Στον θόρυβο εκτίθενται περισσότερο οι εργαζόμενοι στις βιομηχανίες μεταλλικών προϊόντων και ξυλείας, βασικών μετάλλων, στις χαρτοβιομηχανίες και στις κατασκευές. Οι κανονισμοί του ΙΚΑ περί ασφάλειας και υγείας στην εργασία αναγνωρίζουν τη βαρηκοΐα ως επαγγελματική ασθένεια
Στην Ευρώπη, εκατομμύρια άνθρωποι εκτίθενται καθημερινά, κατά τη διάρκεια της εργασίας τους σε θόρυβο. Το 7% περίπου αυτών, παρουσιάζει πτώση της ακουστικής ικανότητας. Η επαγγελματική βαρηκοΐα εξακολουθεί να αποτελεί μία από τις πιο συχνές επαγγελματικές νόσους. Στη χώρα μας, τα στοιχεία καταγραφής επαγγελματικών νοσημάτων είναι ελλιπή, ωστόσο προκύπτει ότι η επαγγελματική βαρηκοΐα καλύπτει σημαντικό ποσοστό στο σύνολο των καταγεγραμμένων επαγγελματικών ασθενειών.
Ως θόρυβος, ορίζεται ο ενοχλητικός, ανεπιθύμητος και δυσάρεστος για τον άνθρωπο ήχος. Οι πηγές θορύβου στον εργασιακό χώρο, όσον αφορά τη βιομηχανία, διακρίνονται σε θορύβους από σύγκρουση, από τριβή, από ροή καυσίμων και από περιστροφή. Πηγές θορύβου παρουσιάζονται σε όλους τους εργασιακούς χώρους, όπως από κλιματιστικά, τηλέφωνα, ανθρώπινες συζητήσεις, σειρήνες, φωτοτυπικά μηχανήματα. Η έκθεση σε θόρυβο, στον χώρο εργασίας, εξαρτάται από τους τομείς εργασίας, την απασχόληση, το μέγεθος της επιχείρησης, το φύλο και την ηλικία. Στον θόρυβο εκτίθενται περισσότερο οι εργαζόμενοι στις βιομηχανίες μεταλλικών προϊόντων και ξυλείας, βασικών μετάλλων, χαρτοβιομηχανίες και κατασκευές, καθώς και εργαζόμενοι οι οποίοι εκτίθενται σε διάφορες ωτοτοξικές ουσίες, όπως οι αρωματικοί υδρογονάνθρακες (βενζόλιο, τολουόλιο, ξυλόλιο, στυρόλιο).
Οι μικρές επιχειρήσεις, λόγω των λιγότερων οικονομικών μέσων και της χαμηλότερης τεχνολογικής εκπαίδευσης, έχουν μικρότερη δυνατότητα να περιορίσουν την έκθεση των εργαζομένων τους σε θόρυβο.
Οσον δε, αφορά το φύλο και την ηλικία, οι νεαροί άντρες, είναι πιο ευάλωτοι στην έκθεση σε θόρυβο, λόγω της συχνότερης απασχόλησης σε τομείς που παρουσιάζουν υψηλές τιμές έκθεσης, αλλά και λόγω συνοδών κοινωνικών παραγόντων (όπως χρήση ακουστικών για ακρόαση μουσικής, έκθεση σε θόρυβο σε χώρους διασκέδασης, κτλ.).
H βλαπτική επίδραση του θορύβου στον άνθρωπο, μπορεί να επιφέρει μείωση της ακουστικής ικανότητας, αλλά και «μη ακουστικές επιδράσεις», οι οποίες αφορούν κυρίως το νευρικό σύστημα και τις ψυχικές λειτουργίες, το καρδιαγγειακό, το ενδοκρινικό και το γαστρεντερικό με διαταραχές στη συμπεριφορά, στον ύπνο, στη συγκέντρωση, κεφαλαλγίες, κόπωση, άγχος, εκνευρισμό, υπέρταση, ταχυκαρδία, διαταραχές στην πέψη.
H βλαπτική επίδραση του θορύβου στην ακοή μπορεί να είναι μόνιμη ή προσωρινή, καθώς εξαρτάται από την ένταση, τη συχνότητα και τη διάρκεια έκθεσης.
Η επαγγελματική βαρηκοΐα είναι μόνιμη βαρηκοΐα αντίληψης (νευροαισθητήρια), που προκαλείται από εκφυλιστικές αλλοιώσεις στο αισθητήριο όργανο της ακοής, δηλαδή στο αυτί, ως συνέπεια χρόνιας επαγγελματικής έκθεσης σε θόρυβο και η οποία εγκαθίσταται αργά και βαθμιαία.
