Αλλεργία είναι η «υπερβολική» αντίδραση του αμυντικού συστήματος του οργανισμού απέναντι σε έναν εξωτερικό, κυρίως, παράγοντα που δεν είναι στην πραγματικότητα ιδιαίτερα βλαβερός ο ίδιος.
Του Νίκου Παπαδόπουλου Αναπληρωτή καθηγητή Αλλεργιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και Γενικού γραμματέα της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Αλλεργιολογίας
Τι είναι η αλλεργία και πώς προκαλείται;
Αλλεργία είναι η «υπερβολική» αντίδραση του αμυντικού συστήματος του οργανισμού απέναντι σε έναν εξωτερικό, κυρίως, παράγοντα που δεν είναι στην πραγματικότητα ιδιαίτερα βλαβερός ο ίδιος. Αλλεργίες υπάρχουν πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους, ανάλογα με το όργανο που προσβάλλουν (π.χ. ρινίτιδα, άσθμα) ή το είδος του αλλεργιογόνου (π.χ. τροφή, όπως αβγό ή γύρεις). Οι αλλεργίες έχουν αυξηθεί δραματικά τις τελευταίες δεκαετίες, με αποτέλεσμα να ταλαιπωρούν περισσότερο από το 20% του πληθυσμού, ενώ η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Αλλεργιολογίας (EAACI, www.eaaci.net) προειδοποιεί ότι σε λιγότερες από δύο δεκαετίες, ο μισός ευρωπαϊκός πληθυσμός είναι πιθανό να πάσχει.
Οι αιτίες για τη δραματική αυτή αύξηση, αν και δεν είναι τελείως ξεκάθαρες, σχετίζονται με αλλαγές στον τρόπο ζωής μας και ιδιαίτερο τον «δυτικό» τρόπο ζωής, που περιλαμβάνει υπερβολικά «αποστειρωμένο» περιβάλλον, απομάκρυνση από τη φύση, στρες, κακή διατροφή, ρύπανση.
Γιατί οι αλλεργίες μας απασχολούν περισσότερο την άνοιξη;
Αλλεργίες συμβαίνουν σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, αλλά είναι περισσότερες ή επιτείνονται την άνοιξη που η ατμόσφαιρα γεμίζει με κόκκους γύρης, στις περισσότερες περιπτώσεις αόρατους. Είναι η εποχή που ανθίζουν τα περισσότερα λουλούδια και φυτά. Οι γύρεις αποτελούν τα συχνότερα αλλεργιογόνα, καθώς ο οργανισμός των αλλεργικών ατόμων τις αντιμετωπίζει ως επικίνδυνες και, προσπαθώντας να τις αποβάλει, παρουσιάζει συμπτώματα εποχικής αλλεργίας, σαν τη ρινίτιδα, την επιπεφυκίτιδα ή το άσθμα.
Πιο συχνά είναι τα συμπτώματα της ρινίτιδας: καταρροή, φταρνίσματα, φαγούρα στη μύτη, ή και επίμονο μπούκωμα. Η επιπεφυκίτιδα εμφανίζεται με φαγούρα ή/και κοκκινίλα στα μάτια και δάκρυα που τρέχουν. Το άσθμα τέλος εμφανίζεται με επίμονο βήχα, βάρος στο στήθος, σφύριγμα στην αναπνοή ή ακόμη και δύσπνοια.
Ανάλογα με τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα και τα επιμέρους χαρακτηριστικά τους (γύρεις, ακάρεα της οικιακής σκόνης, μύκητες, τρίχωμα ζώων), τα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας μπορεί να εμφανίζονται κάθε χρόνο τους ίδιους μήνες (να παρουσιάζουν δηλαδή περιοδικότητα), οπότε ονομάζεται εποχική ρινίτιδα, ή να είναι παρόντα όλο τον χρόνο, οπότε μιλάμε για ολοετή ή συνεχή ρινίτιδα.
