ερωτική ζωή τους. Αφορούν κάθε βήμα και κάθε δραστηριότητα. Η έλλειψη πλαισίου μάς εκθέτει σε λάθος συμπεριφορές που καθοδηγούνται από τη βιασύνη, την απειρία, τον μιμητισμό, την παντοδυναμία και τη γενικότερη βουλιμική διάθεση που υπαγορεύει η εφηβεία. Τέλος, η παγκοσμιοποίηση ενέχει ευκαιρίες για τους λαούς, ενδεχομένως όμως και κινδύνους, με την έννοια της αλλοτρίωσης του τρόπου ζωής. Η γενιά των ανθρώπων που σήμερα είναι γονείς μεγάλωσαν με τον Μίκι Μάους και την παρέα του. Είναι άραγε τυχαίο το γεγονός ότι ούτε ο Μίκι Μάους ούτε κανένας από την παρέα του είχε οικογένεια;
Είναι γνωστό ότι οι περισσότεροι γονείς προβληματίζονται για τη σεξουαλική συμπεριφορά των παιδιών τους. Προβληματίζονται επίσης για τις επιδόσεις τους στο σχολείο αλλά και για τη γενικότερη συμπεριφορά τους σε επίπεδο συμμόρφωσης, υπακοής, καθοδήγησης, βελτίωσης. Ωστόσο, η ουσιαστική παρέμβαση γίνεται μόνο σε επίπεδο μόρφωσης με μορφή φροντιστηρίων και ιδιαίτερων μαθημάτων. Δεν υπάρχει ανάλογο ενδιαφέρον για επικοινωνία με τον έφηβο και παρακολούθηση της ψυχοσυναισθηματικής του ωρίμανσης. Ολα αυτά απαιτούν, εκ μέρους του γονιού, πέρα από αγάπη και γνώση, και χρόνο.
Η σεξουαλική ζωή και συμπεριφορά δεν αποτελεί ένα αυθαίρετο και ανεξάρτητο κομμάτι της ζωής μας. Αντίθετα, εντάσσεται απόλυτα στην καθημερινότητά μας και αποτελεί καθρέφτη του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς μας.
Παρέμβαση
του Ζήση Παπαθανασίου, επίκουρου καθηγητή Γυναικολογίας, σεξολόγου, διευθυντή Ελληνικού Σεξολογικού Ινστιτούτου
