Το προφίλ του Έλληνα την περίοδο της κρίσης

Ο όρος κρίση περιγράφει την ξαφνική -συνήθως- αλλαγή μιας κατάστασης η οποία οδηγεί σε αισθήματα ανασφάλειας και αποτελεί απειλή … για τους στόχους, είτε του ατόμου, είτε της ευρύτερης κοινωνίας.

Σε τέτοιες περιόδους συχνά αλλάζουν και οι τρόποι με τους οποίους αντιμετωπίζουμε την καθημερινότητά μας, καθώς τόσο η σκέψη μας όσο και τα συναισθήματά μας μεταβάλλονται και επηρεάζονται από τις νέες ασταθείς και ρευστές συνθήκες, όπως αυτές που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης.

Η αλλαγή αυτή στη συμπεριφορά μας δεν είναι πανομοιότυπη για όλους και εξαρτάται από παράγοντες που αφορούν και τις εξωγενείς συνθήκες αλλά και το ίδιο το άτομο.

Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται ότι κάποια χαρακτηριστικά της κρίσης, όπως το αν ήταν αναμενόμενη ή ξαφνική, αν ήταν σταδιακή ή απότομη, επηρεάζουν την ετοιμότητα του ατόμου (ή της κοινωνίας) να αντιδράσει σε αυτή.

Επίσης, στην αντιμετώπιση της κρίσης, συνεπιδρούν και οι προσωπικοί παράγοντες του ατόμου όπως οι στρατηγικές που διαθέτει για να διαχειρίζεται τις καταστάσεις, η προσωπική του ανθεκτικότητα, η ευαλωτότητά του στο στρες, το υποστηρικτικό του δίκτυο αλλά και η αξιολόγηση που θα κάνει το ίδιο το άτομο στη συνθήκη της κρίσης σχετικά με το αν διαθέτει ή όχι τα μέσα να αντεπεξέλθει.

Επομένως, ο τρόπος με τον οποίο ο καθένας από εμάς βιώνει την οικονομική κρίση είναι διαφορετικός. Για πολλούς η κρίση αυτή ήταν αναμενόμενη και με σταδιακή εμφάνιση και ενδεχομένως να αισθάνονται περισσότερο προετοιμασμένοι να την αντιμετωπίσουν.

Για τους περισσότερους όμως, αποτελεί μια ξαφνική κρίση με αποτέλεσμα να διανύουν μια περίοδο στην οποία προσπαθούν να κατανοήσουν τι έχει συμβεί, τι θα ακολουθήσει και πώς θα αντεπεξέλθουν.

Ως προς τους προσωπικούς παράγοντες που επιδρούν στον τρόπο με τον οποίο τα άτομα επηρεάζονται από την οικονομική κρίση, η ανάλυση θα μπορούσε να ήταν πολλαπλή και να συμπεριλαμβάνει τον καθένα από εμάς.

Ωστόσο σε γενικές γραμμές θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα κυρίαρχα συναισθήματα είναι η ανασφάλεια, η ανησυχία, το άγχος, ο θυμός, η απογοήτευση, η ματαίωση, η ευερεθιστότητα και για κάποιους, λιγότερους φυσικά, η ενοχή.

Σε επίπεδο σκέψης ίσως κυριαρχούν οι αρνητικές σκέψεις και η υπερενασχόληση με αρνητικά σενάρια έκβασης (θα απολυθώ, δεν θα βρω δουλειά, πώς θα φροντίσω τα παιδιά μου, την οικογένειά μου, δεν θα τα καταφέρω, θα χάσω το σπίτι μου, δεν προνόησα).

Επίσης, είναι πιθανό τα άτομα να καταφεύγουν σε αρνητικές συμπεριφορές (όπως κατανάλωση αλκοόλ, εκρήξεις οργής, αύξηση του καπνίσματος), αλλά και σε συρρίκνωση των ευχάριστων δραστηριοτήτων μέσα στα πλαίσια ενός οικονομικού προγραμματισμού, με πιθανή συνέπεια ωστόσο, να στερούνται εναλλακτικές δραστηριότητες που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ανακούφιση από τα αρνητικά τους συναισθήματα.

Στο σημείο αυτό είναι ίσως σημαντικό να αναφέρουμε ότι οι αλλαγές αυτές στο συναίσθημα, στη σκέψη και τη συμπεριφορά μας δεν οδηγούν πάντα σε αδιέξοδο. Συχνά, αποτελούν ένα στάδιο στην αναζήτηση λύσεων και διεξόδων.

Έτσι, η διαδικασία αυτή μπορεί να οδηγήσει στη λήψη αποφάσεων που μελλοντικά θα ευνοήσουν το άτομο. Για πολλούς από τους νέους κυρίως ανθρώπους που έχουν αποφασίσει να αναζητήσουν εργασία στο εξωτερικό, η απόφαση αυτή δεν αποτελεί μια ύστατη λύση αλλά μία πρόκληση.

Ωστόσο, η συνεχιζόμενη αστάθεια χωρίς την προοπτική επίλυσης της κρίσης, σε συνδυασμό με την έλλειψη μέτρων σε επίπεδο πολιτείας για την ανακούφιση των ομάδων του πληθυσμού που έχουν πληγεί άμεσα και συνολικά από την οικονομική κρίση και την όλο και περισσότερο περιορισμένη οικονομική προοπτική (η οποία σαφώς συμπεριλαμβάνει τις ευκαιρίες εργασίας), είναι πιθανό να αρχίζει να υποσκάπτει την αποτελεσματικότητα των ατόμων να ανταποκριθούν στις νέες και σκληρές απαιτήσεις ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης.

Οι οικονομικές επιπτώσεις στα άτομα (η ανεργία και η μείωση του εισοδήματος) μπορεί να οδηγήσει σε συρρίκνωση των προσωπικών –ψυχολογικών αποθεμάτων των ατόμων και των διαθέσιμων πόρων (π.χ. υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους) και τελικά στη φτώχεια, η οποία φαίνεται ότι λειτουργεί ως αρνητικός παράγοντας πρόβλεψης της ευημερίας και της ανάπτυξης των κοινωνιών.

Μία επιπλέον συνέπεια της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης είναι και οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των ατόμων. Ήδη ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εφιστά την προσοχή της παγκόσμιας κοινότητας για την αντιμετώπιση αυτών των επιπτώσεων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
GorgievskiΜ.J., Arnold B. Bakker, A.B., Schaufeli W.B., van der Veen, H.B., &
Carin W. M. Giesen, C.W.M. (2010). Financial problems and psychological
distress: Investigating reciprocal effects among business owners. Journal of
occupational and organizational psychology, 83, 513–530.
Sally A Weller, S.A. (2012). Financial stress and the long-term outcomes Financial
stress and the long-term outcomes of job loss. Work, Employment and
Society, 26(1), 10-25.
Skoufias, E. (2003). Economic crises and natural disasters: Coping strategies and
policy implications. World development 31 (7), 1087–1102.
Waters, L.E & Moore, K.A. (2001). Coping with economic deprivation during
unemployment. Journal of economic psychology, 22, 461-482.
WHO (2011). Impact of economic crises on mental health. Availiable at http://
www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/134999/e94837.pdf