Πώς θα καταλάβουμε αν έχουμε αλλεργία;
Πολλές φορές βέβαια, τα συμπτώματα της αλλεργίας μοιάζουν αρκετά με εκείνα απλών ιώσεων ή απλώς εμφανίζονται με ήπιο τρόπο, οπότε αρχίζουν και προβληματίζουν μόνο μετά από αρκετό χρόνο επιμονής. Για να τεθεί η διάγνωση, χρειάζεται κάποιος βαθμός κλινικής υποψίας, η οποία θα επιβεβαιωθεί με ιατρική εξέταση και, αναλόγως της περίπτωσης, κάποιες ειδικές δοκιμασίες-τεστ. Αν κάποιος/α παρουσιάζει μερικά από τα παραπάνω συμπτώματα, ειδικά αν αυτά επιμένουν για αρκετές ημέρες ή και εβδομάδες, πρέπει να το αναφέρει στον γιατρό – αυτός πρέπει να τον/την κατευθύνει σχετικά με τις δυνατότητες προφύλαξης. Σε επίμονες περιπτώσεις θα χρειαστεί και η κατεύθυνση από αλλεργιολόγο, ο οποίος μπορεί να εντοπίσει με ακρίβεια τους αιτιολογικούς παράγοντες (δηλαδή τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα). Λεπτομερές ιστορικό, φυσική εξέταση και ειδικές αιματολογικές εξετάσεις και δερματικά τεστ βοηθούν στον εντοπισμό των υπεύθυνων αλλεργιογόνων. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι περισσότερες αλλεργίες ξεκινούν στην παιδική ηλικία, επομένως αν αντίστοιχα συμπτώματα εμφανιστούν στα παιδιά μας, πρέπει να το αναφέρουμε στον παιδίατρο, για να εξεταστεί η πιθανότητα, όπως και για τους ενηλίκους παραπάνω.
Ποια μέτρα προφύλαξης μπορούμε να λάβουμε;
Μπορεί όμως κανείς να προφυλαχτεί από τις αλλεργίες; Η αλήθεια είναι ότι αυτό δεν είναι εύκολο, αλλά σίγουρα το πρώτο βήμα είναι το να αναγνωρίσει και να καταλάβει ποιος είναι ο υπεύθυνος παράγοντας, όπως αναφέραμε παραπάνω. Στην περίπτωση αυτή, μπορεί να πάρει κάποια μέτρα, που να μειώσουν το πρόβλημα. Ετσι, προσπαθούμε να αποφύγουμε περιοχές όπου βρίσκεται το υπεύθυνο αλλεργιογόνο σε μεγάλη συγκέντρωση (ο αλλεργικός στην ελιά ασθενής να μην κυκλοφορεί σε περιοχές με ελιές κυρίως τον Μάιο). Αποφεύγουμε να αερίζουμε τον χώρο μας σε ώρες που η συγκέντρωση γύρεων στην ατμόσφαιρα είναι υψηλή (δηλαδή νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα. Αποφεύγουμε εκδρομή σε εξοχή ή δραστηριότητες με τις οποίες έχουμε στενή επαφή με γύρεις (κούρεμα γκαζόν).
Οταν βρισκόμαστε στο αυτοκίνητο έχουμε κλειστά παράθυρα. Χρησιμοποιούμε γυαλιά ηλίου σε εξωτερικούς χώρους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης και τον περιορισμό μη ειδικών ερεθιστικών παραγόντων όπως ο καπνός του τσιγάρου, έντονες οσμές, χημικές ουσίες, που μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τα συμπτώματα
Υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες και ποιες είναι αυτές;
Αν τα γενικά μέτρα αποτύχουν, πρέπει να καταφύγουμε στη φαρμακευτική θεραπεία. Αυτή πρέπει να δίνεται πάντα και μόνο από γιατρό, ο οποίος θα μπορεί να παρακολουθεί και την πορεία της νόσου. Τα πιο κοινά φάρμακα είναι τα αντισταμινικά, τα αντιλευκοτριένια και τα τοπικά στεροειδή.
«Πολλές φορές τα συμπτώματα της αλλεργίας μοιάζουν αρκετά με εκείνα απλών ιώσεων ή απλώς εμφανίζονται με ήπιο τρόπο.
Για να γίνει η διάγνωση, χρειάζεται κάποιος βαθμός κλινικής υποψίας, η οποία θα επιβεβαιωθεί με ιατρική εξέταση και, αναλόγως της περίπτωσης, κάποιες ειδικές δοκιμασίες-τεστ», λέει ο καθηγητής Αλλεργιολογίας Νίκος Παπαδόπουλος.