Η βαρηκοΐα αναγνωρίζεται ως επαγγελματική ασθένεια, στους κανονισμούς του ΙΚΑ περί ασφάλειας και υγείας στην εργασία. Ελάχιστος χρόνος εργασίας για την αναγνώριση της βαρηκοΐας ως επαγγελματική ασθένεια θεωρούνται τα πέντε χρόνια, ενώ για τη βαρηκοΐα σε δοκιμαστήρια μηχανών αεροσκαφών ο χρόνος μειώνεται στα δύο χρόνια.
Προκύπτει λοιπόν, ότι είναι ιδιαίτερα σημαντική η πρόληψη των αρνητικών επιδράσεων του θορύβου στον χώρο της εργασίας, και η οποία βασίζεται κυρίως στη λήψη πρωτογενών μέτρων πρόληψης, τεχνικού χαρακτήρα, για τον περιορισμό του θορύβου στο εργασιακό περιβάλλον. Η πρόληψη της επαγγελματικής βαρηκοΐας βασίζεται κυρίως στην άμεση διάγνωσή της, μέσω του επαγγελματικού ιστορικού και της ακοομετρικής εξέτασης.
Ο περιορισμός του θορύβου στην πηγή του μέσω της τεχνική πρόληψης, επιτυγχάνεται με την αντικατάσταση του θορυβώδους εξοπλισμού, τη σωστή συντήρηση των μηχανών, την τοποθέτηση πετασμάτων, την εγκατάσταση ηχοαπορροφητικών υλικών, αλλά και -ως τελευταίο μέτρο προστασίας- τη χρήση των ατομικών μέτρων προστασίας (Μ.Α.Π.) από τους εργαζόμενους (ωτοβύσματα, ωτοασπίδες, προστατευτικά μέτρα κατά του θορύβου εξοπλισμένα με συσκευές ενδοεπικοινωνίας).
Η ιατρική πρόληψη βασίζεται στην ιατρική παρακολούθηση των εργαζομένων που εκτίθενται σε θόρυβο, και σε οργανωτικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στη μείωση του χρόνου έκθεσης των εργαζομένων στον βλαπτικό παράγοντα.
Η λήψη ενός αναλυτικού επαγγελματικού ιστορικού είναι απαραίτητη για τη σωστή διάγνωση πριν από την ακοομετρική εξέταση και αποτελούν έργο του Ειδικού Ιατρού Εργασίας.
Η ακοομετρική εξέταση πραγματοποιείται κατά την έναρξη του εργαζομένου σε έκθεση υψηλών επιπέδων θορύβου και κατόπιν σε τακτά χρονικά διαστήματα (μία φορά ετησίως), σε συνθήκες ακουστικής ανάπαυσης, δηλαδή τουλάχιστον 14 ώρες μετά την έκθεση σε θόρυβο. Η συγκεκριμένη εξέταση αποτελεί βασικό μέσο πρώιμης διάγνωσης επαγγελματικής βαρηκοΐας, αλλά επίσης βοηθάει στον εντοπισμό και στην πρόληψη των βλαπτικών παραγόντων που οδηγούν στη μείωση της ακουστικής ικανότητας. Για τη σωστή και έγκαιρη αντιμετώπιση των βλαπτικών επιδράσεων του θορύβου στην υγεία των εργαζομένων, αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση η μέτρηση του θορύβου στους χώρους εργασίας. Σημαντική είναι η ενημέρωση από τον Ιατρό Εργασίας, των εργαζομένων που εκτίθενται σε υψηλά επίπεδα θορύβου (άνω των 85Db), για τους κινδύνους που διατρέχουν από την έκθεση στον θόρυβο, αλλά και για τη σωστή χρήση των ατομικών μέτρων προστασίας.
Η επαγγελματική βαρηκοΐα αποτελεί σημαντική αναπηρία που δεν θεραπεύεται. Απαραίτητη λοιπόν είναι, η λήψη προληπτικών μέτρων τόσο στο επίπεδο της πηγής και της διάδοσης του θορύβου, όσο στο επίπεδο του εργαζομένου, μέσω της ιατρικής πρόληψης και της εκπαίδευσής του σχετικά με την αναγνώριση της βλαπτικής δράσης του θορύβου στον οργανισμό του και στη συμμόρφωσή του σχετικά με τη χρήση κυρίως των ατομικών μέτρων προστασίας κατά του θορύβου.
Ιωάννα Αγγέλη, Ειδική ιατρός Εργασίας
